Aktor pornograficzny

Aktor pornograficzny (pot. aktor porno^[1]) – aktor, który występuje w produkcjach pornograficznych. Szczególnie popularnych aktorów i aktorki z tej branży nazywa się potocznie gwiazdami porno^[2]. Zazwyczaj (choć nie zawsze) są to osoby o budowie ciała powszechnie uważanej za atrakcyjną: umięśnieni mężczyźni z niskim procentem tkanki tłuszczowej oraz piękne, młode kobiety^[3]. W przeciwieństwie do większości scen zbliżeń seksualnych w zwykłym kinie, akty seksualne w filmach pornograficznych w większości przypadków są dokumentacją prawdziwego stosunku seksualnego zachodzącego między aktorami^[4].

Historia zawodu aktora pornograficznego jest ściśle powiązana z historią filmów pornograficznych.

Produkcja filmów erotycznych rozpoczęła się niemal natychmiast po wynalezieniu kinematografii. Pierwszym tego typu filmem był siedmiominutowy Le Coucher de la Mariée(inne języki) z 1896 roku, nakręcony przez francuskiego reżysera Alberta Kirschnera(inne języki) (pod pseudonimem Léar), w którym Louise Willy(inne języki) wykonuje striptiz w łazience^[5][6]. Inni francuscy filmowcy szybko zaczęli tworzyć podobne filmy ukazujące rozbierające się kobiety^[7][8]. Bracia Pathé zaspokajali popyt na tego typu produkcje w całej Europie^[9]. W Austrii Johann Schwarzer w latach 1906–1911 wyprodukował 52 erotyczne filmy z całkowicie nagimi Austriaczkami, aby zapewnić lokalną alternatywę dla francuskich produkcji^[9].

Jednym z pierwszych udokumentowanych filmów pornograficznych tego rodzaju jest francuska produkcja À l'Écu d'or ou la Bonne Auberge(inne języki) z 1908 roku^[10]. Od lat dwudziestych XX wieku powstawały nieme filmy z tego obszaru. Jednak na tym etapie rozwoju tej branży aktorów występujących w takich produkcjach nie można postrzegać jako aktorów pornograficznych w sensie zawodu.

Aktorzy w tych wczesnych produkcjach zazwyczaj nie byli wymieniani w napisach lub używali pseudonimów, aby uniknąć konsekwencji prawnych i społecznego potępienia. Z czasem przyjmowanie pseudonimów stało się normą w branży pornograficznej – aktorzy zmieniali swoje nazwiska w zależności od gatunku filmu lub porzucali je, gdy przestawali być rozpoznawalni. Pierwszą gwiazdą porno, która stała się ikoną popkultury, była Linda Lovelace (pseudonim Lindy Susan Boreman) z Nowego Jorku, znana z głównej roli w filmie Głębokie gardło (1972). Casey Donovan zagrał natomiast w pierwszym popularnym gejowskim filmie pornograficznym Boys in the Sand (1971), który ukazał się niemal rok przed Głębokim gardłem^[11].

Sukces Głębokiego gardła, które zarobiło miliony dolarów na całym świecie, przyczynił się do wzrostu liczby gwiazd porno i produkcji filmów tego typu. Do najsłynniejszych aktorek z tego okresu należą Marilyn Chambers (Za zielonymi drzwiami), Gloria Leonard (Odkrycie Misty Beethoven), Georgina Spelvin (Diabeł w pannie Jones) oraz Bambi Woods (Debbie zdobywa Dallas).

Lata 70. XX wieku zostały nazwane „porn chic” lub „złotym wiekiem pornografii” – okresem, gdy filmy pornograficzne były wyświetlane w kinach publicznych i akceptowane (lub przynajmniej tolerowane) przez społeczeństwo^[12]. Ten „złoty wiek” trwał od początku lat 70. do końca lat 70. lub początku lat 80. Filmy tego okresu miały rozbudowane fabuły, konkretne scenariusze i budżety promocyjne. Aktorzy stawali się celebrytami. Do najsłynniejszych gwiazd tego okresu należeli: Peter Berlin, John Holmes, Ginger Lynn Allen, Porsche Lynn, Désirée Cousteau, Juliet Anderson, Lisa De Leeuw, Veronica Hart, Nina Hartley, Harry Reems, Seka, Annette Haven i Amber Lynn.

W Europie w branży filmów pornograficznych dominowały aktorki i aktorzy pochodzący z Rosji, Rumunii, Czech, Słowacji i Węgier. We Francji popularne były m.in. Brigitte Lahaie, Clara Morgane, Céline Tran i Yasmin Laghit. Włoska scena pornograficzna lat 80. zasłynęła takimi gwiazdami jak Marina Lotar oraz Moana Pozzi, Ilona Staller i Lilli Carati.

Wielu przedstawicieli „nowego pokolenia” gwiazd porno (2010–2020), jak np. Romi Rain, występuje pod swoimi prawdziwymi imionami i nazwiskami.

Jedną z najbardziej rozpoznawalnych gwiazd pornografii jest Jenna Jameson, często określana jako „królowa porno”^[13] i opisywana jako najbardziej znana aktorka pornograficzna na świecie^[14][15].

Wyjątkowe osiągnięcia aktorów i aktorek pornograficznych są honorowane nagrodami AVN Awards, XRCO Awards oraz XBIZ Awards. AVN Awards to nagrody filmowe sponsorowane i wręczane przez branżowy magazyn amerykańskiego przemysłu filmów dla dorosłych AVN (Adult Video News). Często nazywane są „Oscarami porno”^[16][17][18].

Nagrody AVN obejmują prawie 100 kategorii, z których część odpowiada nagrodom przyznawanym w przypadku innych gatunków filmowych, a część jest specyficzna dla filmów pornograficznych^[19]. Z kolei XRCO Awards są wręczane corocznie przez organizację X-Rated Critics Organization^[20].

• Richard Abel: Encyclopedia of Early Cinema. Taylor & Francis, 2004. ISBN 978-0-203-48204-9. (ang.).