 Cochlospermum religiosum | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Rodzina |
arnotowate |
| Nazwa systematyczna | |
| Bixaceae Link Handbuch 2: 371. Jan-Aug 1831 | |
Arnotowate (Bixaceae Link) – rodzina roślin należąca według systemu APG do rzędu ślazowców, według starszych systemów klasyfikacyjnych (np. system Cronquista 1981) do rzędu fiołkowców (Violaleles). Zmieniał się również zakres rodziny, dawniej często ograniczanej do samego rodzaju arnota (Bixa), zwłaszcza w systemach preferujących wyróżnianie licznych i wąsko definiowanych rodzin i rzędów (np. system Takhtajana z 1997). W szerszym ujęciu zaliczane są tu 4 rodzaje z ponad 20 gatunkami[2]. Rośliny te występują na różnych kontynentach w strefie międzyzwrotnikowej, przy czym najbardziej zróżnicowane są w Ameryce Środkowej i Południowej, gdzie rosną przedstawiciele rodzajów Amoreuxia, Bixa i Cochlospermum, gatunki z tego ostatniego rosną także w tropikach Afryki, Azji południowej i Australii północnej. Rodzaj Diegodendron jest endemiczny dla Madagaskaru[3].
Duże znaczenie użytkowe ma arnota właściwa, z której nasion uzyskuje się pomarańczowoczerwony barwnik spożywczy – biksynę (E160b). Rośliny z rodzaju Cochlospermum eksploatowane są dla drewna, barwników, gum. Gatunek C. vitifolium uprawiany jest w tropikach jako roślina ozdobna[3].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Wiecznie zielone drzewa, krzewy, półkrzewy[3] i kłączowe byliny[4].
- Liście
- Skrętoległe, z przylistkami. Blaszka pojedyncza do dłoniasto podzielonej lub klapowanej, całobrzega lub z ząbkowanym brzegiem[3].
- Kwiaty
- Obupłciowe, promieniste (słabo grzbieciste u Amoreuxia), często okazałe, zebrane są w szczytowe, rzadko wyrastające w kątach liści wiechy. Poniżej kielicha w rodzajach Bixa i Diegodendron występuje 5 palczastych gruczołów. Działki kielicha i płatki korony występują w liczbie 5. Płatki są białe, żółte lub różowe. Pręciki są liczne i ich nitki są wolne, czasem skupione w pęczki. U różnych przedstawicieli rodziny pylniki otwierają się różnie (porami lub pęknięciami na szczycie albo u nasady, ewentualnie pękając wzdłuż). Zalążnia górna powstaje z dwóch do pięciu owocolistków. Zwieńczona jest wydłużoną szyjką i rozwidlonym znamieniem[3].
- Owoce
- Torebki zwykle z dwoma do pięciu przegrodami[3]. Nasiona nagie lub owłosione wypełnione bielmem oleistym, białkowym, w przypadku Bixa skrobiowym[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna i podział według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Jedna z linii rozwojowych z rzędu ślazowców Malvales w obrębie kladu różowych roślin okrytonasiennych[2].
| ślazowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Do rodziny należą 4 rodzaje[2][3]:
- Amoreuxia de Candolle – 4 gatunki
- Bixa L. – arnota – 5 gatunków w tropikalnej Ameryce Południowej
- Cochlospermum Kunth – 12 gatunków w strefie międzyzwrotnikowej wszystkich kontynentów
- Diegodendron Capuron – monotypowy rodzaj z gatunkiem Diegodendron humbertii występującym na Madagaskarze.
- Pozycja i podział w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Malvanae Takht., rząd czystkowce (Cistales Rchb.), rodzina arnotowate (Bixaceae Link)[5].
W ujęciu Reveala rodzina jest monotypowa, tylko z rodzajem arnota Bixia. Pozostałe rodzaje wyodrębniane są w odrębne rodziny – Diegodendraceae Capuron i Cochlospermineae Engl.[5]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-04] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 396-397. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ a b David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 116, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
- ↑ a b Crescent Bloom: Bixaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-02-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2004-05-12)]. (ang.).
