Spis treści
Wolin (miasto)
miasto w gminie miejsko-wiejskiej | |||||
Panorama Wolina | |||||
| |||||
Państwo | |||||
---|---|---|---|---|---|
Województwo | |||||
Powiat | |||||
Gmina | |||||
Prawa miejskie |
1278 (lubeckie) | ||||
Burmistrz |
Ewa Grzybowska | ||||
Powierzchnia |
14,47 km² | ||||
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość |
| ||||
Strefa numeracyjna |
91 | ||||
Kod pocztowy |
72-510 | ||||
Tablice rejestracyjne |
ZKA | ||||
Położenie na mapie gminy Wolin | |||||
Położenie na mapie Polski | |||||
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego | |||||
Położenie na mapie powiatu kamieńskiego | |||||
53°50′29″N 14°36′41″E/53,841389 14,611389 | |||||
TERC (TERYT) |
3207064 | ||||
SIMC |
0980079 | ||||
Urząd miejski ul. Zamkowa 2372-510 Wolin | |||||
Strona internetowa |
Wolin (dawniej Julin[2], Wołyń[3][4][5], niem. Wollin) – miasto w Polsce położone w północno-zachodniej części województwa zachodniopomorskiego, w powiecie kamieńskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wolin.
Według danych z 31 grudnia 2011 roku miasto miało 5023 mieszkańców[6][7]. W Wolinie co roku odbywa się Festiwal Słowian i Wikingów.
Położenie
[edytuj | edytuj kod]Wolin znajduje się w północno-zachodniej części woj. zachodniopomorskiego, w południowej części powiatu kamieńskiego. Miasto położone jest na Pobrzeżu Szczecińskim, na południowym cyplu wyspy Wolin, nad cieśniną Dziwna. Granice administracyjne miasta obejmują półwysep Rów oraz wyspę Wolińska Kępa.
Według danych z 1 stycznia 2009 r. powierzchnia miasta wynosi 14,47 km²[8].
Przez miasto przebiega droga ekspresowa S3 (Świnoujście – Szczecin) i linia kolejowa nr 401 Szczecin Dąbie – Świnoujście Port z przystankiem Wolin Pomorski.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Początkiem wczesnośredniowiecznego Wolina była osada nad Dziwną. Dzięki dogodnemu położeniu i handlowi osada szybko się rozwijała. W średniowieczu stała się ośrodkiem kultu Świętowita[9]. W sąsiedztwie miasta powstały cmentarzyska: Młynówka oraz Wzgórze Wisielców. Początkowo państwo-miasto prowadziło samodzielną politykę i walczyło z wojskami Mieszka I. Po zwycięstwie Mieszka I Wolin wraz z całym Pomorzem Zachodnim podlegał władcom Polski[10]. Od początku XI do połowy XVII wieku należał do księstwa pomorskiego, w którym panował ród Gryfitów. W latach 1140–1175 był siedzibą biskupstwa pomorskiego. Po roku 1630 Wolin znalazł się pod panowaniem szwedzkim, pod którym pozostał do roku 1720[10], gdy przeszedł pod panowanie Prus.
Od zakończenia II wojny światowej w 1945 leży w Polsce. Początkowo – od roku 1946 – w pierwszym województwie szczecińskim. Następnie po reformie administracyjnej kraju w latach 1975–1998, także należał do województwa szczecińskiego.
Toponimia
[edytuj | edytuj kod]Nazwa miasta jest taka sama jak nazwa wyspy Wolin, na której jest położone. Pierwotne brzmienie nazwy jest trudne obecnie do odtworzenia. Na ogół nazwę wywodzi się z prasłowiańskiego rdzenia „vel”, „vol” („mokry”, „wilgotny”, „wodny”), mogła więc brzmieć Wołyń (identycznie jak na zabużańskim pograniczu polsko-ruskim). W źródłach niemieckich występuje też pod nazwami: Jumne, Jumneta, Julin, Wineta, w sagach – Jomsborg. Wszystkie te nazwy powstały na bazie nazwy pierwotnej, ulegając różnym przekształceniom w pisowni[4][11].
