Kościół Prawosławny w Ameryce

Kościół Prawosławny w Ameryce

Orthodox Church in America

Sobór metropolitalny św. Mikołaja w Waszyngtonie
Państwo	Stany Zjednoczone  Kanada  Meksyk  Australia
Siedziba	Waszyngton
Data powołania	1970
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Cerkiew prawosławna
Sobór	św. Mikołaja w Waszyngtonie
Metropolita	całej Ameryki i Kanady Tichon (Mollard)
Dane statystyczne (2006)
Liczba wiernych	100 tys. – 1 mln
Liczba diecezji	15
Liczba parafii	550–700
Liczba klasztorów	27
Położenie na mapie Dystryktu Kolumbii Waszyngton
Położenie na mapie Stanów Zjednoczonych Waszyngton
38°55′29,6″N 77°04′07,0″W/38,924889 -77,068611
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Prawosławny w Ameryce (ang. Orthodox Church in America, OCA) – jeden z Kościołów prawosławnych, działający na terytorium Stanów Zjednoczonych, Kanady, Meksyku oraz Australii. Jego zwierzchnikiem jest metropolita całej Ameryki i Kanady Tichon (Mollard)^[1], zaś funkcję katedry metropolitalnej pełni sobór św. Mikołaja w Waszyngtonie.

Liczbę placówek duszpasterskich Kościoła szacuje się na 550^[2]; sam Kościół podaje liczbę 700^[3]. Kościół podzielony jest na 12 jednostek terytorialnych (11 diecezji oraz egzarchat) i trzy diecezje etniczne. Według R. Robersona liczy milion wiernych^[4], jednak podawane są zarówno dane wyższe, jak i znacznie niższe (nawet 100 tys. wiernych). Kościół Prawosławny w Ameryce jest Kościołem o mieszanym składzie etnicznym, jednak udział poszczególnych narodowości w nim pozostaje przedmiotem dyskusji. Zdaniem E. Lowiga zdecydowaną większość jego wiernych stanowią osoby pochodzenia ukraińskiego (lub rusińskiego)^[5], które jednak uważają się w pierwszej kolejności za Amerykanów^[6].

Kościół Prawosławny w Ameryce jest kontynuatorem tradycji misji prowadzonych na kontynencie amerykańskim przez Rosyjski Kościół Prawosławny. Od niego też otrzymał w 1970 r. autokefalię. Akt ten nie został uznany przez wszystkie Kościoły prawosławne; o ile nie jest przez nie podważana ważność sakramentów udzielanych w OCA ani kanoniczność święceń poszczególnych kapłanów, przedmiotem sporu jest jego status kanoniczno-prawny i stosunek do innych struktur prawosławnych działających na terenie Stanów Zjednoczonych i Kanady. W I połowie XXI w. Kościół Prawosławny w Ameryce jest uznawany za kanoniczną Cerkiew autokefaliczną przez Rosyjski Kościół Prawosławny, Gruziński Kościół Prawosławny, Bułgarski Kościół Prawosławny, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny oraz Kościół Prawosławny Czech i Słowacji.

W końcu XVIII w. Rosyjski Kościół Prawosławny rozpoczął prowadzenie misji na terytorium Alaski oraz Wysp Aleuckich. Pierwszymi misjonarzami byli mnisi z Monasteru Wałaam z kierownikiem misji archimandrytą Joazafem^[7]. Duchowni ci zostali nakłonieni do udania się na Alaskę przez podróżnika Grigorija Szelichowa, jednego z kolonizatorów tego obszaru^[8].

Mnisi dotarli do celu 24 września 1794 r., przypływając na wyspę Kodiak po trwającej 293 dni podróży z Petersburga^[8]. Rozpoczęli misję wśród etnicznych mieszkańców Alaski, odnosząc natychmiastowe sukcesy (w niewielu przypadkach byli przyjmowani nieprzychylnie, jak hieromnich Juwenaliusz, zamordowany przy próbie ewangelizacji). Znaczna liczba nawróconych wywołała konieczność organizacji systemu administracji i szkół cerkiewnych^[9]. 19 czerwca 1796 r. w obrębie eparchii irkuckiej został powołany wikariat kodiacki, na czele którego miał stanąć jako biskup pomocniczy eparchii irkuckiej archimandryta Joazaf. Jego chirotonia miała miejsce 10 kwietnia 1799 r. w Irkucku, jednak w drodze powrotnej hierarcha zginął w czasie burzy morskiej^[10]. Żaden biskup nie został mianowany na jego miejsce; w 1811 r. Świątobliwy Synod Rządzący Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego ostatecznie zlikwidował wikariat, pozostawiając misję bez hierarchicznego nadzoru^[11]. Znaczącym utrudnieniem dla pracy misyjnej stał się również konflikt między mnichami a rosyjskimi kolonizatorami; zakonnicy wielokrotnie apelowali do rosyjskiej administracji o lepsze traktowanie rdzennych mieszkańców Alaski, zmuszanych przez Rosjan do ciężkiej pracy. W 1800 r. dyrektor Kompanii Rosyjsko-Amerykańskiej, koordynującej działalność kolonizacyjną, Aleksandr Baranow, uwięził mnichów i zabronił im kontaktów z miejscową ludnością^[8]. Działalność misyjną kontynuował jedynie mnich German (Herman). Opuścił on Kodiak i zamieszkał samotnie na wyspie Spruce, wśród Aleutów, gdzie pozostał do śmierci w 1837 r.^[8].

