| |
| pułkownik | |
| Data i miejsce urodzenia |
21 grudnia 1833 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
23 grudnia 1863 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne | |
| Stanowiska |
dowódca oddziału powstańców |
| Główne wojny i bitwy | |
Zygmunt Adam Chmieleński a. Chmieliński (ur. 21 grudnia 1833 w Warszawie[1], zm. 23 grudnia 1863 w Radomiu) – powstaniec styczniowy, naczelnik wojenny województwa krakowskiego w 1863 roku, brat Ignacego Chmieleńskiego.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Był synem Jana Nepomucena Chmieleńskiego (generała wojsk rosyjskich) i Julii z domu Tyborowskiej. Po zgonie ojca został oddany do Aleksandryjskiego Korpusu Kadetów dla sierot po wojskowych w Petersburgu, po skończeniu którego ukończył tamtejszą Akademię Wojenną. Służył jako porucznik artylerii armii carskiej w Warszawie. Sytuacja w Polsce w 1861 roku wywołała w nim uczucia patriotyczne. Złożył wniosek o dymisję, a gdy jej nie dostał, zbiegł z Królestwa Polskiego do Francji, a później do Włoch. Za granicą pracował jako wykładowca w szkołach wojskowych w Genui i Cuneo.
We Włoszech brał udział w formowaniu Polskiej Szkoły Wojskowej. Na wieść o wybuchu powstania styczniowego próbował przedostać się do Polski. Został aresztowany przez Austriaków w Ołomuńcu.
Po ucieczce z więzienia przedostał się do Krakowa, gdzie został mianowany na kapitana. Brał udział w formowaniu oddziału kawalerii, na którego czele udał się do Klimontowa w powiecie miechowskim, gdzie wstąpił do oddziałów Kazimierza Bończy-Błaszczyńskiego. Zebrawszy jeszcze kilka oddziałów, jako ich dowódca 6 lipca 1863 roku rozbił dwie roty rosyjskie. Dowodził w potyczkach pod Rudnikami (28 lipca), Obiechowem, Białą, Olesznem i Nieznanowicami. W sierpniu został mianowany majorem, a na początku września – pułkownikiem i naczelnikiem wojsk województwa krakowskiego. 30 września stoczył bitwę pod Mełchowem, 20 października pod Oksą. Po bitwie koło Jeziorka został mianowany przez generała Józefa Hauke-Bosaka jego szefem sztabu. Wśród żołnierzy Zygmunta Chmieleńskiego był Adam Chmielowski, później uznany malarz i tercjarz franciszkański.
Zygmunt Chmieleński dowodził wojskami powstańczymi w bitwach pod Skalbmierzem, Złotym Potokiem, Koniecpolem, Opatowem (25 listopada), Ociesękami (28 listopada) i Bodzechowem. Podczas tej ostatniej 16 grudnia 1863 roku w starciu z pułkiem smoleńskim dowodzonym przez Ksawerego Czangery'ego, Chmieleński został ciężko ranny i pojmany przez oddział Kozaków. Odstawiony do Radomia został wyrokiem sądu wojskowego skazany na śmierć i rozstrzelany[2] 23 grudnia 1863 roku w jednym z dwóch radomskich miejsc kaźni za koszarami pułku mohylewskiego[3]. Sąd wydał w jego przypadku wyrok podwójny. Jeden za dezercję z 1862 (degradacja i dziesięć lat katorgi) i drugi za udział w powstaniu (śmierć przez rozstrzelanie). Grób został zrównany z ziemią przez zaborcę[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Program indeksacji aktów stanu cywilnego i metryk kościelnych [online], metryki.genealodzy.pl [dostęp 2021-10-31].
- ↑ Mała Encyklopedia 1967 ↓, s. 244.
- ↑ Kronika powstań polskich 1794-1944, Marian B Michalik (red.), Eugeniusz Duraczyński (oprac.), Warszawa: Wydawnictwo Kronika, 1994, s. 248, ISBN 83-86079-02-9, OCLC 834009097.
- ↑ Ewa Kutyła, Najstarsze radomskie kościoły, Gmina Miasta Radomia, Radom, 2018, s. 39
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Marjan Tyrowicz, w: Polski Słownik Biograficzny. T. 3. Polska Akademia Umiejętności – Skład Główny w Księgarniach Gebethnera i Wolffa, 1937, s. 321–323. reprint wydany przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1989, ISBN 83-04-03291-0
- Witold Dąbkowski – Znani i nieznani Ziemi Radomskiej, Radom 1980. Rozdział Zygmunt Adam Chmieleński (1833-1863).
- ks.Daniel Wojciechowski – Szlakiem powstańczym 1863 roku Adama Chmielowskiego. Włoszczowskie Zeszyty Historyczne tom 4, Włoszczowa 1997.
- Mała Encyklopedia Wojskowa. Wyd. 1. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1967.