Przez krótki okres tuż po II wojnie światowej[12][13][14] w języku polskim używano nazwy Wołyń, mającej jeszcze tradycję przedwojenną[4]. W 1946 r. ustalono urzędowo obecną nazwę miasta Wolin[15].
Zapisy źródłowe[potrzebny przypis] od wczesnego średniowiecza wymieniają:
- 967 – Yuloin
- 1124 – Yulin
- 1140 – Wulinensis civitas, Willin
- 1188 – Wołyń[potrzebny przypis]
- 1185 – Wolin
- 1216 – Yolin
- 1217 – Wolin i zniemczone Wollin
Architektura
[edytuj | edytuj kod]Układ miejski tworzy 42 ulice[16] oraz osiedle Robotnicze.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Zabytki chronione prawnie w Wolinie:
- teren Starego Miasta[17],
- kolegiata św. Mikołaja z XV w.,
- wiatrak holenderski z 1850 r. (ul. Jaracza), znajdujący się na zachodnim krańcu Wolina, za cmentarzem. Ma 3 kondygnacje, zbudowany został na rzucie koła,
- ratusz w stylu neogotyckim z lat 1880–1881[18] na miejscu zamku książęcego i późniejszego klasztoru cysterek. Usytuowany jest przy ulicy Zamkowej na północ od Rynku. Obecnie mieści się tu Urząd Miejski.
- ruiny kościoła św. Jerzego[a]
- fragmenty murów obronnych z XIV–XV wieku, które zachowały się na długości ok. 50 metrów. Stoją za ratuszem, w północno-wschodniej części miasta. Mają wysokość 3 metrów i niejednolitą konstrukcję. Zbudowane są z kamienia.
- zabytkowe domy – znajdują się przy ul. Wojska Polskiego (nr 2, 4, 6, 8 i 10) oraz przy ul. Zamkowej (nr 4, 5, 16, 18, 19, 20), i pochodzą z XIX wieku. Te pierwsze, w zachodniej pierzei rynku, stoją jednak na miejscu znacznie starszej zabudowy. Widać to choćby po wąskich, szczytowych kamieniczkach, przykrytych naczółkowymi dachami,
- dom z początku XX wieku, obecnie budynek poczty (ul. Zamkowa 22),
- dwór z przełomu XVIII/XIX w. (ul. Zamkowa 23a),
- Muzeum Regionalne
- elewator zbożowy
- przykłady dobrze zachowanej zabudowy znaleźć można również na terenie dawnego przedmieścia rybackiego przy ulicach Konopnickiej, Niedamira, Mostowej i Rybackiej. Odmienny typ zabudowy, pochodzącej z przełomu wieków XIX i XX znajduje się w okolicy dworca kolejowego i przy ulicy Gryfitów.
- w południowej części starego miasta znajduje się grodzisko z X–XII w., przebudowane w XVII w. na bastion fortyfikacyjny (prawdopodobnie była tu pogańska świątynia poświęcona Trzygłowowi[potrzebny przypis]).
- bastion na dawnym Wzgórzu Chyrowym, między ulicami Mostową i Konopnickiej. Bastion ma formę platformy górującej nad terenem. Pochodzi z wieku XVII, a zbudowany został przez Szwedów jako fortyfikacje. Zostały z niego jedynie ceglane resztki.
- bastion przy ulicy Ogrodowej. Jest on znacznie mniejszy. Zbudowany przez Szwedów w XVII wieku.
- Stanowiska archeologiczne wokół miasta:
- na pagórku Młynówka, na zachód od grodziska, cmentarzysko szkieletowe i ciałopalne z IX–XII w.
- na Gołogórze znane jako stanowisko Wzgórze Wisielców, nad Zalewem Szczecińskim, w skrajnie południowej części miasta, na tzw. osada i cmentarzysko kurhanowe ciałopalne z IX–X wieku.
- Srebrne Wzgórze – na wzniesieniu nad Dziwną, pół km na północ od miasta znajdują się ślady grodziska (prawdopodobnie gród strażniczy) z IX–XII wieku, którego mieszkańcy kontrolowali ruch na Dziwnie. Zachowane wały ziemne do 3 m wysokości i fosa[19].
