Koleje Białoruskie

Беларуская чыгунка – БЧ
Белорусская железная дорога – БЖД

Państwo	Białoruś
Adres	ul. Lenina 17 220030 Mińsk
Data założenia	1862, 1953, 1992
Forma prawna	zjednoczenie państwowe
Prezes	Władimir Morozow
Zatrudnienie	112 173 (2005)
brak współrzędnych
Strona internetowa

Koleje Białoruskie (Беларуская чыгунка – БЧ, Белорусская железная дорога – БЖД) – operator białoruskiej sieci kolejowej, będący państwową spółką, nadzorowaną przez Ministerstwo Transportu i Komunikacji Białorusi. Przedsiębiorstwo powstało w 1992 roku, po rozpadzie ZSRR.

Za pierwszą linię kolejową na terenie obecnej Białorusi (dł. 64 km) można uznać odcinek Porzecze – Grodno – Łosośna, oddaną do eksploatacji w 1862 r.^[1], jako element Kolei Warszawsko-Petersburskiej (ros. Петербурго-Варшавская железная дорога). Inwestycja ułatwiła rozwój lokalnej gospodarki, wzmocniła więzi z krajami bałtyckimi, rozwinęła stosunki z centralną częścią Rosji, pozwoliła na rozszerzenie rynków zbytu produktów rolnych i włókienniczych.

Z przeznaczeniem do wywozu produktów rolnych z centralnej Rosji do eksportu poprzez porty bałtyckie zostały zbudowane linie – w 1861 Ryga – Dyneburg, w 1866 Dyneburg – Witebsk, w 1868 Witebsk – Orzeł, które w 1895 połączyły się w linię Ryga – Orzeł. Pod koniec 1870 302 km linii dało regionowi dostęp do regionu Centralno-Czarnoziemnego, państw bałtyckich, w tym portu w Rydze, portów Morza Czarnego i rejonu dolnego biegu Wołgi.

W latach 1870–1871 zakończono budowę głównej arterii na dzisiejszych terenach Białorusi Brześć-Mińsk-Smoleńsk (676 km), spinającej rynki w Środkowej Rosji z Europą Zachodnią.

W 1873 zbudowano linię Wilno – Mińsk – Homel – Romny, która była częścią Kolei Landwarowsko-Romieńskiej, od 1877 Kolei Libawsko-Romieńskiej (ros. Либаво-Роменская железная дорога); w Mińsku powstał pierwszy węzeł kolejowy.

W 1873 została uruchomiona linia Kijów – Kowel – Brześć – Grajewo, łącząc Ukrainę z Prusami Wschodnimi w kierunku z północnego zachodu na południowy wschód.

W 1886 po otwarciu 4 linii – Żabinka – Pińsk, Baranowicze – Białystok, Łuniniec – Homel, Homel – Briańsk powstała Kolej Poleska (ros. Полесская железная дорога).

W 1897 powstał odcinek Osipowicze – Stare Drogi.

W 1904 rozpoczęto budowę linii Nowosokolniki – Witebsk – Żłobin, jako część linii południkowej St.Petersburg – Południe. Odcinek Witebsk – Żłobin włączono do Kolei Rysko-Orłowskiej, odcinek Witebsk – Nowosokolniki Kolei Moskiewsko-Windawo-Rybińskiej.

W 1907, była przekazana do eksploatacji linia Wielkie Łuki – Połock – Lida – Wołkowysk – Siedlce z odgałęzieniem Mosty – Grodno, która stała się częścią strategicznej magistrali Bołogoje – Siedlce. Odcinek Wołkowysk – Siedlce został dołączony do Kolei Nadwiślańskiej (ros. Привислинские железные дороги), a reszta – do Kolei Mikołajewskiej. W 1910 odcinek Wołkowysk – Połock został przekazany Kolei Poleskiej.

Na początku I wojny światowej (1914), długość wszystkich linii kolejowych na dzisiejszych terenach Białorusi wyniosła 3888 km. Dysponowała bardziej rozwiniętą siecią linii aniżeli inne gubernie Rosji. W latach 1915–1917 zostały zbudowane linie Żłobin – Kalinkowicze – Owrucz i Psków – Opoczka – Połock, zlikwidowana w 1945 r.

W 1923 oddano do eksploatacji linię Kommunary – Kriczew – Orsza, stając się częścią nowego połączenia Donbasu z Leningradem. Ukończono też budowę odcinka od Połocka na zachód, kończąc rozwijanie węzła połockiego.

W 1927 rozpoczęto eksploatację odcinka Orsza – Lepel, zbudowanego głównie dla wzmocnienia obronności Białoruskiej SRR.

W 1930 rozpoczęto budowę odcinka Mohylew – Osipowicze równoleżnikowej linii Rosław – Kriczew – Mohylew – Osipowicze, pozostałą część – w 1932, w wyniku czego powstały w republice trzy węzły kolejowe: osipowicki, mohylewski i kriczewski. W 1930 ukończono budowę odcinków Nowobielica – Czernihów, w 1931 Ratmirowicze – Staruszki.