W 1823 r. Świątobliwy Synod Rządzący skierował do pracy na Alasce dobrowolnie zgłaszającego się do tej misji ks. Iwana Wieniaminowa-Popowa. Przybył on do miasta Unalaska 29 czerwca 1824 r.^[12]. Duchowny ten, w czasie piętnastu lat pracy na Aleutach i Alasce, dokonał szeregu przekładów katechizmu i Ewangelii Mateusza na lokalne języki^[12]. W 1840 r. został postrzyżony na mnicha i pod nowym imieniem Innocenty został biskupem Kamczatki, Kuryli i Aleutów, zwierzchnikiem wszystkich prawosławnych struktur na kontynencie amerykańskim. Jego siedzibą był Nowoarchangielsk^[9], gdzie w 1848 r. został wyświęcony sobór św. Michała Archanioła^[13]. Drugim duchownym zaangażowanym w tym czasie w działalność misyjną był ks. Jakow Niecwietow^[8].

Od 1852 r. siedzibą eparchii obejmującej obszar działania misji rosyjskiej był Jakuck, zaś w Nowoarchangielsku powołano wikariat^[9]. W 1868 r. arcybiskup Innocenty został przeniesiony na katedrę moskiewską. Mimo tego nie przestawał angażować się w rozwój działalności misyjnej w Ameryce Północnej, organizując Syberyjski Komitet Misyjny, który miał zajmować się jej koordynowaniem na obszarach dalekiej Syberii, Alaski i na Dalekim Wschodzie (rosyjska misja prawosławna w Chinach oraz w Japonii). Komitet rekrutował duchownych i świeckich chętnych do pracy dla Cerkwi na Alasce, gwarantując im wypłatę regularnego wsparcia finansowego przez 10 lat, a następnie możliwość powrotu do Rosji i przyznanie specjalnej emerytury^[14]. Między rokiem 1867 a 1870 Rosjanie rozszerzyli zakres działalności i powołali do życia pierwsze parafie prawosławne w pozostałych stanach USA: w San Francisco i w Nowym Jorku^[15]. W 1872 r. siedziba biskupa wikariusza odpowiedzialnego za pracę w Ameryce została przeniesiona do San Francisco^[15], co miało związek ze sprzedażą Alaski przez Rosjan rządowi USA^[16]. Do tego czasu misjonarze nawrócili ok. 12 tys. rdzennych mieszkańców Aleutów i Alaski^[8].

Przełom XIX i XX wieku zmienił strukturę etniczną rosyjskiego wikariatu; w tym okresie Rosyjski Kościół Prawosławny znacząco zmodyfikował również priorytety pracy misyjnej. Kapłani prawosławni zaczęli prowadzić pracę misyjną wśród greckokatolickich emigrantów z Galicji, Rusi Węgierskiej i Bukowiny, pozyskując tym samym (od 1894 do początku lat 30. XX wieku) od ok. 90 tys. ^[17][18] do nawet 200 tys. nowych wiernych^[19]. Znaczącą postacią w procesie konwersji grekokatolików był były kapłan tego wyznania, który przyjął prawosławie – ks. Alexis Toth^[20].

 Osobny artykuł: Konwersje na prawosławie ludności greckokatolickiej w Ameryce.

Powstały również parafie przeznaczone dla prawosławnych emigrantów z Bałkanów i Bliskiego Wschodu. W związku z tym praca ukierunkowana na nawracanie ludów rdzennych została w dużej mierze zarzucona^[15]. Natomiast ogólna liczba wiernych wzrosła o blisko kilkaset tysięcy osób^[16]. Były to osoby różnej narodowości, co doprowadziło do powstania w USA pierwszych wieloetnicznych parafii prawosławnych^[16].