Gospodarka
[edytuj | edytuj kod]W mieście istniały Spółdzielnia Pracy Rękodzieła Ludowego i Artystycznego „Cepelianka”, Wolińska Spółdzielnia Mleczarska (zatrudniała blisko 100 osób), Spółdzielnia Inwalidów „Pokój”, masarnia i elewator zbożowy, przetwórnia „Centrali Rybnej”[20].
W mieście znajduje się piekarnia, mały młyn, tartak w ZGKiM w Wolinie, stolarnia, Zakłady Spożywcze Gminnej Spółdzielni „Samopomoc Chłopska”[20]. W mieście są dwa sklepy wielkopowierzchniowe: Netto i Biedronka.
Według danych z 2007 r. w mieście działało 654 prywatnych podmiotów gospodarczych, z czego 564 stanowiły osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Działalność prowadziło 5 spółdzielni oraz 8 spółek handlowych z udziałem kapitału zagranicznego[21]. W kwietniu 2008 r. 356 mieszkańców miasta było bezrobotnych.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Dane historyczne | ||
---|---|---|
Data | Ludność | Zm., % |
X/XI w. | 9000 | – |
1540 | 350 | −96,1% |
1740 | 1621 | 363,1% |
1794 | 2217 | 36,8% |
1816 | 2524 | 13,8% |
1857 | 4034 | 59,8% |
1900 | 4679 | 16% |
1925 | 4723 | 0,9% |
1939 | 4807 | 1,8% |
1946 | 2369 | −50,7% |
1955 | 1800 | −24% |
1970 | 3026 | 68,1% |
1978 | 3453 | 14,1% |
1988 | 4404 | 27,5% |
1992 | 5034 | 14,3% |
1995 | 5132 | 1,9% |
2000 | 4950 | −3,5% |
2002 | 5180 | 4,6% |
2004 | 5076 | −2% |
2007 | 4196 | −17,3% |
2012 | 4998 | 19,1% |
Dane z 1540: Dane z 1970, 78, 88, 92, 2002 i 2004 z PLAN ROZWOJU LOKALNEGO GMINY WOLIN: Demografia i zatrudnienie oraz[22] |
Według danych z 30 czerwca 2012 roku miasto Wolin zamieszkiwało 4998 osób, z czego 2430 mężczyzn i 2568 kobiet[23]
Struktura demograficzna mieszkańców miasta Wolin według danych z 31 grudnia 2007 r.[21]:
Opis | Ogółem | Kobiety | Mężczyźni | |||
---|---|---|---|---|---|---|
Jednostka | osób | % | osób | % | osób | % |
Populacja | 4916 | 100 | 2524 | 51,34 | 2392 | 48,66 |
Wiek przedprodukcyjny (0–17 lat) | 888 | 18,06 | 451 | 9,17 | 437 | 8,89 |
Wiek produkcyjny (18–65 lat) | 3456 | 70,3 | 1664 | 33,85 | 1792 | 36,45 |
Wiek poprodukcyjny (powyżej 65 lat) | 572 | 11,64 | 409 | 8,32 | 163 | 3,32 |
Źródło:
- 2011 – Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 roku, Warszawa: GUS, 2012, s. 92, ISSN 1505-6716 [dostęp 2013-10-12] (pol. • ang.).
- 2012 – Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa: GUS, 2012, s. 108, ISSN 1734-6118 [dostęp 2013-04-30] (pol. • ang.).
- 2013 – Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 roku, Warszawa: GUS, 2014, s. 192, ISSN 1505-5507 [dostęp 2014-10-23] (pol. • ang.).
- Piramida wieku mieszkańców Wolina w 2014 roku[1].
Oświata
[edytuj | edytuj kod]W Wolinie jest jedna szkoła podstawowa oraz dwie szkoły ponadpodstawowe[20]. Do 1 września 2019 roku działało tu także publiczne gimnazjum.
