Butelua

Butelua
	; Butelua groniasta
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	wiechlinowate
Rodzaj	butelua
	Nazwa systematyczna
	Bouteloua Lag.; Varied. Ci. 2(4): 134 (1805)
	Typ nomenklatoryczny
	B. racemosa Lagasca
Synonimy
	Actinochloa Willd. ex Roem. & Schult.; Aristidium (Endl.) Lindl.; Atheropogon Muhl. ex Willd.; Botelua Lag.; Buchloe Engelm.; Buchlomimus Reeder, C.Reeder & Rzed.; Bulbilis Raf.; Calanthera Hook.; Casiostega Galeotti; Cathestecum J.Presl; Chondrosum Desv.; Corethrum Vahl; Cyclostachya Reeder & C.Reeder; Erucaria Cerv.; Eutriana Trin.; Fourniera Scribn.; Griffithsochloa G.J.Pierce; Heterosteca Desv.; Opizia J.Presl; Pentarrhaphis Kunth; Polyodon Kunth; Polyschistis J.Presl; Pringleochloa Scribn.; Soderstromia C.V.Morton; Triaena Kunth; Triathera Desv.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Butelua^[5]^[6] (Bouteloua Lag.) – rodzaj roślin należący do rodziny wiechlinowatych. Należy do niego 56 gatunków^[3]. Rośliny te występują w Ameryce Północnej i Południowej – od Kanady po Argentynę^[3]^[7]. Odgrywają istotną rolę w formacjach trawiastych, np. na preriach^[8].

Liczne gatunki są ważnymi trawami pastewnymi, niektóre uprawiane są jako ozdobne, także w składzie mieszanek trawnikowych i stosowanych przy zadarnianiu powierzchni narażonych na erozję^[9].

Morfologia

Pokrój: Rośliny roczne i byliny, kłączowe (kłącza długie i krótkie) oraz kępkowe. Źdźbła zwykle prosto wzniesione, czasem kolankowato podnoszące się lub płożące, osiągające u różnych gatunków do kilku lub nawet 200 cm długości^[10].
Liście: Nitkowate lub równowąskie, zwykle sztywne. Języczek liściowy błoniasty, czasem na krawędzi orzęsiony lub frędzlowato postrzępiony^[10]^[7].
Kwiaty: Obupłciowe lub jednopłciowe^[7] zebrane kłoski tworzące grona wzdłuż centralnej osi kwiatostanu. Końce osi kwiatostanu są nagie, czasem rozwidlone. Grona odstają od osi kwiatostanu pod różnymi kątami – bywają wzniesione, odchylone lub silnie odgięte. Kłoski zwykle spłaszczone bocznie lub doosiowo ułożone są w gronach jednostronnie. Kłosków w jednym gronie jest od kilku do ok. 20. W kłoskach jeden kwiat jest płodny, nad nim znajduje się jeden do trzech kwiatów płonnych. Plewy są zaostrzone, wąskie, dolna czasem bywa jajowata. Plewki nagie lub owłosione, są zaostrzone lub zakończone trzema ząbkami, zwykle zakończone też ośćmi^[10]^[7].
Owoce: Jajowate lub elipsoidalne ziarniaki^[10].

Systematyka

Pozycja systematyczna

Rodzaj należący do rodziny wiechlinowatych (Poaceae), rzędu wiechlinowców (Poales)^[2]. W obrębie rodziny należy do podrodziny Chloridoideae, plemienia Cynodonteae i podplemienia Boutelouinae^[11]. W tradycyjnym ujęciu rodzaj jest parafiletyczny z zagnieżdżonym w jego obrębie szeregiem drobnych rodzajów, które postuluje się tu włączyć^[7].

