Antoni Janusz

Antoni Janusz w 1934 r.
podpułkownik
Data i miejsce urodzenia	30 stycznia 1902 Leszno (zabór pruski)
Data i miejsce śmierci	28 sierpnia 2000 Londyn
Przebieg służby
Siły zbrojne	Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	Lotnictwo Wojska Polskiego Armée de l’air Royal Air Force
Stanowiska	oficer łącznikowy
Główne wojny i bitwy	wojna polsko-bolszewicka, kampania wrześniowa, bitwa o Anglię
Późniejsza praca	wiceprezes „British Balloon and Airship Club”[1]
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Janusz (ur. 30 stycznia 1902 w Lesznie Wielkopolskim, zm. 28 sierpnia 2000 w Londynie) – podpułkownik pilot Polskich Sił Powietrznych (301 dywizjon bombowy), oficer Królewskich Sił Powietrznych (ang. Royal Air Force), uczestnik wojny przeciw bolszewikom 1920, oficer balonowy, zdobywca Pucharu Gordona Bennetta 1938, uczestnik kampanii polskiej, francuskiej i angielskiej 1939–1945.

Od 1907 r. mieszkał w Jarocinie, gdzie ukończył Szkołę Podstawową im. Królowej Jadwigi. W Poznaniu ukończył Gimnazjum im. Karola Marcinkowskiego, a następnie Oficerską Szkołę Aeronautyczną. 28 września 1919 awansował na stopień podporucznika i został skierowany do służby w Batalionie Aeronautycznym 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich. Wraz z tą jednostką wyruszył na wojnę polsko-bolszewicką, uczestniczył w działaniach na przyczółku mostowym pod Bobrujskiem, prowadził rozpoznania lotnicze nieprzyjacielskich stanowisk. Dowodził kompanią podczas Bitwy Warszawskiej. Był jednym z najmłodszych oficerów odrodzonego Wojska Polskiego.

W okresie międzywojennym pozostał w służbie wojskowej jako oficer pilot. Służył w 1 batalionie balonowym w Toruniu. 5 marca 1934 został awansowany na kapitana ze starszeństwem z 1 stycznia 1934 i 8. lokatą w korpusie oficerów aeronautyki^[2]. W marcu 1939, w tym samym stopniu i starszeństwie zajmował 2. lokatę w korpusie oficerów lotnictwa, grupa techniczna^[3]. Pełnił wówczas służbę w 1 pułku lotniczym w Warszawie na stanowisku kierownika biura administracyjno-rachunkowego Bazy Lotniczej^[4].

Tuż przed wybuchem II wojny światowej został przeniesiony do Ministerstwa Spraw Wojskowych. Szkolił pilotów balonowych i uczestniczył w pracach konstrukcyjnych nad nowymi modelami polskich balonów wojskowych w podwarszawskim Legionowie, odbył kurs pilotażu samolotowego.

W okresie międzywojennym angażował się czynnie w rozwój sportu balonowego. Był jego inspiratorem i propagatorem. Uczestniczył we wszystkich ważniejszych wydarzeniach polskiego baloniarstwa. W latach 30. był klasyfikowany jako zawodnik czołówki światowej. W dniu 25 października 1925 zwyciężył w I Krajowych Zawodach Balonów Wolnych o Puchar im. płk. Aleksandra Wańkowicza (wraz z por. Janem Zakrzewskim na balonie „Poznań” pokonał odległość 142 km w czasie 2:47 min.)^[5].

W 1927 r. rozpoczął starty w zawodach międzynarodowych. Pierwszym ważnym sukcesem było zajęcie 2. miejsca w Międzynarodowych Zawodach Balonów Wolnych w Poznaniu – balonem „Gdynia” przeleciał 354 km w czasie 22 godz. Od roku 1932 do 1938 regularnie reprezentował Polskę w zawodach o Puchar Gordona Bennetta, które w 1938 wygrał, pokonując odległość 1692 km w czasie 37:47 min.