Szkoła podstawowa
[edytuj | edytuj kod]Publiczna Szkoła Podstawowa w Wolinie rozpoczęła swoją działalność 1 kwietnia 1946 r. Naukę w przywróconym do stanu użytkowania budynku przez napływających do miasta mieszkańców rozpoczęło 15 uczniów.
Pierwszym kierownikiem szkoły był Antoni Liczmański, a zakończenie pierwszego powojennego roku szkolnego odbyło się 1 lipca 1947 r. Wraz z nowym rokiem szkolnym zwiększyła się liczba uczniów i nauczycieli. Staraniem rodziców, nauczycieli i władz lokalnych 27 marca 1959 r. wbudowano kamień węgielny pod budowę sali gimnastycznej, którą oddano do użytku w 1964 r.
Podczas obchodów 1000-lecia przyłączenia Wolina do Polski 21 września 1967 r. szkoła otrzymała od społeczności wolińskiej sztandar. W tym też toku szkoła otrzymała imię Bolesława Krzywoustego. W roku 1971 – w 25-lecie istnienia – szkoła otrzymała Honorową Odznakę „Gryfa”, a w maju 1974 r. Medal Komisji Edukacji Narodowej za zasługi dla nauczycieli i uczniów. Od początku istnienia szkoły, funkcjonowała też podstawowa szkoła wieczorowa dla dorosłych oraz kursy eksternistyczne dla pracujących, a także filia liceum ogólnokształcącego.
14 maja 1996 r., w 50. rocznicę istnienia wolińskiej podstawówki, wmurowany został kamień węgielny pod rozbudowę szkoły. Nowe skrzydło – pierwotnie przeznaczone dla klas I-III – oddane zostało 11 marca 1998 roku. Nowe skrzydło po reformie edukacyjnej zostało w całości przeznaczone na szkołę podstawową, a pozostała część została przeznaczona na gimnazjum.
W roku szkolnym 2003/2004 szkoła otrzymała certyfikat Szkoły z Klasą.
W roku 2008 oddano do użytku nową salę gimnastyczną[24].
Gimnazjum
[edytuj | edytuj kod]Publiczne gimnazjum w Wolinie rozpoczęło działalność 1 września 1999 r. w wyniku reformy oświaty. W dniu 31 sierpnia 2019 roku zostało zlikwidowane w związku z kolejną reformą oświaty. Budynek został przekazany Publicznej Szkole Podstawowej im. Bolesława Krzywoustego w Wolinie. Gimnazjum miało swoją siedzibę przy ulicy Spokojnej 1 w przedwojennym budynku pełniącym wcześniej rolę szpitala. Znajdowało się w nim 15 sal lekcyjnych, pracownia informatyczna, sala gimnastyczna, aula, biblioteka, świetlica oraz gabinet pedagoga, pielęgniarki i stołówka. Ostatnim dyrektorem była mgr Joanna Wojtczak, a wicedyrektorem mgr Edyta Racka[25].
Do szkoły uczęszczali uczniowie – absolwenci szkół podstawowych gminy Wolin: Publicznej Szkoły Podstawowej w Wolinie, Dargobądzu, Troszynie, Koniewie oraz Społecznej Szkoły Podstawowej w Ładzinie.
Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych
[edytuj | edytuj kod]W Wolinie są dwie szkoły ponadgimnazjalne. Jedną z nich jest Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych, w skład którego wchodzi:
- Liceum Ogólnokształcące (Nachylenie wojskowe)
- Technikum Hotelarskie
- Technikum Architektury Krajobrazu
- Technik organizacji reklamy
- Technikum Budowlane
Uczniowie wolińskich szkół prowadzą współpracę z ich niemieckimi rówieśnikami z Torgelow (Niemcy). Wspólną platformę zainteresowań znaleziono w tradycji wikingów. W Torgelow działa Towarzystwo Ukranenland, a Ukranen, to niemiecka nazwa plemienia Wkrzan zamieszkującego tamte ziemie[20].
Kultura
[edytuj | edytuj kod]Biblioteka Publiczna organizuje wydarzenia literackie, kulturalne i historyczne[26].
Ośrodek Kultury Gminy Wolin[27], który organizuje m.in. Festiwal Słowian i Wikingów i Dni Morza.