Wykaz gatunków^[3]

Bouteloua alamosana Vasey
Bouteloua americana (L.) Scribn.
Bouteloua annua Swallen
Bouteloua aristidoides (Kunth) Griseb.
Bouteloua barbata Lag.
Bouteloua bracteata (McVaugh) Columbus
Bouteloua breviseta Vasey ex J.M.Coult.
Bouteloua chasei Swallen
Bouteloua chondrosioides (Kunth) Benth. ex S.Watson
Bouteloua curtipendula (Michx.) Torr. – butelua groniasta^[5]^[6]
Bouteloua dactyloides (Nutt.) Columbus
Bouteloua dimorpha Columbus
Bouteloua distans Swallen
Bouteloua disticha (Kunth) Benth.
Bouteloua diversispicula Columbus
Bouteloua elata Reeder & C.Reeder
Bouteloua eludens Griffiths
Bouteloua erecta (Vasey & Hack.) Columbus
Bouteloua eriopoda (Torr.) Torr.
Bouteloua eriostachya (Swallen) Reeder
Bouteloua gracilis (Kunth) Lag. ex Griffiths – butelua smukła^[5]^[6]
Bouteloua griffithsii Columbus
Bouteloua herrera-arrietae P.M.Peterson & Romasch.
Bouteloua hirsuta Lag. – butelua kosmata^[5]^[6]
Bouteloua johnstonii Swallen
Bouteloua juncea (Desv. ex P.Beauv.) Hitchc.
Bouteloua karwinskyi (E.Fourn.) Griffiths
Bouteloua kayi Warnock
Bouteloua media (E.Fourn.) Gould & Kapadia
Bouteloua megapotamica (Spreng.) Kuntze
Bouteloua mexicana (Scribn.) Columbus
Bouteloua multifida (Griffiths) Columbus
Bouteloua nervata Swallen
Bouteloua parryi (E.Fourn.) Griffiths
Bouteloua pectinata Feath.
Bouteloua pedicellata Swallen
Bouteloua polymorpha (E.Fourn.) Columbus
Bouteloua purpurea Gould & Kapadia
Bouteloua radicosa (E.Fourn.) Griffiths
Bouteloua ramosa Scribn. ex Vasey
Bouteloua reederorum Columbus
Bouteloua reflexa Swallen
Bouteloua repens (Kunth) Scribn. & Merr.
Bouteloua rigidiseta (Steud.) Hitchc.
Bouteloua scabra (Kunth) Columbus
Bouteloua scorpioides Lag.
Bouteloua simplex Lag.
Bouteloua stolonifera Scribn.
Bouteloua swallenii Columbus
Bouteloua triaena (Trin.) Scribn.
Bouteloua trifida Thurb. ex S.Watson
Bouteloua uniflora Vasey
Bouteloua vaneedenii Pilg.
Bouteloua varia (Swallen) Columbus
Bouteloua warnockii Gould & Kapadia
Bouteloua williamsii Swallen

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-05-05] (ang.).
↑ ^a ^b Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-05] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bouteloua Lag.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-05].
↑ Bouteloua. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-05].
↑ ^a ^b ^c ^d Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 39. ISBN 978-83-925110-5-2.
↑ ^a ^b ^c ^d Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 164.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Elizabeth A.: Flowering Plants. Monocots. Springer, 2015, s. 375. ISBN 3-319-15332-3. (ang.).
↑ Zbigniew Podbielkowski: Roślinność kuli ziemskiej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1975, s. 185–190. ISBN 83-02-01456-7.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 126, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d W.D. Clayton, M. Vorontsova, K.T. Harman & H. Williamson: Bouteloua. [w:] GrassBase - The Online World Grass Flora [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-05].
↑ Genus Bouteloua Lag.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-05].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2022-05-05] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2022-05-05] (ang.).

[powo-3] Bouteloua Lag.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-05].

[ing-4] Bouteloua. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-05-05].

[gawrys-5] Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 39. ISBN 978-83-925110-5-2.

[karpowiczowa-6] Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Ludmiła Karpowiczowa (red.). Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 164.

[kubitzki-7] Elizabeth A.: Flowering Plants. Monocots. Springer, 2015, s. 375. ISBN 3-319-15332-3. (ang.).

[podbielkowski_1975-8] Zbigniew Podbielkowski: Roślinność kuli ziemskiej. Warszawa: Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, 1975, s. 185–190. ISBN 83-02-01456-7.

[mabb-9] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 126, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[grass-10] W.D. Clayton, M. Vorontsova, K.T. Harman & H. Williamson: Bouteloua. [w:] GrassBase - The Online World Grass Flora [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-05-05].

[grin-11] Genus Bouteloua Lag.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-05-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]