Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | |
Podrodzina | |
Rodzaj | |
Gatunek |
albicja biało-różowa |
Nazwa systematyczna | |
Albizia julibrissin Durazz. Mag. Tosc. 3(4):11. 1772 |
Albicja biało-różowa[3], albicja jedwabista[4] (Albizia julibrissin) – gatunek roślin należący do rodziny bobowatych i podrodziny brezylkowych (dawniej w mimozowych). Występuje naturalnie w południowej i wschodniej Azji od południowego Azerbejdżanu i Iranu (Nizina Lenkorańska i Góry Tałyskie) na wschód do Chin i Korei[5].
Nazwa naukowa rodzaju została nadana w 1772 r. przez lekarza i botanika włoskiego Antonia Durazziniego na cześć florenckiego naturalisty Filippo degli Albizzi, który ujrzał to drzewo po raz pierwszy w czasie podróży do Konstantynopola i sprowadził je do Europy w 1749 r. Nazwa gatunkowa julibrissin pochodzi z języka perskiego i oznacza "jedwabny kwiat" (گل gul "kwiat" + ابریشم abrisham "jedwab").
Obecnie w Iranie roślina nazywana jest Shabkhosb (شبخسب), co znaczy « nocny śpioch ». W japonii znana jest pod nazwami Nemunoki, Nenenoki lub Nemurinoki, oznaczającymi to samo: « śpiące drzewo ». Ze względu na fakt, iż trafiła do Europy z Konstantynopola, nazywano ją też "mimozą konstantynopolitańską". W Stanach Zjednoczonych dotychczas nazywana jest często błędnie mimozą lub różową mimozą (ang. pink mimosa). Występowała też jako "akacja jedwabna", "akacja lenkorańska" lub "mimoza lenkorańska"[6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Małe liściaste drzewo dorastające do 5–12 m wysokości, z szeroką parasolowatą koroną.
- Kora
- Ciemnozielonkawa, starsze okazy mają korę szarą w pionowe paski.
- Liście
- Podwójnie pierzaste, 20–45 cm długości i 12–25 cm szerokości, podzielone na 6–12 par odnóg, każda z nich ma 20–30 par małych listków, są one podłużne, 1–1,5 cm długości i 2–4 mm szerokości.
- Kwiaty
- Zebrane w gęste główki, a te z kolei wyrastają w szczytowych gronach. Kwiaty nie posiadają płatków, ale sterczące wiązki pręcików, długości 2–3 cm, różowych lub bladoróżowych, wyglądających jak jedwabiste nici. Są one atrakcyjne dla pszczół, motyli i kolibrów. Kwitnie przez całe lato.
- Owoc
- Płaski brązowy strąk około 10–20 cm długości i ok. 2–2,5 cm szerokości, zawierający kilka–kilkanaście nasion w środku[potrzebny przypis].
- Albizia julibrissin var. julibrissin. Typowa odmiana, opisana powyżej.
- Albizia julibrissin var. mollis. Różni się tym, że pędy są gęsto owłosione.
Forma Albizia julibrissin f. rosea jest mniejsza od typu – dorasta do 5–7 m wysokości, z kwiatami zawsze różowymi. Występuje na północy swojego zasięgu w Korei Północnej i Chinach, bardziej tolerancyjna wobec zimna niż typowa forma, wytrzymuje mrozy co najmniej -25° C.
Uprawa i zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Gatunek jest powszechnie sadzony jako roślina ozdobna, uprawiana dla pięknych liści i kwiatów. Szeroka korona u starszych drzew sprawia, że przydatna jest w upalne dni by zapewnić cień. W stanie dzikim drzewo ma tendencję do wzrostu na suchych równinach, piaszczystych dolinach i wyżynach. Jest inwazyjna w Japonii i Stanach Zjednoczonych, a rozpowszechniana od południowej części Nowego Jorku, New Jersey, Connecticut na zachód do Missouri i Illinois, a na południe do Florydy i Teksasu, jest również uprawiana w Kalifornii i Oregonie. Uprawia się ją także w Europie, na przykład na Krymie. W Stanach Zjednoczonych prowadzone są prace w celu wyhodowania roślin nie wytwarzających nasion i przez to pozbawionych skłonności inwazyjnych. Albicja jest bardzo podatna na grzybicze choroby spowodowane przez gatunki z rodzaju Fusarium, choć choroba nie wydaje się oddziaływać zbyt poważnie na stan jej populacji. Ze względu na swoje skłonności inwazyjne i wrażliwość na choroby rzadko zalecana jest jako roślina ozdobna w USA, choć jest nadal powszechnie sadzona w różnych częściach Europy[potrzebny przypis].
Odporna na mróz forma A. julibrissin f. rosea może być uprawiana w gruncie również w ciepłych regionach Polski[7].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F. Stevens , Fabales, [w:] Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2020-05-02] (ang.).
- ↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski (red.): Słownik botaniczny. Wyd. II, zmienione i uzupełnione. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 18. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 84.
- ↑ a b Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2010-02-12].
- ↑ Zawierucha Borys: Reliktowe lasy Tałysza, w: "Poznaj świat" R. XXII, nr 11 (264), listopad 1974, s. 3-8
- ↑ Bärtels A., Rozmnażanie drzew i krzewów ozdobnych. PWRiL Warszawa 1982
- BioLib: 143163
- EoL: 640054
- Flora of China: 200011875
- Flora of North America: 200011875
- GBIF: 2972983
- identyfikator iNaturalist: 47443
- IPNI: 473275-1
- ITIS: 26449
- NCBI: 3813
- Plant Finder: 280416
- identyfikator Plant List (Royal Botanic Gardens, Kew): ild-19968
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:473275-1
- Tela Botanica: 2441
- identyfikator Tropicos: 13025045
- USDA PLANTS: ALJU
- CoL: BG7G