Muzeum Regionalne w Wolinie im. Andrzeja Kaubego posiada eksponaty dotyczących plemienia Wolinian, systemu obronnego miasta, rzemiosła, i wierzeń jego średniowiecznych mieszkańców. Od 2009 r. w muzeum działa małe kino.
Kolegiata św. Mikołaja, w której odbywają się koncerty chórów zarówno polskich, jak i zagranicznych.
Sport
[edytuj | edytuj kod]Na terenie miasta działa Taneczny Klub Sportowy „Jantar”[potrzebny przypis], Uczniowski Klub Sportowy „Albatros” mający sekcję żeglarską i zapaśniczą[28] oraz klub piłkarski Vineta Wolin[29].
W miejscowości istnieje stadion[30] ze 150 miejscami siedzącymi[29] oraz zespół boisk wielofunkcyjnych – Orlik 2012 otwarty pod koniec września 2009[31].
Infrastruktura
[edytuj | edytuj kod]Transport
[edytuj | edytuj kod]Przez Wolin przebiega droga krajowa nr 3. Od strony Świnoujścia biegnie ona obwodnicą Dargobądza, następnie przez nowy most w Wolinie i dalej do Parłówka i do Szczecina. Stanowi ona część międzynarodowej trasy E65 z Malmö w Szwecji na południe Europy. Najbliższe lotnisko to port lotniczy Szczecin-Goleniów, znajdujący się 44 km od miasta.
Przez przystanek kolejowy Wolin przebiega zelektryfikowana linia kolejowa nr 401 (Szczecin – Świnoujście). Na przystanku zatrzymują się jedynie regionalne pociągi osobowe relacji Szczecin Główny – Świnoujście łącznie z sezonowym pociągiem przyśpieszonym „Uznam”.
W Wolinie znajduje się port morski. W Porcie Wolin dokonywane są przeładunki głównie zboża oraz okresowo elementów budowlanych i innych. Pełni także funkcję portu rybackiego. Cieśniną Dziwną przechodzi morski tor wodny, łączący Zalew Kamieński z Zalewem Szczecińskim. Maksymalna długość statków mogących zawijać do portu wynosi 90 m, a maksymalna szerokość 10 m. Ruch statków w mieście przez cieśninę Dziwnę związany jest z czterema mostami łączącymi jej brzegi.
Gospodarka komunalna
[edytuj | edytuj kod]W mieście działa oczyszczalnia ścieków. W Wolinie znajduje się ujęcie wody o wydajności 219 000 m³/rok[32], z którego oprócz miasta korzysta Mokrzyca Mała i Mokrzyca Wielka.
Wolin korzysta z sieci napowietrznej 15 kV zasilającej lokalne stacje transformatorowe 15/0,4 kV. W mieście funkcjonuje sieć kablowa (centrum miasta) i na obrzeżach sieć napowietrzna. Większość stacji transformatorowych zasilanych z sieci kablowej pracuje w układzie pierścieniowym, mając możliwość dwustronnego zasilania[33]. Operatorem elektroenergetycznym jest Enea.
Administracja
[edytuj | edytuj kod]Miasto jest siedzibą gminy miejsko-wiejskiej oraz rady miejskiej składającej się z 15 radnych, dziewięciu z nich wybierają mieszkańcy terenów wiejskich gminy Wolin. Organem wykonawczym jest burmistrz. Siedzibą władz jest ratusz przy ul. Zamkowej. Burmistrzowie Wolina (po 1990 r.):
- Jacek Bońkowski (1990–1994)
- Mirosław Mielniczuk (1994–1998)
- Bogdan Wilkowski (1998–2002, 2002–2006[34])
- Eugeniusz Jasiewicz (PSL) (2006–2010[35], 2010–2014[36], 2014–2018[37])
- Ewa Grzybowska (od 2018 r.[38])
Mieszkańcy Wolina wybierają parlamentarzystów z okręgu z komisją wyborczą w Szczecinie, a posłów do Parlamentu Europejskiego z okręgu wyborczego nr 13.
