Ciemnogłów wąskolistny

Ciemnogłów wąskolistny
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	szparagowce
Rodzina	storczykowate
Podrodzina	storczykowe
Rodzaj	gółka
Gatunek	ciemnogłów wąskolistny
	Nazwa systematyczna
	Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.; Bonplandia (Hannover) 4: 321 1856
Synonimy
	Gymnadenia nigra (R. Br.) Wettst.; Gymnadenia nigra var. longibracteata (Beck) Wettst.; × Gymnigritella brachystachya (A.Kern.) E.G.Camus; Gymnigritella brachystachya (A. Kern.) Camus; × Gymnigritella megastachya (A.Kern.) E.G.Camus; Habenaria nigra (L.) R.Br.; Nigritella angustifolia Rich.; Nigritella angustifolia f. longibracteata Beck; Nigritella brachystachya A.Kern.; Nigritella fragrans Saut. ex Rchb.; Nigritella hybrida Schur; Nigritella megastachya A.Kern.; Nigritella nigra (L.) Rchb.f.; Nigritella nigra (L.) Rchb.; Nigritella nigra f. longibracteata (Beck) Soó; Nigritella suaveolens W.D.J.Koch; Orchis atropurpurea Tausch; Orchis moritziana Brügger; Orchis nigra (L.) Scop.; Orchis reichenbachii Mutel; Orchis variegata Schrank (nom. illeg.); Satyrium nigrum L.; Sieberia nigra (L.) Spreng.;
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Ciemnogłów wąskolistny (Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae Juss.). Występuje naturalnie w Europie – między innymi na Półwyspie Skandynawskim, w Alpach oraz Pirenejach^[4].

Rozmieszczenie geograficzne

Rośnie naturalnie w Europie – między innymi na Półwyspie Skandynawskim, w Alpach oraz Pirenejach^[4]. W Szwecji został zaobserwowany między innymi w Jämtland, Härjedalen i Laponii^[5]. W Alpach występuje na całym ich obszarze. Jest rzadko spotykany, lecz czasami tworzy liczne skupiska^[6]. We Francji został zarejestrowany w departamentach Ardèche, Isère, Pireneje Atlantyckie, Pireneje Wschodnie oraz Var, a także prawdopodobnie w Ariège, natomiast w departamencie Alpy Nadmorskie wyginął^[7]. We Włoszech występuje w regionach Piemont, Lombardia, Trydent-Górna Adyga, Wenecja Euganejska, Friuli-Wenecja Julijska oraz Liguria^[8].

Morfologia

Pokrój: Bylina dorastająca do 10–25 cm wysokości^[7]. Łodyga jest wzniesiona, nieco kanciasta. Bulwa jest dłoniasto podzielona^[6].
Liście: Naprzemianległe, siedzące, obejmujące łodygę. Blaszka liściowa równowąska, na brzegu lekko ząbkowana^[6].
Kwiaty: Zebrane po około 50 w gęste kwiatostany na szczytach pędów, o kulistym lub jajowatym kształcie. Mają ciemnoczerwoną lub niemal brunatnoczerwoną barwę, choć czasami zdarzają się okazy jaśniejsze. Pojedynczy kwiat ma średnicę 1–1,5 cm. Warżka niemal trójkątna z długim prostym końcem uniesionym ku górze, co jest rzadkie u storczykowatych. Kwiaty wydzielają aromat podobny do wanilii^[6].
Gatunki podobne: Roślina jest podobna do storczyka drobnokwiatowego (Neotinea ustulata), który dorasta do 10–30 cm wysokości. Charakteryzuje się różowymi kwiatami z ciemnopurpurowymi zewnętrznymi listkami okwiatu. Nierozwinięte kwiaty tego gatunku często mają prawie czarną barwę w górnej części kwiatostanu^[6].

Biologia i ekologia

Rośnie na górskich łąkach^[6]. Preferuje stanowiska w pełnym nasłonecznieniu^[7]. Najlepiej rośnie na glebach bogatych w wapń i próchnicę. Występuje na wysokości od 1500 do 2500 m n.p.m. Kwitnie od czerwca do września^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).
↑ ^a ^b Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.. The Plant List. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b Older version of Discover Life: Point Map of Nigritella nigra. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ Nigritella nigra, Gymnadenia nigra, SE: Brunkulla. Flowers in Sweden. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 69. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).
↑ Gymnadenia nigra (L.) Rchb. f.. [w:] Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27]. (wł.).

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-01] (ang.).

[tpl-3] Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.. The Plant List. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[eol-4] Older version of Discover Life: Point Map of Nigritella nigra. Encyclopedia of Life. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[5] Nigritella nigra, Gymnadenia nigra, SE: Brunkulla. Flowers in Sweden. [dostęp 2016-10-27]. (ang.).

[ra-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Wolfgang Hensel: Rośliny Alp. Rozpoznać – Podziwiać – Chronić. Warszawa: Bauer-Weltbild Media, 2001, s. 69. ISBN 83-88729-72-1. (pol.).

[tb-7] Gymnadenia nigra (L.) Rchb.f.. Tela Botanica. [dostęp 2016-10-27]. (fr.).

[8] Gymnadenia nigra (L.) Rchb. f.. [w:] Schede di Botanica [on-line]. Altervista. [dostęp 2016-10-27]. (wł.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]