| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
NaOH | |||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
40,00 g/mol | |||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
białe kryształy, pastylki lub płatki | |||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | ||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | ||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne aniony | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Inne kationy | ||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | ||||||||||||||||||||||||||||||
Wodorotlenek sodu (nazwy zwyczajowe: soda żrąca, soda kaustyczna, z gr. καυστικός, żrący), NaOH – nieorganiczny związek chemiczny z grupy wodorotlenków, należący do najsilniejszych zasad.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]W postaci stałej jest białą substancją o budowie krystalicznej. Ma właściwości higroskopijne, łatwo też łączy się z dwutlenkiem węgla z powietrza (tworząc powłokę węglanu sodu), dlatego należy go przechowywać w szczelnie zamkniętych naczyniach.
W wodzie rozpuszcza się bardzo dobrze, wydzielając znaczne ilości ciepła i tworząc silnie żrący ług sodowy – bezbarwną, bezzapachową i niepalną ciecz, która reaguje z kwasami, tlenkami niemetali i wodorotlenkami amfoterycznymi, tworząc sole sodowe, jest śliska w dotyku, powoduje oparzenia. Na metale działa korodująco, szczególnie w obecności wilgoci. Łatwo reaguje z metalami o własnościach amfoterycznych wydzielając wodór, np. z glinem i cyrkonem, tworząc odpowiednio gliniany i cyrkoniany. Tworzy sole ze słabymi kwasami organicznymi, np. fenolami i nitrometanem[7]. Niemetale pod wpływem NaOH ulegają dysproporcjonowaniu, np. biały fosfor gotowany z roztworem NaOH daje fosforiak i fosforan, a siarka rozpuszcza się w roztworze NaOH tworząc siarczek i siarczyn[8].
Otrzymywanie
[edytuj | edytuj kod]- kaustyfikacja sody, polegająca na działaniu na sodę kalcynowaną (węglan sodu) świeżym wapnem gaszonym:
- Ca(OH)2 + Na2CO3 → 2NaOH + CaCO3
- elektroliza wodnego roztworu chlorku sodu (NaCl):
Na anodzie wydziela się chlor: Cl− → ½Cl2 + e−
Na katodzie zobojętnieniu ulegają jony wodorowe pochodzące z wody: H3O+ + e− → H2O + ½H2
Wodorotlenek sodu powstaje także m.in. w reakcji wody z sodem lub niektórymi jego reaktywnymi związkami (np. wodorkiem sodu, tlenkiem sodu i alkoholanami sodu).
Zagrożenia
[edytuj | edytuj kod]- Wodorotlenek sodu jest niepalny, ale w kontakcie z wilgocią i wodą może spowodować zapalenie się pobliskich materiałów palnych z uwagi na wydzielanie ciepła[6] (reakcja egzotermiczna).
- Substancja może zagrażać środowisku[6].
Działanie na organizm człowieka
[edytuj | edytuj kod]Substancja jest bardzo szkodliwa. Działa żrąco na skórę, oczy i drogi oddechowe. Rozdrabnianie substancji skutkuje szybkim osiągnięciem szkodliwego stężenia pyłu w powietrzu[6].
| Rodzaj kontaktu | Objawy | Metoda zapobiegania | Pierwsza pomoc[i] |
|---|---|---|---|
| Wdychanie
(pyłu, pary lub aerozolu) |
Ból i łzawienie oczu, uczucie pieczenia w nosie i gardle, kaszel, uczucie duszenia się, zadyszka (skrócony oddech). | Przy pracy z materiałem stosować ochronę dróg oddechowych lub wyciąg miejscowy. | Zapewnić odpoczynek i dopływ świeżego powietrza. |
| Kontakt ze skórą | Ból, zaczerwienienie, oparzenie chemiczne z pęcherzami i martwicą. Długotrwały lub powtarzający się kontakt grozi zapaleniem skóry. | Nosić odzież i rękawice ochronne przy pracy z NaOH. | Zdjąć zanieczyszczoną odzież, a skórę przez co najmniej 15 minut spłukiwać dużą ilością wody (np. biorąc prysznic). |
| Kontakt z oczami | Zniszczenie aparatu ochronnego oczu, oparzenie gałki ocznej – rogówki i głębszych struktur oka. | Stosować osłonę twarzy i oczu przy pracy z NaOH. | Kilka minut płukać oczy przy użyciu wody. Jeśli poszkodowany ma soczewki kontaktowe i da się je zdjąć, należy zrobić. |
| Spożycie | Nudności, oparzenie ust oraz błony śluzowej jamy ustnej, gardła i dalszych części przewodu pokarmowego (co skutkuje uczuciem pieczenia w gardle i klatce piersiowej oraz bólem brzucha) z ryzykiem uszkodzenia lub perforacji ścian, krwotoku, wstrząsu (lub zapaści) i zgonu. | Nie spożywać jedzenia i napojów przy pracy z NaOH. | Wypłukać usta, nie wywoływać wymiotów. W ciągu kilku minut po spożyciu można wypić małą szklankę wody. |
- ↑ Niezależnie od udzielenia pierwszej pomocy należy zapewnić pomoc medyczną.
W wypadku zatrucia podaje się tlen wziewnie i metamizol pozajelitowo, z następującym leczeniem objawowym.[potrzebny przypis]
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]- wyrób mydła
- wyrób szkła wodnego z krzemionki
- produkcja detergentów, barwników,
- główny składnik preparatów do udrażniania rur kanalizacyjnych[9][10]
- produkcja sztucznego jedwabiu
- produkcja gumy, regeneracji kauczuku
- procesy uzdatniania wody dla celów przemysłowych
- rafinacja ropy i olejów mineralnych
- przeróbka ciekłych produktów koksowania
- przemysł papierniczy
- przemysł spożywczy (dodatek do żywności jako regulator kwasowości E524)
- odrdzewianie i czyszczenie[11]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e David R. Lide (red.), CRC Handbook of Chemistry and Physics, wyd. 90, Boca Raton: CRC Press, 2009, s. 4-90, ISBN 978-1-4200-9084-0 (ang.).
- ↑ a b c d Sodium hydroxide, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 1270 [dostęp 2011-05-28] (niem. • ang.).
- ↑ a b Wodorotlenek sodu [online], karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich, numer katalogowy: S8045 [dostęp 2022-10-17]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Wodorotlenek sodu, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2022-10-17] (ang.).
- ↑ Sodium hydroxide, [w:] ChemIDplus [online], United States National Library of Medicine [dostęp 2025-08-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f ICSC 0360 – WODOROTLENEK SODU [online], Międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy [dostęp 2025-08-26] (pol. • ang. • fiń. • fr. • niem. • hebr.).
- ↑ J.D. Roberts, M.C. Caserio, Chemia organiczna, Warszawa: PWN, 1969, s. 704.
- ↑ Philip John Durrant, Bryl Durrant, Zarys współczesnej chemii nieorganicznej, Warszawa: PWN, 1965, s. 809, 924.
- ↑ Karta charakterystyki produktu „Kret – granulki do udrożniania i dezynfekcji rur” [online], Global Pollena SA, 2 sierpnia 2007 [dostęp 2011-04-15].
- ↑ Karta charakterystyki produktu „Udrażniacz do rur Filip”, PPH Amigo, 24 grudnia 2008 [zarchiwizowane 2017-03-13].
- ↑ Jak skutecznie odrdzewiać stal metodą elektrolizy: odrdzewianie elektrolityczne krok po kroku [online], Magazyn Produkcja, 9 września 2024 [dostęp 2024-11-10].
