Żemłosław

Pałac Umiastowskich w 2005 r.
Państwo	Białoruś
Obwód	grodzieński
Rejon	iwiejski
Wysokość	154 m n.p.m.
Populacja (2009) • liczba ludności	456[1]
Kod pocztowy	231343
Położenie na mapie Białorusi Żemłosław
Położenie na mapie obwodu grodzieńskiego Żemłosław
54°07′50″N 25°45′55″E/54,130556 25,765278
Strona internetowa

Żemłosław (biał. Жамыслаўль) – wieś na Białorusi położona w obwodzie grodzieńskim, w rejonie iwiejskim, opodal Sobotnik, oddalona około 50 kilometrów od Lidy.

Dawniej nazywany Piotrowszczyzną. W XVII w. własność rodziny Żemłłów herbu Topór i od jej nazwiska wieś wraz kilkoma innymi folwarkami została nazwana majątkiem Żemłowskim, a później Żemłosławiem.

Wieś szlachecka położona była w końcu XVIII w. w powiecie oszmiańskim województwa wileńskiego^[2]. Majątek Żemłosław powstał z drobnych folwarków należących do dóbr Kondraciszek^[3].

Po bezpotomnej śmierci Marcjana Żemłły w 1728 r. majątek przechodzi w ręce kasztelanki połockiej Ludwiki z Paców Niemirowiczowej-Szczyttowej, która przekazuje go swojemu synowi, staroście witagolskiemu i szambelanowi JKM Stanisława Augusta, Krzysztofowi Niemirowiczowi-Szczyttowi (1784). Następnie majątek dziedziczy syn Krzysztofa – Józef Niemirowicz Szczytt (ur. ok. 1769–zm. przed 1833), marszałek mozyrski. Rezydencję Niemirowiczowów-Szczyttów w Żemłosławiu stanowił bogato wyposażony duży pałac z drzewa brusowego o czterech gankach. W parku pałacowym naprzeciw drzwi z salonu znajdowała się drewniana kaplica. W 1806 r. Józef Niemirowicz-Szczytt sprzedał Żemłosław sędziemu ziemskiemu mozyrskiemu Antoniemu Kieniewiczowi, który w kilka miesięcy później (04.01.1807 r.) sprzedał go Jakubowi Umiastowskiemu^[4].

Nowy właściciel przystąpił do rozbudowy pałacu Niemirowiczów-Szczyttów. Klasycystyczny pałac Umiastowskich (powstały ok. 1863 do 1877 r.) – według projektu Leandra Marconiego – wzorowany jest na pałacu w Łazienkach Królewskich w Warszawie^[4]. Otaczał go piękny park urządzony przez francuskiego ogrodnika Jamme.

Żemłosław był na przełomie wieków XIX i XX przykładem idealnie prowadzonego majątku ziemskiego. Wyrabiane tam sery szwajcarskie cieszyły się ogromną sławą. Gorzelnia, która powstała w tamtych czasach działa i współcześnie.

Najznamienitszym dziedzicem Żemłosławia był Władysław hrabia Umiastowski (zm. 1905) wraz ze swą małżonką Janiną z hrabiów Ostroróg-Sadowskich, autorką wspomnień Szmat ziemi i życia... wydanych w Wilnie w 1928 r. pod pseudonimem „Nałęcz”. Po śmierci męża, hrabina utworzyła w Żemłosławiu „Żemłosławską Fundację Naukową hrabiostwa Umiastowskich” przy Uniwersytecie Wileńskim „Stefana Batorego”.

Urodził się tu Tadeusz Sokołowski – oficer Wojska Polskiego, uczestnik III powstania śląskiego i II wojny światowej (cichociemny), polski jeździec, olimpijczyk z Berlina 1936.

• 
  Pałac w Żemłosławiu w 2014 r. po częściowym spaleniu
• 
  Upamiętnienie Żemłosławskiej Fundacji Naukowej Umiastowskich
• 
  Pałac w 1926 r.

• Czesław Jankowski, Powiat Oszmiański, Petersburg 1898, s. 160–169
• Kazimierz Niechwiadowicz, Żemłosław. Wydawnictwo Gawia 2005. ISBN 83-920882-3-9

• Umiastowscy
• Sobotniki

• Żemłosław na portalu o Ziemi Oszmiańskiej: oszmianszczyzna.pl
• Żemłosław, Radzima.org
• Żemłosław, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIV: Worowo – Żyżyn, Warszawa 1895, s. 775 . (1895)