Wspólnoty wyznaniowe
[edytuj | edytuj kod]- Kościół rzymskokatolicki (dekanat Wolin):
- Świadkowie Jehowy:
- zbór Wolin (Sala Królestwa ul. Poprzeczna 5)[39].
Osoby związane z Wolinem
[edytuj | edytuj kod]- Peter Bathke – niemiecki malarz i architekt (ur. 26 kwietnia 1935 w Wolinie);
- Fritz Beske – niemiecki lekarz, polityk zdrowia i doradca polityczny (ur. 12 grudnia 1922 w Wolinie);
- Marzena Cieślik – Miss Polonia 2006 (mieszkanka Wolina);
- Petrus Cimdars – niemiecki teolog;
- Dubslaff Christoph von Eickstedt (Dubisław) – radca dworski Księstwa Pomorskiego, starosta powiatowy i zarządca ziemski, a także kanonik kapituły katedralnej w Kamieniu (ur. 21 lipca 1588 w Wolinie);
- Harald Sinozęby – król Danii (zm. 1 listopada 987 w Jomsborgu);
- Heinz Haase – w latach 1958-1963 deputowany Izby Ludowej NRD (ur. 5 października 1909 w Wolinie);
- Gerhard Haenzel – niemiecki matematyk (ur. 5 marca 1898 w Wolinie);
- Rudolf Krull – niemiecki prawnik specjalizujący się w prawie administracyjnym i gospodarczym (ur. 22 czerwca 1886 w Wolinie);
- Gerhard Levy – niemiecko-amerykański farmakolog (ur. 12 lutego 1928 w Wolinie);
- Gustav Malkewitz – niemiecki właściciel drukarni, wydawca i polityk (ur. 15 maja 1861 w Wolinie);
- Gertrud Meißner – niemiecka medyk (ur. 16 kwietnia 1895 w Wolinie);
- Karl Martin Plümicke – niemiecki pisarz (ur. 26 marca 1749 w Wolinie);
- Heinrich Sahm – niemiecki i gdański polityk, przez pewien okres pracował jako aplikant sądowy w Wolinie;
- Lothar Engelbert Schücking – niemiecki prawnik, pisarz, polityk, pacyfista i badacz dziejów regionu (ur. 30 kwietnia 1873 w Wolinie).
- Johann Schack – niemiecki prawnik i profesor uczelni (ur. 12 maja 1661 r. w Wolinie);
- Erich Strack – niemiecki medyk i chemik (ur. 20 listopada 1897 w Wolinie);
- Samuel Tiefensee – niemiecki filolog, pisarz i pedagog (ur. 12 marca 1722 w Wolinie);
- Adrian Virginius – niemieckobałtycki teolog luterański (ur. 18 stycznia 1605 lub 1615 r. w Wolinie);
- Warcisław I – książę pomorski;
- Paul Weinrowsky – niemiecki dydaktyk fizyki na Akademii Pedagogicznej w Kilonii (ur. 24 sierpnia 1874 w Wolinie);
- Carl Friedrich von Wiebeking od 1808 Ritter von Wiebeking – niemiecki architekt, inżynier hydrotechniki i geodeta (ur. 25 lipca 1762 w Wolinie);
- Wojciech – biskup pomorski na Wolinie;
- Christoph Zastrow – niemiecki prawnik, dyrektor Sądu Dworskiego w Szczecinie w Pomorzu (ur. 20 września 1594 w Wolinie);
- Christian Zickermann – niemiecki ewangelicki pastor i badacz historyczny. Pisał o historii Pomorza (ur. 27 grudnia 1672 r. w Wolinie);
Miasta partnerskie
[edytuj | edytuj kod]Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ pozostałości kościoła zniszczonego wiosną 1945 r. rozebrano na pocz. l. 60. XX w.; ruiny niezachowane
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Wolin w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-12] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ Kodeks dyplomatyczny Wielkopolski obejmujący dokumenta tak już drukowane, jak dotąd nie ogłoszone, sięgające do roku 1400, t. 4, Poznań 1881 – Mapa Wielkopolski, autor Dr. T. Szulc.
