Bank Handlowy w Warszawie

Historyczna siedziba Banku Handlowego z 1874 r. w Warszawie przy ulicy Traugutta
Forma prawna	spółka akcyjna
Data założenia	1870
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Siedziba	Warszawa
Adres	ul. Senatorska 16, Warszawa
Nr KRS	0000001538
Prezes	Elżbieta Światopełk-Czetwertyńska
Rodzaj banku	bank komercyjny
Kapitał własny	522 638 400 zł
Giełda	Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie
ISIN	PLBH00000012
Symbol akcji	BHW
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Bank Handlowy w Warszawie SA (BHW) – bank komercyjny z siedzibą w Warszawie, działający od 2007 pod marką Citi Handlowy (poprzednio: CitiBank Handlowy, Bank Handlowy w Warszawie, Handlobank). Jest 9. największym bankiem w Polsce pod względem wartości aktywów^[1], a 18. pod względem liczby placówek^[2].

Został założony w 1870 przez grupę osób wywodzących się z burżuazji finansowej, ziemiaństwa i inteligencji. Inicjatorem był finansista Leopold Kronenberg (1812–1878). Jest jednym z najstarszych banków w Polsce i w Europie. Pierwszym prezesem banku był Józef Zamoyski^[3]. Już w 1872 bank posiadał filie i oddziały w Petersburgu, Moskwie, Berlinie, Gdańsku (Commerzbank in Warschau), Szczecinie i Łodzi oraz przedstawicielstwa we Włocławku, Płocku, Grójcu, Guzowie, Lublinie i Rawie Mazowieckiej. W następnych latach oddziały otwierano w kolejnych miastach, w tym Łodzi i Sosnowcu (1895), Częstochowie (1897), Lublinie (1898) i Kaliszu (1898). W pierwszych latach XX wieku był największym prywatnym bankiem na ziemiach polskich i jednym z niewielu prowadzących obsługę finansową handlu z Rosją i Europą Zachodnią. W okresie tym obroty banku wahały się na poziomie 2 mld rubli, co było sumą większą od ówczesnego budżetu Imperium Rosyjskiego. Bank wniósł znaczący wkład w budowę sieci kolejowej i ważnych zakładów przemysłowych na terenie Królestwa Polskiego.

Bank nie przerwał swojej działalności w okresie obu wojen światowych jedynie ograniczając działalność. W czasie II wojny światowej oddziały banku na terenach włączonych do Rzeszy zostały zlikwidowane, zaś te na terenie Generalnego Gubernatorstwa działały pod ścisłą kontrolą władz okupacyjnych^[4].

Reaktywowany w 1945^[4], początkowo obsługiwał prywatne przedsiębiorstwa przemysłowe i handlowe oraz niektóre spółdzielnie. Jako jeden z trzech banków uniknął po wojnie formalnej nacjonalizacji. Poddany został jednak kontroli rządowego komisarza, a państwo przejęło znaczącą liczbę akcji. W okresie istnienia Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej był jednym z dwóch banków (obok Pekao S.A.), działających w formie spółki akcyjnej. Po 1945 został głównym polskim korespondentem banków zagranicznych, a w 1964 uzyskał oficjalnie monopol na obsługę transakcji polskiego handlu zagranicznego. Spowodowało to w konsekwencji zbudowanie największej spośród ówczesnych polskich instytucji finansowych sieci banków korespondentów, otwarcie oddziału w Londynie, przedstawicielstw zagranicznych w Nowym Jorku (do 2000^[5]), Moskwie (do 2000^[5]), Belgradzie, Rzymie, Kijowie (1998–2000^[5][6]) i Berlinie (do 1999) oraz spółki zależnej w Wiedniu (Centro Internationale Handelsbank AG^[6]), Luksemburgu (Bank Handlowy International SA^[6]) i Frankfurcie (MHB Mitteleuropäische Handelsbank AG, 1973–2002^[6]).

W 1970 bank przejął zadania zlikwidowanego Banku Inwestycyjnego w zakresie aktywów związanych z procesami finansowania inwestycji przedsiębiorstw handlu zagranicznego^[7][8].

W 1978 centrala banku została przeniesiona do nowo wybudowanego wieżowca Intraco II, którego bank był jednym z inwestorów^[9].

Po 1989 bank stracił uprzywilejowaną pozycję w handlu zagranicznym i zaczął przekształcać się stopniowo w bank handlowy^[4].

W okresie przemian ustrojowych bank odegrał istotną rolę w skandalu Funduszu Obsługi Zadłużenia Zagranicznego. Znaczna część operacji walutowych FOZZ prowadzona była właśnie za pośrednictwem Banku Handlowego. Podczas kontroli przeprowadzonej w banku przez NIK w latach 1991–1992 stwierdzono liczne nieprawidłowości ujawnione w protokole pokontrolnym Działalność dewizowa Banku Handlowego, którego autorem była inspektor Halina Ładomirska. W raporcie wykazano, że w okresie kontroli bank prowadził działalność dewizową na szkodę polskiej gospodarki i oszacowano straty w ciągu tych dwóch lat na 5–10 mld dolarów^[10].

