| Państwo |
Polska pod okupacją III Rzeszy |
|---|---|
| Miejsce | |
| Data |
20 czerwca 1944 |
| Liczba zabitych |
38 lub 39 |
| Typ ataku |
egzekucja przez rozstrzelanie |
| Sprawca | |
Położenie na mapie Okupowanej Polski w latach 1941-1944  | |
| 54°59′N 25°13′E/54,983333 25,216667 | |
Zbrodnia w Glinciszkach – wydarzenia, do których doszło 20 czerwca 1944 roku, kiedy to litewski oddział pomocniczy policji niemieckiej, którym dowodził Petras Polekauskas zastrzelił 38[1] lub 39[2] mieszkańców Glinciszek i okolicznych miejscowości. Był to odwet za śmierć czterech litewskich policjantów w starciu z 5 Wileńską Brygadą AK, dowodzoną przez Zygmunta Szendzielarza „Łupaszkę”, oddziałem AK niedługo przedtem przebywającym w majątku Glinciszki.
Znaczną część ofiar stanowiły kobiety i dzieci (większość mężczyzn wyszła w tym czasie do pracy). Pracownicy majątku, będącego wówczas w niemieckim zarządzie Landbewirtschaftungsgesellschaft Ostland, już zamknięci przez litewskich policjantów w dawnej kaplicy glinciskiego pałacu i mający prawdopodobnie być następnie rozstrzelani, zostali uratowani dzięki przyjazdowi Niemców, reprezentantów niemieckiego zarządu, którzy spłoszyli napastników. Przybyły wraz z nimi bezpośredni administrator majątku, Władysław Komar, został zabity w drodze powrotnej, niedaleko Podbrzezia[3].
W odwecie za śmierć mieszkańców Glinciszek 23 czerwca 5 Brygada AK zabiła w zamieszkanej wówczas głównie przez Litwinów wsi Dubinki 27 cywilów (zbrodnia w Dubinkach).
Według Pawła Rokickiego wydarzenia w Glinciszkach i Dubinkach to zbrodnie wojenne[4].
Ofiary
[edytuj | edytuj kod]
Wśród ofiar było 28 osób dorosłych (17 mężczyzn i 11 kobiet), z których przynajmniej 6 miało ponad 60 lat oraz 11 osób nieletnich, w tym 4, które nie ukończyły 5 lat. Jedna z kobiet była w zaawansowanej ciąży[2]. Przeżyła jedna osoba - Józef Bałendo, który po postrzale upadł ranny w rękę i w dogodnym momencie uciekł z miejsca masakry[2].
Udało się ustalić personalia 36 ofiar; tożsamość 3 mężczyzn pozostaje nieznana[2].
Narodowość polska była jedynym kryterium doboru ofiar. Z osób spędzonych na miejsce zbrodni, uratował się Władysław Klukowski, który znał język litewski i zdecydował się na kolaborację[a]. Pochodzący z polsko-litewskiej rodziny Mieczysław Sobolewski, który również znał litewski, jednak odmówił wskazania kierunku odejścia polskich partyzantów, został zamordowany[2].
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Po wojnie Władysław Klukowski za kolaborację z litewską policją, w tym m.in. wskazanie 20 czerwca 1944 kierunku odejścia partyzantów, został skazany przez Trybunał Wojskowy MWD LSRR w Wilnie na 15 lat prac katorżniczych i pozbawienie praw na 5 lat.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jarosław Wołkonowski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej ... s. 246.
- ↑ a b c d e Paweł Rokicki: Glinciszki i Dubinki. Zbrodnie wojenne na Wileńszczyźnie w połowie 1944 roku i ich konsekwencje we współczesnych relacjach polsko-litewskich. Warszawa: Instytut Studiów Politycznych PAN & Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2014, s. 23-31. ISBN 978-83-8229-224-4.
- ↑ Przebieg wydarzeń na podstawie relacji Ireny Sławińskiej, wówczas pracownicy rolnej w majątku Glinciszki, zajmującej się także tajnym nauczaniem okolicznej młodzieży. Była ona też świadkiem ekshumacji, która odbyła się 26 czerwca 1944 roku i podczas której zidentyfikowano 35 osób. Wydarzenia w Glinciszkach są opisane we wspomnieniowej książce Ireny Sławińskiej Szlakami moich wód, Norbertinum, Lublin 2004, ISBN 83-7222-177-4.
- ↑ Glinciszki i Dubinki. Zbrodnie wojenne na Wileńszczyźnie w połowie 1944 roku i ich konsekwencje we współczesnych relacjach polsko-litewskich [online], Wydawnictwo ISP PAN [dostęp 2021-01-19] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Longin Tomaszewski: Kronika Wileńska 1941-1945 : z dziejów Polskiego Państwa Podziemnego. Warszawa: Pomost, 1992. ISBN 83-85521-09-7.
- Jarosław Wołkonowski, Grzegorz Łukomski: Okręg Wileński Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej w latach 1939–1945. Warszawa: Adiutor, 1996. ISBN 83-86100-18-4.