W 1898 r. biskupem Aleutów i Alaski został Tichon (Bieławin). Uzyskał on od Świętego Synodu zgodę na powołanie samodzielnej eparchii o nazwie Grecki Prawosławny Kościół Wysp Aleuckich i Ameryki^[21]. W 1905 struktura ta uzyskała rangę archieparchii z dwoma wikariatami: w Nowym Jorku i na Alasce. Od tego roku w Nowym Jorku rezydował również arcybiskup Tichon. Zainicjował on tłumaczenie większości tekstów liturgicznych na język angielski i wprowadził go do liturgii w wielu parafiach. W tym samym roku w obrębie archieparchii rosyjskiej powstała misja serbska pod kierownictwem archimandryty Sebastiana (Dabovicia)^[21]. Tichon planował również powstanie eparchii greckiej^[22]. W 1907 arcybiskup Tichon zorganizował I Wszechamerykański Sobór duchowieństwa i świeckich^[21]. W liście do Świętego Synodu twierdził, że tworzone w Stanach Zjednoczonych struktury wykraczają poza przewidziane dla nich ramy misji i prosił o utworzenie autonomicznego Kościoła Prawosławnego w Ameryce z językiem angielskim jako liturgicznym i kalendarzem nowojuliańskim jako obowiązującym^[21]. Najwyższym organem administracyjnym Kościoła według planów Tichona miał być Sobór Wszechamerykański, złożony z delegatów duchownych i świeckich^[22].

Realizację tych zamierzeń uniemożliwiły problemy wywołane przez etniczną różnorodność archieparchii. Część prawosławnych narodowości greckiej, żyjących we wschodnich stanach USA wystąpiła z archieparchii, powołując niekanoniczny Helleński Wschodni Kościół Chrześcijański. W 1913 r., już po tym, gdy arcybiskupa Tichona zastąpił na katedrze arcybiskup Platon (Rożdiestwienski), konferencja serbskiego duchowieństwa w jurysdykcji rosyjskiej zapowiedziała powołanie własnej eparchii w ramach Serbskiego Kościoła Prawosławnego^[23]. Z kolei w 1908 r. arcybiskup Płaton wyświęcił biskupa Teofana, pierwszego hierarchę narodowości albańskiej, inicjując powstanie w jurysdykcji rosyjskiej odrębnych parafii albańskojęzycznych^[23]. Znacząco powiększała się również ilość pierwotnie greckokatolickich parafii etnicznie ukraińskich, które przechodziły do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego (108 placówek duszpasterskich między rokiem 1907 a 1917 r.)^[5]. Od 1916 r. istniał kanadyjski wikariat archieparchii^[22].

W 1917 arcybiskup Eudokim (Mieszczerski) wyjechał na Sobór Lokalny Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, z którego nie wrócił, przyłączając się do ruchu Żywej Cerkwi. W 1919 r. II Wszechamerykański Sobór wybrał na jego następcę dotychczasowego locum tenens, biskupa Aleksandra (Niemołowskiego)^[24]. W 1920 r. jego wybór potwierdził patriarcha moskiewski Tichon^[24]. Równocześnie archidiecezja straciła dotychczasowe roczne wsparcie finansowe udzielane przez Cerkiew Rosyjską (185 tys. rubli od momentu powołania diecezji i 550 tys. w 1916 r.)^[25].

Skomplikowana sytuacja majątkowa archidiecezji nałożyła się na dalsze problemy etniczne: do Stanów Zjednoczonych zaczęli napływać emigranci rosyjscy, którzy starali się maksymalnie zwiększyć swoje wpływy w strukturze. Natomiast stanowiący znaczną część wiernych Ukraińcy (zwłaszcza zamieszkali na terenie Kanady) przeszli w jurysdykcję Patriarchatu Antiocheńskiego wobec postawy arcybiskupa Aleksandra, całkowicie przeciwnego wprowadzeniu języka ukraińskiego do nabożeństw^[25], a następnie powołali do życia odrębny Ukraiński Kościół Prawosławny Kanady^[26]. W 1921 r. z archidiecezji wystąpili również Grecy, tworząc własną diecezję w jurysdykcji Patriarchatu Konstantynopolitańskiego^[25]. W 1922 r., nie radząc sobie z problemami wewnętrznymi archidiecezji, arcybiskup Aleksander zrezygnował z urzędu. Zastąpił go przybyły ponownie do USA, tym razem jako emigrant, metropolita Platon (Rożdiestwienski)^[25]. W momencie obejmowania – decyzją III Wszechamerykańskiego Soboru – zwierzchnictwa nad archidiecezją z tytułem metropolity całej Ameryki i Kanady miał on ustne błogosławieństwo patriarchy Tichona^[25]. Uzyskał również aprobatę Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji, zgadzając się na wejście do jego Synodu Biskupów^[27].

