| |
 generał brygady
| |
| Data i miejsce urodzenia |
28 lutego 1890 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
25 lipca 1977 |
| Przebieg służby | |
| Lata służby |
1914–1946 |
| Siły zbrojne |
|
| Formacja | |
| Jednostki | |
| Stanowiska |
dowódca okręgu korpusu |
| Główne wojny i bitwy |
I wojna światowa |
| Odznaczenia | |
            
| |
.png){kind=small}
Aleksander Jerzy Narbut-Łuczyński[a] (ur. 28 lutego 1890 w Skierniewicach, zm. 25 lipca 1977 w New Britain) – generał brygady Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych. Odpowiedzialny za masakrę w Pińsku.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w Skierniewicach, w ówczesnym mieście powiatowym guberni warszawskiej, w rodzinie Michała i Marii z Gajkowskich[2]. W latach 1906–1911 uczył się w siedmioklasowej Szkole Realnej w Skierniewicach[2]. Studiował filozofię na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie skąd przeniósł się na wydział prawa w Liège. Działał w Polskich Drużynach Strzeleckich, od 1913 był komendantem II okręgu w Krakowie. Od sierpnia 1914 do lipca 1917 w Legionach Polskich, dowódca kompanii i batalionu w 5 i 6 pułku piechoty Legionów. 29 września 1914 został mianowany na stopień porucznika i 15 czerwca 1915 na stopień kapitana piechoty[3]. Po kryzysie przysięgowym internowany w Beniaminowie. Sierpień – październik 1918 zastępca komendanta kursów oficerskich Polskiej Siły Zbrojnej. 1 listopada tego roku na czele oddziału 2 pułku piechoty przejął od Austriaków Twierdzę Dęblińską[4].
Grudzień 1918 – lipiec 1920 organizator i dowódca 34 pułku piechoty. 22 maja 1920 został zatwierdzony z dniem 1 kwietnia 1920 w stopniu pułkownika piechoty, w grupie oficerów byłych Legionów Polskich[5].
5 kwietnia 1919 roku, w Pińsku, z jego rozkazu podlegli mu żołnierze rozstrzelali 35 osób narodowości żydowskiej[6].
W okresie lipiec – sierpień 1920 dowódca XVIII Brygady Piechoty, sierpień 1920 – listopad 1921 dowódca Grupy Operacyjnej, a potem 9 Dywizji Piechoty. We wrześniu 1921 został dowódcą 2 Dywizji Piechoty Legionów w Kielcach. 3 maja 1922 został zweryfikowany w stopniu pułkownika ze starszeństwem z 1 czerwca 1919 i 73. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. 1 grudnia 1924 Prezydent RP Stanisław Wojciechowski na wniosek Ministra Spraw Wojskowych, gen. dyw. Władysława Sikorskiego awansował go na generała brygady ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 i 32. lokatą w korpusie generałów[8]. 20 maja 1930 zwolniony został ze stanowiska dowódcy 2 DP Leg. i mianowany dowódcą Okręgu Korpusu Nr V w Krakowie[9].
Został osadnikiem wojskowym w kolonii Mikłaszowce, w powiecie grodzieńskim[10].
W kampanii wrześniowej był dowódcą etapów Armii „Kraków”. Po kampanii wrześniowej internowany w Rumunii w obozie w Băile Herculane[11]. Przedostał się do Francji. Styczeń – marzec 1940 generał do specjalnych poruczeń Ministra Spraw Wojskowych w Paryżu, marzec – czerwiec 1940 w rezerwie oficerskiej Naczelnego Wodza. W lipcu 1940, po ewakuacji do Anglii, został przydzielony do Stacji Zbornej Oficerów Rothesay. W lutym 1941 został członkiem Wojskowego Trybunału Orzekającego. Od czerwca 1942 do 1946 był przewodniczącym Centralnej Komisji Regulaminowej Polskich Sił Zbrojnych[12].
Po demobilizacji osiadł w USA. Zmarł 25 lipca 1977 w New Britain, w stanie Connecticut[13]. Został pochowany na cmentarzu przy Narodowym Sanktuarium Matki Bożej Częstochowskiej w Doylestown[13].
W okresie międzywojennym publikował na temat sztuki operacyjnej w „Bellonie”. Autor autobiograficznej książki wydanej w 1966 r. w Londynie U kresu wędrówki. Wspomnienia.
