Antoni Mikołaj Ogrodowicz

Antoni Ogrodowicz w czasie nauki w gimnazjum w Trzemesznie
Porucznik weteran
Data i miejsce urodzenia	6 kwietnia 1846 Parlin
Data i miejsce śmierci	26 maja 1927 Fabianki
Przebieg służby
Lata służby	1863–64
Siły zbrojne	Wojsko Polskie powstania styczniowego
Główne wojny i bitwy	Powstanie styczniowe Wyprawa trzemeszeńska Bitwa pod Grochowiskami Bitwa pod Olszakiem Potyczka pod Ślesinem Bitwa pod Ruszkowem Bitwa pod Brdowem I bitwa pod Ignacewem Bitwa pod Kleczewem Bitwa pod Izbicą
Późniejsza praca	Pracownik Zakładów Cegielsiego; ziemianin
Odznaczenia

Antoni Mikołaj Ogrodowicz h. Brochwicz^[1] (ur. 6 kwietnia 1846 w Parlinie, zm. 26 maja 1927 w Fabiankach) – polski szlachcic, ziemianin, uczestnik powstania styczniowego^[2].

Był synem Antoniego Napoleona Ogrodowicza (1806-1850), dzierżawcy folwarku Parlin^[3] i Apolonii Łebińskiej (ok. 1810^[4])^[2][5]. Pochodził z rodziny o tradycjach patriotycznych. Jego ojciec oraz stryj Maksymilian wzięli udział w powstaniu listopadowym i powstaniu wielkopolskim 1846 roku^[6]. Ten drugi poległ w bitwie pod Sokołowem w czasie drugiego powstania wielkopolskiego^[7]. Dziadek Franciszek Ogrodowicz był weteranem insurekcji kościuszkowskiej^[8], zaś pradziadek Karol Ogrodowicz burmistrzem Pyzdr i sygnatariuszem Konstytucji 3 maja^[9].

Krótko po narodzinach Antoniego, rodzina Ogrodowiczów przeniosła się do Słowikowa k. Trzemeszna. W 1856 r. Ogrodowicz przystąpił do nauki w trzemeszeńskim gimnazjum, pomieszkując na stancji. Był członkiem działającego przy gimnazjum Towarzystwa Narodowego im. Tomasza Zana^[2].

Po wybuchu powstania, wziął udział w wyprawie trzemeszeńskich gimnazjalistów. W powstaniu wziął udział także jego brat Władysław Stanisław Wojciech (1841-1883)^[10]. Następnie walczył w bitwie pod Grochowiskami (18 marca) i Olszakiem (22 marca) w oddziale Edmunda Callier. Za męstwo okazane na polu tej bitwy został mianowany podoficerem w kompanii strzelców. W potyczce pod Ślesinem (31 marca) został ranny w łydkę, co potwierdza w swoich wspomnieniach Teodor Żychliński^[11]. Później brał udział w bitwach: pod wsią Ruszków (oddział Józefa Seyfrieda); pod Brdowem (29 kwietnia, oddział Léona Young de Blankenheim); pod Ignacewem (8 maja); pod Kleczewem i pod Izbicą. Po tej ostatniej został mianowany porucznikiem. W drugiej połowie roku przeszedł do podziemia. Następnie został powołany do transportu broni w ramach służby organizacyjnej. W tym czasie ukrywał się w majątku Stanisława Poleskiego (wł. Ludwika Antoniego Poleskiego) w Kałęczynie. Poleski był współkonspiratorem jego ojca i stryja w czasie powstania wielkopolskiego 1846 roku^[2][6].

Po upadku powstania, wiosną 1864 roku przedostał się do Prus. W Poznaniu pracował w zakładach Hipolitach Cegielskiego. Po ślubie w 1870 r. zamieszkał na terenie zaboru rosyjskiego. Mimo to aż do 1910 roku pozostawał obywatelem pruskim^[12]. Między 1871 a 1884 rokiem przebywał we wsiach Ostrowąs (1871^[13]), Wysocin (1875-1877^[14]) i w Łodzi (1878^[15]). Do 1884 roku nabył^[16] i osiadł w majątku Besiekierz Gorzewo (ob. część wsi Besiekierz Nawojowy)^[17]. Po śmierci żony w 1910 roku sprzedał majątek i przeprowadził się do Fabianek, gdzie trudnił się jako rządca majątku^[18]. Już wcześniej mieszkał tu Ignacy Ogrodowicz, syn Michała i Katarzyny Niepolskich^[19]. Zmarł 28 listopada 1927 roku^[2]. Pochowano go na cmentarzu komunalnym we Włocławku, w kw. 42/12/193. Na grobie rodziny Ogrodowiczów widnieje m.in. płaskorzeźba Matki Boskiej Częstochowskiej oraz Orła Białego^[20].

Za udział w powstaniu, 26 maja 1923 r. marszałek Józef Piłsudski odznaczył go Orderem Virtuti Militari V Klasy (Srebrnym)^[2]. W okresie II Rzeczypospolitej przysługiwał mu stopień porucznika weterana^[21].

Jego nazwisko znalazło się wśród weteranów upamiętnionych na odsłoniętej w 2017 roku tablicy na Pomniku Kujawskich Obrońców Ojczyzny na terenie Kujawskiego Muzeum Oręża Nauki i Techniki w Redeczu Krukowym^[22].

27 kwietnia 1870 roku w parafii św. Mateusza Apostoła w Bądkowie poślubił Helenę Kryńską (1848-1910). Świadkiem na ślubie był wspomniany powstaniec, Stanisław Poleski^[2][23]. Ojcem Heleny był Józef Przegonia-Kryński (1816-1893), naczelnik rządu narodowego na okręg kujawski w 1863 roku^[24]. Para miała dziewięcioro dzieci: Irenę Oktawię Jadwigę (1871^[13]-?), zamężną Grams^[25]; Władysława; Witolda; Tomasza Alfreda (1875^[14]-?); Stefana Filipa (ok. 1877-1931^[26]); Marię Teresę Helenę, zamężną Majewską^[27] (1877^[14][28]-1961); Janusza (1878-1956^[15]); Helenę Antoninę Reginę (1882^[17]-1902^[29][30]) i Józefa Antoniego Wiesława^[31] (1883-1948^[32]). Po śmierci Antoniego, majątek w Fabiankach przejęli synowie Janusz i Wiesław^[33]. Synem Janusza Ogrodowicza był Jerzy Władysław^[34] Ogrodowicz (1918-1983)^[35], łącznik Armii Krajowej. Aresztowany 5 maja 1943 r. na ziemi dobrzyńskiej, był przetrzymywany w Lipnie i Grudziądzu^[36], a następnie od lipca do sierpnia w obozie koncentracyjnym Stutthof^[37]. W późniejszym czasie był członkiem ORMO (1961-1983)^[38].

Helena Ogrodowicz wraz z córką, także Heleną, pochowana jest w zabytkowym grobie na cmentarzu parafialnym w Giecznie. Córka pochowana jest pod imieniem Halina^[29][30].

Historia rodu Ogrodowiczów z uwzględnieniem walk Antoniego w powstaniu styczniowym została spisana w 1976 r. przez jego wnuka Erazma Jana Ogrodowicza (1907^[39]-1982^[40])^[41].