16 stycznia 1924 r. patriarcha Tichon nieoczekiwanie usunął metropolitę Platona z urzędu metropolity całej Ameryki i Kanady i nakazał mu powrót do ZSRR w celu przeprowadzenia nad nim sądu biskupów. Dmitrij Pospiełowski uważa, że decyzja ta została na nim wymuszona. W czasie wojny domowej w Rosji Platon, wówczas metropolita Odessy, jawnie popierał ruch białych, a w Ameryce z powodzeniem likwidował wpływy Żywej Cerkwi. W związku z tym rząd bolszewicki mógł wymusić na patriarsze usunięcie go z urzędu^[28]. Ks. Michaił Polski, autor wspomnień opisujących represje wczesnych władz radzieckich wobec Cerkwi, twierdził, że dekret przypisywany Tichonowi w rzeczywistości został w całości sporządzony przez GPU^[29]. Dokument Tichona nie został jednak nigdzie opublikowany w pełnym brzmieniu, zaś sam Platon utrzymywał, że nie otrzymał go. Mimo tego metropolita stał się natychmiast celem zdwojonych ataków zarówno ze strony zwolenników Żywej Cerkwi, jak i Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji^[29]. W 1922 r. biskup Stefan (Dzubaj), dotychczasowy hierarchia Pittsburgha i eparchii ukraińskiej, na krótko ogłosił się zwierzchnikiem Kościoła na terytorium USA, szybko uznał jednak zwierzchność Platona. Ostatecznie w 1924 r. IV Wszechamerykański Sobór, który zebrał się w Detroit, ogłosił pełną autonomię Kościoła w Ameryce, określanego odtąd jako Metropolia, do czasu stabilizacji sytuacji wewnętrznej Rosji i odzyskania swobody działania przez patriarchę Tichona. Na czele Metropolii miał pozostać metropolita Platon^[30].

Z uwagi na napięte stosunki wewnątrz rosyjskiej emigracji, metropolita Platon postanowił unormować stosunki z Rosyjskim Kościołem Prawosławnym poza granicami Rosji. W październiku 1924 r. udał się na sobór jego biskupów do miasta Sremski Karlovci („synod karłowacki”), gdzie zgodził się pozostać w Synodzie Biskupów Kościoła i zapewnił, że przedstawiona w Detroit deklaracja autonomii nie oznacza jednostronnego ogłoszenia autokefalii. Metropolita powoływał się jedynie na decyzje Soboru Lokalnego z lat 1917–1918, który zezwalał na tymczasową autonomię tych części Kościoła, które straciły kontakt z patriarchą. Pozwoliło to na tymczasową poprawę wzajemnych relacji. Cerkiew Zagraniczna wezwała nawet prawosławnych w Ameryce, by przechodzili w jurysdykcję Metropolii^[31].

Już w 1926 r. doszło jednak do ponownego konfliktu między obydwiema organizacjami, gdy metropolita Platon, razem z egzarchą zachodnioeuropejskim Eulogiuszem zaprotestował przeciwko oficjalnym twierdzeniom Kościoła Zagranicznego, jakoby to od niego zależało wyznaczanie i potwierdzenie kolejnych locum tenens patriarchatu moskiewskiego^[32]. 17 maja 1927 r. Rosyjski Kościół Prawosławny poza granicami Rosji ogłosił zdjęcie metropolity z urzędu (czego ten nie uznał) i powołał na terenie Metropolii własną, paralelną eparchię północnoamerykańską^[33].

W 1928 r. metropolita Platon zwrócił się do locum tenens patriarchatu moskiewskiego metropolity Sergiusza z prośbą o potwierdzenie autonomicznego statusu Metropolii. Nie uzyskał jednak spodziewanej aprobaty, w dodatku odmówił złożenia wymaganej przez Sergiusza obietnicy lojalności wobec rządu ZSRR. Po przedłużającej się wymianie listów metropolita Sergiusz skierował w 1933 r. na inspekcję do USA arcybiskupa Beniamina (Fiedczenkowa), po czym mianował właśnie jego patriarszym egzarchą w Ameryce. W Metropolii doszło do podziału. Część parafii zgłosiła akces do egzarchatu powołanego przez Sergiusza, część włączyła się do eparchii północnoamerykańskiej Kościoła Zagranicznego, jednak zdecydowana większość uważała za prawowitego metropolitę jedynie Platona^[34].

Równocześnie z problemami organizacyjnymi w Kościele uwidocznił się spadek liczby wiernych. Potomkowie emigrantów do USA, którzy stanowili większość wiernych, asymilowali się ze społeczeństwem amerykańskim, co prowadziło do spadku ich aktywności religijnej. Według studium z 1932 r. 75% osób ochrzczonych w Metropolii już w wieku 16 lat nie uczestniczyła w życiu parafialnym, zaś w pozostałej grupie nawet połowa przechodziła do innych związków wyznaniowych^[35]. Tendencję spadkową częściowo odwróciło kolejne pokolenie potomków emigrantów^[35].

