Wymiana stóp – zjawisko morfologiczne w niektórych językach, polegające na zmianie ilościowej lub jakościowej spółgłosek wewnątrz morfemu spowodowanej kontekstem zewnętrznym – wpływem otoczenia fonetycznego. Zjawisko to występuje w niektórych językach ugrofińskich, najbardziej rozpoznawalne jest w języku fińskim, zwane jest również astevaihtelu^[1].

Spółgłoski k, p i t podczas odmiany przez przypadki i osoby ulegają procesowi wymiany stóp. Mogą występować w stopie „słabej”, jak również „mocnej”. Ogólna zasada stosowania stopy opiera się na kontekście fonetycznym – jeśli sylaba jest otwarta, czyli kończy się samogłoską (np. katu „ulica”), wówczas używa się stopy mocnej, przy zamkniętej sylabie spółgłoska występuje w formie słabej (kadun). Z powodu zmian historycznych i ewolucji języka mówionego istnieją pewne nieregularności w procesie wymiany stóp, np. przed długą samogłoską spółgłoska występuje na stopie mocnej, nawet jeśli sylaba jest zamknięta (np. katuun „do ulicy, w ulicę”.)

W przypadku liczby mnogiej formy podstawowe wyrazów (bezokolicznik w czasowniku, mianownik w rzeczowniku) znajdują się w stopie mocnej. Jednak istnieją wyrazy, które ulegają procesowi odwrotnemu: w formach podstawowych występują w stopie słabej, podczas gdy formy fleksyjne przyjmują stopę mocną (np. liike „ruch”, liikkeen „ruchu”). Są dwa podstawowe warianty wymiany stóp – jakościowa i ilościowa^[1].

Przy zmianie ilościowej podwójna spółgłoska (geminata) występuje w stopie mocnej, stopa słaba to redukcja do pojedynczej spółgłoski^[2]:

• kk → k: lakka (malina moroszka) – lakan (maliny)
• pp → p: oppia (uczyć się) – opin (uczę się)
• tt → t: katto (dach) – katot (dachy)

Wymiana jakościowa dotyczy pojedynczych spółgłosek k, p i t, jak też licznych zbitek spółgłosek^[2]. Ten sposób wymiany stóp nie jest już produktywny, tj. nie dotyczy słów nowo powstałych: porównaj: katu („ulica”) – kadun („ulicy”), ale już auto („auto”) – auton.

• p → v: rapu (rak) – ravun (raka)
• t → d: paita (koszula) – paidat (koszule)
• nk → ng: Helsinki – Helsingissä (w Helsinkach)
• mp → mm: kampa (grzebień) – kammat (grzebienie)
• lt → ll: valta (przemoc) – vallan (przemocy)
• nt → nn: antaa (dać) – annan (daję)
• rt → rr: parta (broda) – parran (brody)
• rk → r; Turku (miejscowość) – Turussa (w Turku)

• hke → hje: rohkenen (ośmielam) – rohjeta (ośmielać)
• lke → lje: hylkeen (suknię) – hylje (suknia)
• rke → rje: särkeä (złamać) – särjen (łamię)
• uku → uvu: luku (liczba) – luvun (liczby)
• yky → yvy: kyky (zdolność) – kyvyn (zdolności)^[2]

Dźwięk pełni w historii języka rolę szczególnie złożoną toteż przeszedł liczne zmiany i nie istnieje jeden model wymiany stóp dla tego fonemu. Oto najczęstsze przypadki zmian jakościowych i ilościowych:

k → ø- jalka → jalan (wymiana ilościowa)

k → kk- liike → liikkeen (wymiana ilościowa)

uku/yky → uvu-/yvy- puku → puvun (wymiana jakościowa)

lki → lje- kylki → kyljen (wymiana jakościowa)

rki → rje- järki → järjen (wymiana jakościowa)

nk → ng- Helsinki → Helsingin (wymiana jakościowa)^[2]

Odmiana rzeczownika katu (‘ulica’), podlegającego jakościowej wymianie stóp^[3].

• Diaboliczne k (ang.)