W 1936 zreorganizowano utworzoną w latach 1922–1927 Kolej Moskiewsko-Białorusko-Bałtycką (ros. Московско-Белорусско-Балтийская железная дорога).

Na terenie Białoruskiej SRR siecią kolejową zarządzały Koleje Białoruskie i Koleje Zachodnie.

W 1939, po zaanektowaniu przez ZSRR ziem należących dotychczas do Polski, zostały utworzone Koleje Brześcia Litewskiego (ros. Брест-Литовская железная дорога) oraz Koleje Białostockie (ros. Белостокская железная дорога).

W czasie okupacji niemieckiej w Mińsku mieściły się terytorialne centra zarządzania ruchem kolejowym – w latach 1941–1942 – Główna Dyrekcja Kolejowa Centrum (niem. Haupteisenbahndirektion Mitte – HBD Minsk), w okresie 1942-1944 – Dyrekcja Komunikacji Rzeszy w Mińsku (niem. Reichsverkehrsdirektion – RVD Minsk).

W czasie II wojny światowej, uległy zniszczeniu węzły m.in.: miński, baranowicki, homelski, orszański, witebski, połocki; zniszczono ponad 4000 km szlaków oraz 3500 rozjazdów. Np. podczas ofensywy w 1944 linią Smoleńsk – Mińsk – Orsza – Mołodeczno przez 1,5 miesiąca, przewieziono ponad 45 tys. wagonów sprzętu i żywności.

W 1944 powstały koleje w granicach z 1941 r. Oddział w Mołodecznie został przeniesiony do Kolei Zachodnich (1947). W 1953 reaktywowano Koleje Białoruskie. Uruchamiano nowe linie: w 1959 – Słuck – Soligorsk oraz Ksty – Nowopołock, w 1965 – Czaśniki – Nowołukoml.

Kolej Białoruska została wpisana na listy sankcyjne odpowiednio Kanady w listopadzie 2022 roku i Ukrainy w styczniu 2023 roku^[2]. Kanada nałożyła też sankcje na szefa Kolei Białoruskich Władimira Morozowa, a później Unia Europejska, Szwajcaria, Ukraina i Australia^[3].

Obejmuje 66 komórek organizacyjnych i 3 przedstawicielstw.

• Miński Oddział Kolei Białoruskich (Минское отделение Белорусской железной дороги)
• Baranowicki Oddział Kolei Białoruskich (Барановичское отделение Белорусской железной дороги)
• Brzeski Oddział Kolei Białoruskich (Брестское отделение Белорусской железной дороги)
• Homelski Oddział Kolei Białoruskich (Гомельское отделение Белорусской железной дороги)
• Mohylewski Oddział Kolei Białoruskich (Могилевское отделение Белорусской железной дороги)
• Witebski Oddział Kolei Białoruskich (Витебское отделение Белорусской железной дороги)

• Muzeum Historii Kolei Białoruskich w Mińsku (Минский музей истории Белорусской железной дороги)
• Muzeum Techniki Kolejowej w Baranowiczach (Барановичский музей железнодорожной техники)
• Muzeum Techniki Kolejowej w Brześciu (Брестский музей железнодорожной техники)

• 1936–1937 – Paweł Władimirski (Павел Николаевич Владимирский)
• 1937–1938 – Michaił Ponomarjew (Михаил Семенович Пономарев)
• 1938–1940 – Piotr Niekrasow (Петр Михайлович Некрасов)
• 1940–1942, 1943–1946 – Nil Krasnobajew (Нил Иванович Краснобаев)
• 1946–1952 – Dmitrij Komarow (Дмитрий Яковлевич Комаров)
• 1952–1953 – Władimir Mierkułow (Владимир Алексеевич Меркулов)
• 1953–1969 – Gawrił Kociaż (Гавриил Иванович Котяш)
• 1969–1981 – Jewgienij Juszkiewicz (Евгений Павлович Юшкевич)
• 1981–1990 – Andrej Andrejew (Андрей Григорьевич Андреев)
• 1990–1993 – Stiepan Szkapicz (Степан Ильич Шкапич)
• 1993–1998 – Jewgenij Wołodżko (Евгений Иванович Володько)
• 1998–2002 – Wiktor Rachmańko (Виктор Григорьевич Рахманько)
• 2002–2004 – Wasilij Gapiejew (Василии Иванович Гапеев)
• 2004–2008 – Władimir Żereło (Владимир Ильич Жерело)
• 2008–2012 – Anatolij Siwak (Анатолий Александрович Сивак)
• od 2012 – Władimir Morozow (Владимир Михайлович Морозов)^[6]

• http://www.rw.by/
• hasło Koleje Białoruskie (Белорусская железная дорога) na stronie Encyklopedii kolejnictwa (Энциклопедия ж.д.). jd-enciklopedia.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].
• mapy kolejowe Białorusi. karta24.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-04-15)].
• hasło o Kolejach Białoruskich