W 1934 r. metropolita Platon zmarł, pozostając formalnie poza Rosyjskim Kościołem Prawosławnym. Po jego śmierci w Cleveland zebrał się VI Wszechamerykański Sobór, który wybrał nowym metropolitą dotychczasowego locum tenens arcybiskupa San Francisco Teofila (Paszkowskiego)^[24]. W latach 30. i na początku lat 40. część parafii Metropolii, traktowanej przez Rosyjski Kościół Prawosławny jako struktura niekanoniczna, przeszła w jurysdykcję Egzarchatu Amerykańskiego. Chcąc zahamować ten proces i unormować swoje relacje z Cerkwią Rosyjską, metropolita Teofil zainicjował negocjacje z patriarchatem moskiewskim, które zaowocowały zaproszeniem przedstawicieli Metropolii na Sobór Lokalny Kościoła Rosyjskiego, który miał wybrać następcę zmarłego patriarchy Sergiusza. Z powodu trudności czynionych przez władze ZSRR delegaci ci nie dotarli jednak na sobór, a jedynie po jego zamknięciu spotkali się z nowym patriarchą Aleksym I. Na jego ręce złożyli prośbę o unormowanie statusu kanonicznego Metropolii poprzez jej ponowne przyjęcie w jurysdykcję patriarchatu moskiewskiego. W swojej odpowiedzi Aleksy I żądał złożenia przez duchowieństwo struktury przysięgi lojalności wobec władz ZSRR i zapowiadał nowe wybory zwierzchnika Metropolii^[36].

W 1946 r. ustosunkowujący się do postulatów patriarchy VI Wszechamerykański Sobór deklarował uznanie patriarchy Moskwy za duchowego zwierzchnika Metropolii, ale odmawiał administracyjnego podporządkowania się Rosyjskiemu Kościołowi Prawosławnemu^[37]. Mimo tego, na prośbę metropolity Teofila, metropolita leningradzki Grzegorz podjął w 1947 r. nowe negocjacje z patriarchą Aleksym. Zakończyły się one fiaskiem i deklaracją o zawieszeniu w stanie duchownym wszystkich biskupów Metropolii^[38]. Od tego momentu do 1968 r. kontakty między obydwiema strukturami zostały zerwane, zaś Metropolia działała w praktyce jak Kościół autokefaliczny, chociaż nie była uznawana przez pozostałe Kościoły prawosławne. Stopniowo przechodziła ponowną ewolucję w kierunku wielonarodowego Kościoła z przewagą języka angielskiego^[39]. Od 1950 r. jej zwierzchnikiem był metropolita Leoncjusz, zaś po jego śmierci w 1965 r. zastąpił go metropolita Ireneusz^[24]. W okresie sprawowania przez niego urzędu w OCA powstał angielski przekład Świętej Liturgii, który wszedł do powszechnego użytku w parafiach od 1967 r. Na początku lat 90. parafie, w których język angielski nie był w ogóle wykorzystywany, były w zdecydowanej mniejszości^[35]. Według Joanny Sołowianowicz kolejne pokolenia wiernych OCA (dzieci i wnuki emigrantów wychowane już w Stanach Zjednoczonych) nie były już zainteresowane problemami etnicznymi, które były głównym źródłem problemów Kościoła w okresie międzywojennym^[40].

W 1967 r. metropolita Ireneusz podjął próbę normalizacji sytuacji kanonicznej Metropolii poprzez nawiązanie kontaktu z Patriarchatem Konstantynopolitańskim. Przedstawił wówczas patriarsze Atenagorasowi projekt nadania statusu autokefalicznego Greckiej Prawosławnej Archidiecezji Ameryki, która następnie mogłaby połączyć się z Metropolią. Patriarcha odmówił jednak rozważenia tego planu^[39]. Ostatecznie zwierzchnik Metropolii podjął na nowo negocjacje o autokefalizacji z patriarchatem moskiewskim. W 1969 r. w Nowym Jorku doszło do pierwszego spotkania metropolity Ireneusza z przedstawicielem Cerkwi Rosyjskiej – metropolitą leningradzkim Nikodemem. Kolejne miały miejsce w Genewie, Tokio i w Nowym Jorku. 10 kwietnia 1970 r. rozmowy te zakończyły się porozumieniem. Na mocy tomosu patriarchy Aleksego I powstał autokefaliczny Kościół Prawosławny w Ameryce w obecnym kształcie. Tomos ten delegacja amerykańska pod przewodnictwem arcybiskupa Sitki i Alaski Teodozjusza odebrała 18 maja tego samego roku^[41]. Patriarchat moskiewski zlikwidował Egzarchat Amerykański, zastępując go luźną strukturą o nazwie Patriarsze parafie w Stanach Zjednoczonych, w założeniach tymczasową, zrzeszającą parafie niechętne połączeniu się z Kościołem amerykańskim^[39].