- ↑ MAPSTER: Mapa Taktyczna Polski 1:100 000 /1924 - 1939/ WOLLIN_(WOLYN)_1937, igrek.amzp.pl, 1937 [dostęp 2023-08-28] (pol. • niem.).
- ↑ a b c ks. Stanisław Kozierowski: Atlas nazw geograficznych Słowiańszczyzny Zachodniej. T. Zeszyt I. Poznań: 1934.
- ↑ Antoni Rehman: Niżowa Polska opisana pod względem fizycznogeograficznym. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1904, s. 352.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2011 roku, Warszawa: GUS, 2012, s. 92, ISSN 1505-6716 [dostęp 2013-10-12] (pol. • ang.).
- ↑ Stan w dniu 31 XII 2009 r.. „Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym”, 2010-06-11. Główny Urząd Statystyczny. ISSN 1734-6118.
- ↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2013 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 26 lipca 2013, ISSN 1505-5507 .
- ↑ Śladami Średniowiecza , Świętowit woliński - bóstwo o czterech twarzach [online], Archeologia Żywa, 31 grudnia 2019 [dostęp 2022-10-26] (pol.).
- ↑ a b Rys historyczny. W: Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz: Wolin – miasto i gmina. zdjęcia Bogdan Jakuczun. Wołczkowo: Oficyna In Plus, 1996, s. 7–9. ISBN 83-906309-0-7.
- ↑ Wollin (Wołyń) 1:100 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1937 [1].
- ↑ Ustalona granica w rejonie Swinoujście – Gryfin. „Kurier Szczeciński”. 1 (I), s. 1, 1945-10-07.
- ↑ Mapa Polski 1:1000 000 Wojskowy Instytut Geograficzny Sztabu Generalnego W.P., Warszawa 1945 [2].
- ↑ Koleje Pomorza Przyodrzańskiego 1:1000 000 Dyr. Okręg. Kolei Państw. w Szczecinie, 1946 [3].
- ↑ Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 7 maja 1946 r. (M.P. z 1946 r. nr 44, poz. 85, s. 2).
- ↑ Liczb ulic według TERYT.
- ↑ Zachodniopomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków, nr rej. 68 z 29.10.1955.
- ↑ Turystyczne szlaki gminy Wolin. W: Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz: Wolin – miasto i gmina. zdjęcia Gogdan Jakuczun. Wołczkowo: Oficyna In Plus na zlecenie Urzędu Miasta i Gminy Wolin, 1996, s. 43. ISBN 83-906309-0-7.
- ↑ Czesław Piskorski, Pomorze Zachodnie, mały przewodnik, Warszawa: Wyd. Sport i Turystyka Warszawa, 1980, s. 308-309, ISBN 83-217-2292-X, OCLC 8032482 .
- ↑ a b c d Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz: Wolin – miasto i gmina. Łódź: „In Plus”: na zlec. Urzędu Miasta i Gminy w Wolinie, 1996. ISBN 83-906309-0-7.
- ↑ a b Bank Danych Regionalnych – Strona główna. GUS. [dostęp 2010-09-14]. (pol.).
- ↑ 1.5. Warunki społeczne. W: Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy Wolin. Wolin: UM w Wolinie. (pol.).
- ↑ Ludność. Stan i struktura w przekroju terytorialnym, Warszawa: GUS, 2012, s. 108, ISSN 1734-6118 [dostęp 2013-04-30] (pol. • ang.).
- ↑ Urszula Wołowicz. Publiczna Szkoła w Wolinie. „Informator Rady Miejskiej w Wolinie i Burmistrza Wolina”. Październik 2006. nr 5(18)/2006. s. 9–10. (pol.).
- ↑ Oświadczenie Majątkowe, Gmina Wolin, 31 sierpnia 2017 [zarchiwizowane 2022-09-11] .
- ↑ Biblioteka Publiczna Gminy Wolin
- ↑ BIP Ośrodka Kultury Gminy Wolin. bip.osrodek-kultury.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-08-03)]..
- ↑ UKŻ ALBATROS WOLIN. zozz.org. [dostęp 2023-06-10]. (pol.).