Od 1918 był mężem Natalii z Leskich h. Gończy (zm. 1982), z którą miał córkę Marię z męża Myszkowską (1921–2008) i syna Wojciecha (ur. 1924).
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari (1921)[14][15]
- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (16 marca 1934)[16][17]
- Krzyż Niepodległości (20 stycznia 1931)[18]
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (27 grudnia 1924)[19]
- Krzyż Walecznych (czterokrotnie)[14]
- Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 19 marca 1931[20], 13 maja 1933[21][22])
- Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921[14]
- Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości[14]
- Złota Odznaka Honorowa Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej I stopnia[23]
- Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża I stopnia (1935)[24]
- Znak oficerski „Parasol”[25]
- Odznaka „Za wierną służbę”[25]
- Kawaler Orderu Legii Honorowej (Francja)[14]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Skierniewice: ulica Narbut-Łuczyńskiego[26]
- Rybienko Leśne w Wyszkowie: tablica pamiątkowa przy dawnej willi Bellona[27]
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 28 czerwca 1933 roku, s. 147.
- ↑ a b Stawecki 1994 ↓, s. 202.
- ↑ Lista starszeństwa 1917 ↓, s. 3.
- ↑ Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski podają, że dowodził twierdzą modlińską.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 20 z 29 maja 1920 roku, s. 383.
- ↑ Henry Morgenthau: Mission of The United States to Poland. 1919.
- ↑ Lista starszeństwa 1922 ↓, s. 20.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 131 z 17 grudnia 1924 roku, s. 730.
- ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 199.
- ↑ Osadnicy wojskowi – lista kompletna. kresy.genealodzy.pl. s. 114. [dostęp 2015-04-05].
- ↑ Piotr Stawecki, Generałowie polscy w wojnie obronnej 1939 roku i ich dalsze losy wojenne : cz. 2, [w:] Przegląd Historyczno-Wojskowy 15 (66)/3 (249) s. 93–94.
- ↑ Kryska-Karski i Żurakowski 1991 ↓, s. 135.
- ↑ a b Stawecki 1994 ↓, s. 203.
- ↑ a b c d e Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 445–446.
- ↑ Dekret Wodza Naczelnego L. 2646 z 28 lutego 1921 r. Dziennik Personalny z 1921 r. Nr 11 poz. 328
- ↑ M.P. z 1934 r. nr 64, poz. 96 „za zasługi na polu organizacji, wyszkolenia i administracji wojska”.
- ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych nr 9/1934, s. 105
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 18, poz. 31 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
- ↑ M.P. z 1924 r. nr 299, poz. 980 „za zasługi, położone dla Rzeczypospolitej Polskiej w dziedzinie organizacji armji”.
- ↑ M.P. z 1931 r. nr 64, poz. 101 „za zasługi na polu organizacji i wyszkolenia wojska”.
- ↑ M.P. z 1933 r. nr 110, poz. 139.
- ↑ Zarządzenia Prezesa Rady Ministrów. „Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych”. Nr 13, s. 291, 11 listopada 1933.
- ↑ Piętnastolecie L. O. P. P.. Warszawa: Wydawnictwo Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1938, s. 286.
- ↑ Polski Czerwony Krzyż. Sprawozdanie za 1935. Warszawa: 1936, s. 11.
- ↑ a b Na podstawie fotografii [1].
- ↑ Narbuta-Łuczyńskiego Aleksandra, gen. Skierniewice, Ulica, 96-100 [online], Targeo.pl [dostęp 2024-02-26].
- ↑ Elżbieta Szczuka, Upamiętniono generała Aleksandra Narbut-Łuczyńskiego [online], Nowy Wyszkowiak, 24 października 2022 [dostęp 2024-02-26].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Lista starszeństwa oficerów Legionów Polskich w dniu oddania Legionów Polskich Wojsku Polskiemu (12 kwietnia 1917). Komenda Legionów Polskich, 1917.
- Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
- Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
- Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Warszawa: Wydawnictwo Głównej Księgarni Wojskowej, 1938, s. 445–446. [dostęp 2021-06-20].
- Henryk Piotr Kosk: Generalicja polska. Popularny słownik biograficzny. T. 1 A–Ł. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1998. ISBN 83-87103-55-1.
- Tadeusz Kryska-Karski, Stanisław Żurakowski: Generałowie Polski niepodległej. Warszawa: Editions Spotkania, 1991.
- Piotr Stawecki: Słownik biograficzny generałów Wojska Polskiego 1918–1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1994. ISBN 83-11-08262-6.