Już po uzyskaniu autokefalii do nowo powstałego Kościoła dołączyło kilka etnicznych struktur prawosławnych działających w USA: Rumuński Prawosławny Episkopat Ameryki, Albański Kościół Prawosławny Ameryki oraz Diecezja Bułgarska Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego poza granicami Rosji^[42]. Dały one początek etnicznym diecezjom Kościoła. W Meksyku powołany został egzarchat, powstały poprzez konwersję całego Meksykańskiego Narodowego Kościoła Katolickiego (10 tys. wiernych) na prawosławie^[42].

W 2006 r. w Kościele Prawosławnym w Ameryce miał miejsce skandal finansowy. Protodiakon Eric Wheeler, były skarbnik Kościoła, oskarżył administrację OCA o wykorzystanie sum pochodzących z prywatnych dotacji na cele niezgodne z przeznaczeniem^[43]. Wewnętrzna kontrola w Kościele, zainicjowana przez metropolitę Hermana (Swaiko) i przeprowadzona przez firmę Proskauer Rose LLP potwierdziła te zarzuty^[44] i doprowadziła do usunięcia ze stanowiska kanclerza Kościoła, ks. Roberta Kondraticka. Został on następnie pozbawiony stanu duchownego. 3 września 2008 specjalny komitet pod kierownictwem biskupa Zachodu Beniamina sformowany przez władze kościelne w celu dalszego badania sprawy ogłosił, iż działalność Kondraticka była możliwa m.in. dzięki temu, iż szantażował on część duchowieństwa (w tym Synodu Biskupów) ujawnieniem informacji o ich domniemanych uzależnieniach lub wykroczeniach natury seksualnej. Wśród szantażowanych mieli być były zwierzchnik Kościoła metropolita Teodozjusz oraz jego następca Herman^[45]. 4 września 2008 metropolita Herman ustąpił z urzędu^[46].

W grudniu 2008 r. XV Sobór Wszechamerykański wybrał na nowego metropolitę całej Ameryki i Kanady biskupa Fort Worth Jonasza, biskupa pomocniczego diecezji Południa. Został on wyświęcony na biskupa w listopadzie tego samego roku^[47]. Jeszcze przed wyborem Jonasz wzywał do gruntownej reformy Kościoła. Został wybrany, gdyż nie należał do grupy biskupów wykonujących swoje obowiązki w czasie, gdy wybuchł skandal finansowy^[48].

Skonfliktowany z Synodem Kościoła, metropolita Jonasz w 2011 r. udał się na urlop, przekazując tymczasowo obowiązki arcybiskupowi Detroit Natanielowi^[48][49]. Po krótkim powrocie do kierowania Kościołem w 2012 r. złożył na ręce Synodu Kościoła ostateczną rezygnację z urzędu^[50], która została przyjęta^[51].

Następcą Jonasza został w grudniu tego samego roku dotychczasowy arcybiskup Filadelfii i Wschodniej Pensylwanii Tichon^[52].

Autokefalia Kościoła amerykańskiego jest uznawana za kanoniczną przez Rosyjski Kościół Prawosławny, Gruziński Kościół Prawosławny, Bułgarski Kościół Prawosławny, Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny oraz Kościół Prawosławny Czech i Słowacji^[4]. Patriarchat Antiocheński oraz Rumuński Kościół Prawosławny nie przedstawiły jednoznacznego stanowiska w tej sprawie^[41]. Największym przeciwnikiem autokefalii OCA pozostaje Patriarchat Konstantynopolitański, który do 1990 r. nie utrzymywał żadnych kontaktów z Cerkwią Amerykańską^[41]. Zdaniem patriarchów Konstantynopola jedynie ten właśnie patriarcha ma prawo tworzenia Kościołów autokefalicznych na terytoriach, które nie są uważane za tradycyjnie prawosławne^[42].

Rozmowy, które miały na celu uregulowanie bilateralnych stosunków, były prowadzone między Patriarchatem Konstantynopolitańskim a Kościołem w Ameryce w latach 1990–1991 w czasie wzajemnych wizyt hierarchów: patriarchy Demetriusza i metropolity Teodozjusza. W 1994 r. w czasie spotkania biskupów wszystkich jurysdykcji działających na kontynencie amerykańskim w Ligonier biskupi struktur podległych patriarsze Konstantynopola zadeklarowali chęć współpracy z hierarchią OCA w celu budowy jednego Kościoła w Stanach Zjednoczonych i Kanadzie. Mimo tego oficjalne stanowisko patriarchatu nie uległo zmianie^[4].