17 września 1939, gdy ZSRR zbrojnie napadł na Polskę, Antoni Janusz przekroczył granicę rumuńską i przez Grecję, Tobruk, Casablankę dotarł wiosną 1940 do Francji. Po klęsce Francji przedostał się do Szkocji, gdzie został członkiem personelu naziemnego 301 dywizjonu bombowego Ziemi Pomorskiej „Obrońców Warszawy”.

W 1942 r. został ranny. W czasie jego leczenia i rekonwalescencji dywizjon został rozformowany, a jego załogi utworzyły Polską Eskadrę do Zadań Specjalnych przy brytyjskim 138 dywizjonie. Antoni Janusz został w służbie RAF również po wojnie, szkoląc młode pokolenia lotników.

W 1949 r. poślubił Jean Oilier, którą spotkał podczas ich wspólnej pracy w brytyjskim Air Ministry. Osiedlił się też na stałe w Londynie. Amatorsko zajmował się astronomią, matematyką oraz filozofią.

Po raz pierwszy odwiedził Polskę w roku 1960.

W 1983 r. reaktywowano zawody o Puchar Gordona Bennetta. Zwyciężył w nich Stefan Makné wraz z Ireneuszem Cieślakiem, a puchar wręczył im Antoni Janusz.

Zmarł 28 sierpnia 2000 w Londynie^[1]. Zgodnie z jego wolą prochy zostały przewiezione do rodzinnego Jarocina i pochowane 16 października 2000 w grobie rodzinnym na cmentarzu parafialnym kościoła Chrystusa Króla^[6].

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych
• Medal Lotniczy (czterokrotnie)
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 1935^[7], 22 września 1936^[8][9][10])
• Srebrny Krzyż Zasługi (11 listopada 1934)^[11]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Medal Obrony (Wielka Brytania)
• Medal Wojny 1939–1945 (Wielka Brytania)
• Medal Pamiątkowy Wojny 1939–1945 (Francja)

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2020-03-31].
• Eugeniusz Banaszczyk: Na podbój nieba. Wyd. I. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1957, s. 118.
• Stanisław Brenk: Balonem „LOPP” nad Morze Białe. Warszawa: Nakładem Zarządu Głównego Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej, 1937, s. 142.
• Zbigniew Burzyński: Balonem przez kontynenty. Wyd. II. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1969. Brak numerów stron w książce
• Jerzy Ryszard Konieczny, Tadeusz Malinowski: Mała encyklopedia lotników polskich. Wyd. I. T. 19. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1983, s. 78–83, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. ISBN 83-206-0337-4.
• Tomasz Matuszak. Udział żołnierzy wojsk balonowych w imprezach sportowych w latach 1921–1939. „Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej”. 2000 (nr 23), s. 4, 2000. Centralne Archiwum Wojskowe. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Robert Recks: JANUSZ, Antoni. [w:] Who’s Who of Ballooning [on-line]. ballooninghistory.com > Affiliated Site: Who’s Who of Ballooning > j. [dostęp 2013-10-10]. (ang.).
• Anthony Smith: Antoni Janusz. theguardian.com > News > Obituaries [on-line], 2000-09-14. [dostęp 2013-09-26]. (ang.).
• stach: Lotnicze tradycje garnizonu Toruń – Baloniarze. [w:] Historia Polski.eu – Forum historia Polski. Historia Polski ogólnie [on-line]. historiapolski.eu > Historia Polski ogólnie > Lotnicze tradycje garnizonu Toruń – Baloniarze, 2013-01-07. [dostęp 2013-10-10].

• Kpt. Janusza i por. Brenk o swych przygodach w sowieckiej puszczy. „Gazeta Lwowska”, s. 3, nr 220 z 25 września 1936. 
• Fotografia Antoniego Janusza ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
• Fotografia załogi balonu SP-AMY na Międzynarodowych Zawodach Balonowych o Puchar Gordona Bennetta w Brukseli (czerwiec 1937) ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
• Antoni Janusz (zdobywca Pucharu Gordona Bennetta 1938) i Stefan Makné (zdobywca Pucharu 1983) na spotkaniu w roku 1983
• Informacje o nagrobku ppłk. Antoniego Janusza
• Kpt. Antoni Janusz i por. Stanisław Brenk podczas zawodów o Puchar Gordona Bennetta w roku 1936.