Zobacz też: Portret damy z wachlarzem.

Dama z wachlarzem

Dame mit Fächer

Autor	Gustav Klimt
Data powstania	1917–1918
Medium	olej na płótnie
Wymiary	100,2 cm × 100,2 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Hongkong
Multimedia w Wikimedia Commons

Dama z wachlarzem (niem. Dame mit Fächer) – obraz olejny Gustava Klimta, namalowany w 1917 roku, wciąż znajdujący się na sztalugach w pracowni artysty, gdy ten zmarł w lutym 1918 roku^[1].

Sotheby’s po raz ostatni sprzedał ten obraz w 1994 roku, za 11,6 miliona dolarów^[1].

27 czerwca 2023 roku obraz został sprzedany w Sotheby’s za 85,3 miliona funtów z opłatami, czyli około 108,4 miliona dolarów. Cena ta była najwyższą ceną aukcyjną uzyskaną za dzieło Gustava Klimta i zarazem najwyższą ceną w publicznej sprzedaży w Europie, przewyższając tę, którą uzyskano za rzeźbę L’Homme qui marche I Alberta Giacomettiego (104,3 miliona dolarów w 2010 roku, również w Sotheby’s)^[2]. Natomiast poprzednia rekordowa cena aukcyjna za dzieło Gustava Klimta należała do obrazu Brzozowy las (z kolekcji nieżyjącego już współzałożyciela Microsoftu Paula Allena), który został sprzedany w 2022 roku w Christie’s w Nowym Jorku za 104,6 miliona dolarów (około 92 milionów funtów po ówczesnym kursie wymiany)^[3].

Damę z wachlarzem po 10-minutowej licytacji pomiędzy czterema oferentami zakupiła Patti Wong, kolekcjonerka z Hongkongu^[4], była przewodnicząca Sotheby’s Asia. Po zakończonej licytacji stwierdziła, że cena była zgodna z jej oczekiwaniami, a obraz kupiła dla pewnego kolekcjonera z Hongkongu^[2].

W ostatnich czterech latach swojego życia Gustav Klimt stworzył serię anonimowych portretów kobiet. Charakteryzują się one modnymi akcesoriami, azjatyckim tłem oraz jasnymi kolorami, typowymi dla jego późnego stylu. W obrazach tych ożywił typ „pięknej wiedenki”, który już we wczesnych latach życia zajmował go jako malarza kobiet. Jego estetyka w tamtym okresie charakteryzowała się sztucznie wydłużonymi formami oraz azjatyckim językiem formalnym, nawiązując tym samym do takich stylów jak: manieryzm, prymitywizm, orientalizm i japonizm^[5].

Artysta przedstawił młodą kobietę o porcelanowej cerze zarumienionej różem i kasztanowych falistych włosach, pogrążoną w myślach. Jest ona ubrana w ozdobną, jedwabną szatę w zielono-złote paski, zsuniętą z ramion. W palcach trzyma składany wachlarz, osłaniający jej piersi. Postać została umieszczona na spłaszczonym tle, przypominającym malowidła z japońskich drzeworytów, chińskiej porcelany lub z ozdobnej tapety. W górnej części, po lewej stronie artysta umieścił unoszącego się mistycznego feniksa (fenghuang) z baśniowymi, szmaragdowymi piórami, będącego w chińskiej mitologii symbolem łaski i cnoty. Naprzeciwko niego, po prawej stronie płótna, stoi długonogi żuraw z piórami na piersiach w kolorze ultramaryny, symbolizujący mądrość i nieśmiertelność. Reszty tła dopełniają różowe kwiaty lotosu, oznaczającego niezmienność piękna^[6].

Motywy w tle i na szacie damy z wachlarzem, zaczerpnięte w dużej mierze z chińskiego wzornictwa odzwierciedlają zainteresowanie Klimta kulturą chińską i japońską (artysta miał w prywatnych zbiorach kimona i chińskie ubiory oraz kolekcję japońskich drzeworytów). Choć Klimt był w tamtym czasie poszukiwanym portrecistą, mającym zlecenia od bogatych wiedeńczyków, to obraz ten namalował dla własnej przyjemności^[1].

Nie wiadomo, kim była osoba pozująca do obrazu, choć istnieją pewne sugestie, że mogła to być Johanna Staude, jedna z ulubionych modelek Klimta^[1] lub Emilie Louise Flöge, przyjaciółka artysty^[7].

Sotheby’s nazwało portret „ostatnim arcydziełem” Klimta, a szef wieczornej aukcji impresjonistów i sztuki współczesnej domu aukcyjnego, Thomas Boyd Bowman, opisał go przed sprzedażą jako „oszałamiający” dodając w komunikacie prasowym:

„Piękno i zmysłowość tego portretu tkwią w szczegółach: plamkach błękitu i różu, które ożywiają skórę pozującej, pierzastych liniach jej rzęs i zaciśniętych ustach, które nadają jej twarzy charakter”^[8].

• Galerie Gustav Nebehay, Wiedeń
• Erwin Böhler (kupił obraz przed 1920)
• Heinrich Böhler (brat Erwina, od którego kupił obraz)
• Mabel Böhler (żona Heinricha, odziedziczyła po nim obraz w 1940)
• Rudolf Leopold (kupił obraz od Mabel Böhler około 1963 i miał go co najmniej do 1981)
• Serge Sabarsky
• Wendell Cherry (kupił obraz od Sabarsky’ego przed 1988)
• 11 maja 1994 obraz został wystawiony na sprzedaż w Sotheby’s^[9].
• 27 czerwca 2023 Patii Wong zakupiła obraz na aukcji w Sotheby’s za 85,3 mln £^[10]

• Kunsthalle, Wiedeń, 1920
• Tokio, 1981
• Kraków, 1992
• Belweder, Wiedeń, 25 marca 2021 – 13 lutego 2022^[11]

• Japonizm

• Gustav Klimt (ang.)
• Dama z wachlarzem na oficjalnym kanale Belvedere Museum na YouTube (niem.)