Również pozostałe Kościoły, chociaż formalnie nie uznają kanoniczności OCA, w praktyce utrzymują w nim regularne kontakty^[53]. Kościół ten bierze udział w konferencjach ogólnoprawosławnych, jednak ze względu na brak powszechnego uznania nie może być uczestnikiem ogólnoprawosławnego dialogu z innymi wyznaniami^[54]. O ile status OCA budzi wątpliwości, podobne zastrzeżenia nie dotyczą ważności jego sakramentów oraz statusu poszczególnych duchownych^[55].

Liczba wiernych Kościoła Prawosławnego w Ameryce pozostaje kwestią dyskusyjną. Według danych przedstawionych w 2006 Yearbook of American & Canadian Churches był to 24. pod względem liczby wiernych związek wyznaniowy w Stanach Zjednoczonych, liczący 1 064 000 członków i odnotowujący ponad sześcioprocentowy wzrost liczby wyznawców w ciągu poprzedniego roku. OCA nie był jednak największym prawosławnym związkiem wyznaniowym (Grecka Prawosławna Archidiecezja liczyła półtora miliona wiernych)^[56]. Analogiczną liczbę (według stanu z 2004 r.), podając równocześnie dane o 77 parafiach Kościoła, przedstawia Association of Religion Data Archives^[57]. Joanna Sołowianowicz podaje jako liczbę wiernych milion (dane z 2003)^[40]. Dane te potwierdza R. Roberson^[4]. Hartford Institute for Religion Research opublikował tymczasem dane liczbowe szacujące liczbę wiernych Kościoła na nie więcej niż 115 tys. wiernych^[58].

Znaczący odsetek wiernych Kościoła stanowią konwertyci: w 2003 r. według jego wyliczeń było to 30–40% wszystkich członków^[59].

Najwyższym kanonicznym organem zarządzającym Kościołem jest Święty Synod Biskupów, w skład którego wchodzą wszyscy biskupi diecezjalni. Przewodniczącym Synodu jest metropolita całej Ameryki i Kanady. Posiedzenia Synodu odbywają się regularnie, zwoływane przez metropolitę, lub też na prośbę trzech innych biskupów^[60].

Od momentu uzyskania przez Kościół autokefalii godność tę pełnili następujący hierarchowie^[24]:

• 1971–1977 – metropolita Ireneusz (Bekisz)
• 1977–2002 – metropolita Teodozjusz (Lazor)
• 2002–2008 – metropolita Herman (Swaiko)
• 2008–2012 – metropolita Jonasz (Paffhausen)
• od 2012 – metropolita Tichon (Mollard)

Według statutu Kościoła, jego najwyższym organem administracyjnym i prawodawczym jest Sobór Wszechamerykański. W skład Soboru wchodzą wszyscy biskupi oraz proboszczowie, członkowie Rady Metropolitalnej oraz komisji przedsoborowej, dwóch delegatów z każdego seminarium duchownego, jeden delegat świecki z każdej parafii oraz, za zgodą Rady Metropolitalnej, duchowni niebędący proboszczami parafii. Komisja przedsoborowa ma prawo zaprosić na obrady dodatkowe osoby, bez prawa głosu^[61]. Sobór odbywa się co trzy lata, z możliwością zwołania poza tym terminem w sytuacjach nadzwyczajnych, z inicjatywy Rady Metropolitalnej lub Świętego Synodu Biskupów^[61]. Decyzje podejmowane są większością głosów; wszystkie rezolucje soboru muszą zostać pozytywnie zaopiniowane co najmniej przez połowę uczestniczących biskupów^[61].

Organem wykonawczym Kościoła, który jest odpowiedzialny za kierowanie jego działalnością w okresach międzysoborowych oraz za wprowadzanie w życie decyzji soborów, jest Rada Metropolitalna. Składa się ona z przewodniczącego (metropolity), kanclerza, sekretarza, skarbnika, dwóch reprezentantów z każdej diecezji (kapłan i świecki) oraz trzech księży i trzech delegatów świeckich wybranych przez Sobór Wszechamerykański. Rada Metropolitalna spotyka się dwa razy w roku^[62].

Kandydaci na kapłanów Kościoła Prawosławnego w Ameryce kształcą się w trzech seminariach duchownych: św. Tichona w South Canaan^[63], św. Hermana z Alaski w Kodiak^[64] oraz św. Włodzimierza w Crestwood^[65].

Kościół Prawosławny w Ameryce posiada 26 klasztorów (monasterów i skitów)^[66]. Większość z nich podlega jurysdykcji biskupów diecezjalnych, poza pięcioma instytucjami stauropigialnymi. Są to^[66]:

• Monaster Świętych Niewiast Niosących Wonności w Otego, żeński
• Monaster św. Tichona Zadońskiego w South Canaan, męski
• Monastery męski i żeński „Nowe Sketes”
• Monaster Opieki Matki Bożej w Weaverville

Duchowni Kościoła, poza pracą duszpasterską w parafiach, pracują jako kapelani wojskowi we wszystkich formacjach armii amerykańskiej^[67].