- ↑ a b Stowarzyszenie Ludowy Klub Sportowy Vineta Wolin w bazie 90minut.pl
- ↑ Stadion LKS Vineta. pomorzezachodnie.travel. [dostęp 2023-06-10]. (pol.).
- ↑ Radosław Drożdżewski , Otwarto 55. Orlika w województwie [online], mm.swinoujscie.pl, 27 września 2009 [dostęp 2023-06-10] (pol.).
- ↑ 6.1.5 Zaopatrzenie w wodę. W: Krzysztof Dąbrowski: Program Ochrony Środowiska Okres dla gminy Wolin (2005-2008). Związek Gmin Wyspy Wolin. Międzyzdroje: BIP UM w Wolinie, wrzesień 2005, s. 44. (pol.).
- ↑ 11.3 Pozostałe problemy analizowane w mniejszym stopniu szczegółowości. W: Krzysztof Dąbrowski: Program Ochrony Środowiska Okres dla gminy Wolin (2005-2008). Związek Gmin Wyspy Wolin. Międzyzdroje: BIP UM w Wolinie, wrzesień 2005, s. 106. (pol.).
- ↑ Wybory wójta, burmistrza i prezydenta miasta 2002: wyniki głosowania i wyniki wyborów w II turze – gmina Wolin. pkw.gov.pl. [dostęp 2015-09-21]. (pol.).
- ↑ Wybory samorządowe 2006 – głosowanie ponowne w dn. 26.11.2006, gm. Wolin. pkw.gov.pl. [dostęp 2015-09-21]. (pol.).
- ↑ Wybory Samorządowe 2010 – Geografia wyborcza – Województwo zachodniopomorskie – Powiat kamieński – gm. Wolin. wybory2010.pkw.gov.pl. [dostęp 2015-09-14].
- ↑ [https://web.archive.org/web/20160305042225/http://szczecin.pkw.gov.pl/g2/oryginal/2014_12/a7ae21f30f8b23dfa9f19f27b04a91b3.pdf þÿ�Z�a�B���c�z�n�i�k� �n�r� �2] [online], pkw.gov.pl [dostęp 2024-04-26] [zarchiwizowane z adresu 2016-03-05] .
- ↑ Ewa Grzybowska nowym Burmistrzem Wolina! | Kamienskie.info [online], kamienskie.info [dostęp 2020-05-11] .
- ↑ Dane według wyszukiwarki zborów, na oficjalnej stronie Świadków Jehowy jw.org [dostęp 2018-10-25] .
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Danuta Jeżowska, Krzysztof Próchniewicz, Wolin – miasto i gmina, Wyd. Oficyna In Plus, Łódź, 1996, ISBN 83-906309-0-7.
- Władysław Filipowiak: Wolin – największe miasto Słowiańszczyzny Zachodniej. W: pod redakcją Gerarda Labudy: Szkice z dziejów Pomorza. redaktorzy: L. Baumgarten i M. Cywińska, redaktor techniczny: Stanisław Szczerek, korektor: M. Filipowska. Warszawa: Książka i Wiedza, grudzień 1958.
- Ważniejsze ośrodki wczesnośredniowiecznej Polski. W: Aleksander Gardawski, Jerzy Gąssowsk: Polska starożytna i średniowieczna. redaktor naczelny Lech Leciejewicz. Cz. Aneks. Warszawa: Państwowe Wydanie Wydawnictw Szkolnych, 1961.
- Cnotliwy E., Umocnienia obronne wczesnośredniowiecznego Wolina, [w:] (red.) B. Stanisławski, W. Filipowiak, Wolin wczesnośredniowieczny, cz. 2, Warszawa 2014
- Kiersnowski R., Kamień i Wolin, Przegląd Zachodni, R. 7, 1951, z. 9–10, s. 178–225
- Wolinianie – plemię pomorskie czy wieleckie?, [w:] (red.) G. Labuda, S. Tabaczyński, Studia nad etnogenezą Słowian i kultury Europy wczesnośredniowiecznej, t. II, Wrocław- -Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź 1988, s. 65–76
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Strona oficjalna miasta
- BIP. bip.wolin.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2022-01-28)].
- Wolin, niem. Wollin (2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 836 .