W 1997 rozpoczęto proces prywatyzacji banku. Wówczas rząd nie wybrał dla banku strategicznego akcjonariusza. Bank Handlowy planował połączenie z BRE Bankiem, jednak do tej fuzji nie doszło, została ona zablokowana przez PZU^[12], więc rozpoczęto prywatyzację według koncepcji akcjonariatu rozproszonego. Trwała ona do 2000 roku, kiedy nastąpił zakup banku przez globalną grupę kapitałową Citigroup. Odbył się on w dwóch wezwaniach znaczącej większości akcji Banku oraz zgoda Komisji Nadzoru Bankowego na przekroczenie przez podmioty wchodzące w skład Citigroup 75% kapitału akcyjnego Banku^[13].

W 2001 miała miejsce fuzja Banku Handlowego w Warszawie S.A. oraz Citibank (Poland) SA. Oznaczała też ona likwidację detalicznej marki Handlobank^[14], a dwa lata później wprowadzono markę handlową Citibank Handlowy. W 2007 roku nastąpiła kolejna zmiana marki handlowej, na Citi Handlowy.

Po połączeniu z Citibank (Poland) bank przeniósł siedzibę centrali do Pałacu Jabłonowskich w Warszawie, odbudowanej przez amerykański bank wspólnie z Bankiem Rozwoju Eksportu (dziś mBank)^[15][16].

Od czerwca 1997 Bank Handlowy jest spółką notowaną na warszawskiej Giełdzie Papierów Wartościowych, od kwietnia 2011 do marca 2014 wchodził w skład WIG20^[17]. Aktualnie największym akcjonariuszem jest Citibank Overseas Investment Corporation (COIC) (od 14 sierpnia 2007 75% akcji oraz 75% głosów na WZA^[18]), pozostałe 25% akcji znajduje się w rękach akcjonariuszy posiadających mniej niż 5% akcji^[19].

15 listopada 2023 roku 75% akcji COIC zostało przejęte przez Citibank Europe PLC. Zostało to wykonane, aby wykonać ustawowy obowiązek posiadania przez banki krajowe, należące do grupy z państwa trzeciego, tj. spoza Unii Europejskiej pośredniej unijnej jednostki dominującej z siedzibą na terenie Unii Europejskiej^[20]. Obecnie to Citibank Europe PLC posiada 75% akcji oraz głosów na WZA^[21].

• Henryk Kisiel (pierwszy powojenny prezes zarządu, wcześniej bezpośrednią działalnością operacyjną kierowali dyrektorzy)
• Roman Malesa
• Marian Minkiewicz
• Stanisław Kobak
• Kazimierz Głażewski
• Tadeusz Barłowski
• 1991–2003 Cezary Stypułkowski
• 2003–2021 Sławomir S. Sikora
• od 2021 Elżbieta Światopełk-Czetwertyńska^[22]

• 1870–1871 – Józef Zamoyski
• 1872–1878 – Leopold Stanisław Kronenberg
• 1878–1880 – Juliusz Wertheim
• 1881–1887 – Stanisław Leopold Kronenberg
• 1888–1926 – Leopold Julian Kronenberg
• 1927–1931 – Stanisław Sebastian Lubomirski
• 1932–1939 – August Zaleski
• 1939–1944 – Józef Żychliński
• 1945–1946 – Stanisław Wachowiak
• 1947–1948 – Jerzy Jurkiewicz
• 1949–1951 – Zygmunt Karpiński
• 1951–1956 – Jakub Prawin
• 1956–1966 – Michał Rola-Żymierski
• 1967–1968 – Stanisław Majewski
• 1968–1973 – Henryk Kisiel
• 1974–1977 – Witold Bień
• 1978–1980 – Marian Krzak
• 1981–1986 – Witold Bień
• 1986–1988 – Andrzej Dorosz
• 1989–1990 – Janusz Sawicki
• 1991–1996 – Andrzej Olechowski
• 1996–1998 – Grzegorz Wójtowicz
• 1998–2000 – Andrzej Olechowski
• 2000–2012 – Stanisław Sołtysiński
• 2012–2021– Andrzej Olechowski
• od 2021 – Sławomir S. Sikora^[23]

Pierwszą siedzibą banku był Pałac Mostowskich w Warszawie, gdzie wynajmowano mu pomieszczenia, w 1871 bank przeniósł się na ulicę Długą hip. 542, a następnie na ul. Mazowiecką. W 1874 oddano do użytku własny budynek banku projektu Leandro Marconiego na rogu współczesnych ulic Traugutta i Czackiego (wówczas Berga i Włodzimierzowskiej), w którym do dziś znajduje się jeden z jego oddziałów.

W latach 1945–1949 rolę tymczasowej siedziby pełnił gmach łódzkiego oddziału przy ul. Piotrkowskiej 74. W 1950 centrala powróciła do odbudowanego gmachu przy ul. Traugutta 7/9 w Warszawie. W 1979 przeniesiono ją do wieżowca Intraco II (dziś Chałubińskiego 8) przy ul. Chałubińskiego 8, gdzie mieściła się do 2005.

Główna siedziba banku znajduje się obecnie w Pałacu Jabłonowskich przy ul. Senatorskiej 16, ale jednostki organizacyjne centrali banku zlokalizowane są także w kilku lokalizacjach w Warszawie i Olsztynie^[24].

• Zbigniew Landau, Jerzy Tomaszewski: Bank Handlowy w Warszawie S.A. Zarys dziejów 1870–1995, MUZA S.A. Warszawa 1995