Kościół Prawosławny w Ameryce jest jedynym Kościołem prawosławnym, w którym (na mocy statutu z 1971) zastosowany został podwójny podział terytorialny. Kościół, oprócz tradycyjnego podziału na diecezje lokalne, posiada również trzy diecezje etniczne, posiadające szerszy zakres autonomii i skupiające wiernych jednej narodowości. Wybór jurysdykcji (terytorialnej lub etnicznej) należy do poszczególnych parafii^[68], natomiast prawo do tworzenia nowych diecezji lub dekanatów o charakterze etnicznym posiada Święty Synod Biskupów. Status Kościoła zastrzega jednak, iż tworzenie jednostek narodowościowych jest rozwiązaniem tymczasowym, zaś docelowo OCA ma dzielić się jedynie według terytorium^[69]. Kościół Prawosławny w Ameryce jest jedyną strukturą prawosławną w USA, która nie ma charakteru narodowego i zrzesza wiernych o różnym pochodzeniu etnicznym. Tym samym jest to również jedyny Kościół prawosławny na tym terytorium, który prowadzi działalność misyjną^[70].

Kościół Prawosławny w Ameryce jest członkiem Nieustającej Konferencji Kanonicznych Biskupów Ameryk (SCOBA), w ramach której prowadzi działania na rzecz zjednoczenia wszystkich prawosławnych jurysdykcji działających w USA w jednym Kościele lokalnym^[71].

W 2014 Kościół posiadał następujące jednostki administracyjne wydzielone według terytorium^[72]:

• Archidiecezja Kanady (zwierzchnik – arcybiskup Ireneusz (Rochon)^[73])
• Diecezja Alaski (zwierzchnik – biskup Aleksy (Trader))
• Diecezja Zachodniej Pensylwanii (zwierzchnik – arcybiskup Melchizedek (Pleska))
• Diecezja Wschodniej Pensylwanii (zwierzchnik – arcybiskup Marek (Maymon))
• Diecezja Nowego Jorku i New Jersey (zwierzchnik – arcybiskup Michał (Dahulich))
• Diecezja Środkowego Zachodu (zwierzchnik – biskup Daniel (Brum))
• Diecezja Południa (zwierzchnik – biskup Aleksander (Golitzin))
• Diecezja Zachodu (zwierzchnik – arcybiskup Bazyli (Permiakov)^[74])
• Diecezja Nowej Anglii (zwierzchnik – biskup Benedykt (Churchill)^[75])
• Diecezja Waszyngtonu (zwierzchnik – metropolita Tichon (Mollard))
• Egzarchat Meksyku (zwierzchnik – arcybiskup Aleksy (Pacheco y Vera))

Osobną grupę parafii stanowią 3 placówki duszpasterskie w Australii, które posiadają status stauropigialnych^[76]. W przeszłości Kościół posiadał również parafie w Wenezueli, Peru, Brazylii i Argentynie, jednak zostały one w większości zamknięte, zaś jedna zmieniła jurysdykcję^[77].

Oprócz powyższych jednostek podziału terytorialnego Kościół posiadał również następujące struktury etniczne^[72][68]:

• Archidiecezja Albańska (zwierzchnik – biskup Nikodem (Preston))^[78]
• Rumuński Prawosławny Episkopat Ameryki (zwierzchnik – arcybiskup Nataniel (Popp))
• Diecezja Bułgarska (zwierzchnik – biskup Aleksander (Golitzin))

• The Ukrainian Religious Experience. Tradition and the Canadian Cultural Context, Canadian Institute of Ukrainian Studies, University of Alberta, Edmonton 1989, ISBN 0-920862-63-2
• Ławreszuk M., Prawosławie wobec tendencji nacjonalistycznych i etnofiletystycznych. Studium teologiczno-kanoniczne, Wydawnictwo Naukowe Semper, Warszawa 2009, ISBN 978-83-7507-045-3
• Pospielovsky D., The Russian Church under the Soviet regime 1917–1982, St. Vladimir's Seminary Press, New York 1984, t. I–II, ISBN 0-88141-033-0
• Ronald G.R.G. Roberson Ronald G.R.G., Chrześcijańskie Kościoły Wschodnie, KrzysztofK. Bielawski (tłum.) i inni, Bydgoszcz: Homini, 1998, ISBN 83-909040-3-9, OCLC 749166309 . Brak numerów stron w książce
• Sołowianowicz J., Prawosławie w Ameryce, Przegląd Prawosławny, nr 12 (198), grudzień 2001, ISSN 0867-7476
• Sołowianowicz J., Prawosławie w Nowym Świecie
• Stokoe M., ks. Kishkovsky L., Orthodox Christians in North America 1794–1994