Eksplozja w fabryce fajerwerków w Enschede

Zdjęcie katastrofy
Państwo	Holandia
Miejsce	Enschede
Rodzaj zdarzenia	eksplozja
Data	13 maja 2000
Godzina	14:00 CEST
Ofiary śmiertelne	23
Ranni	ok. 1000
Położenie na mapie Holandii miejsce zdarzenia
52°13′52,6087″N 6°53′26,2349″E/52,231280 6,890621

Eksplozja w fabryce fajerwerków w Enschede (niderl. Vuurwerkramp Enschede) – eksplozja spowodowana pożarem w fabryce fajerwerków 13 maja 2000 roku o godzinie 14:00 czasu lokalnego w Enschede, we wschodniej Holandii^[1].

Pożar w fabryce fajerwerków doprowadził do ogromnej eksplozji, w której zginęły 23 osoby, w tym czterech strażaków, a prawie 1000 zostało rannych^[2]. Zniszczonych zostało 400 domów i uszkodzonych 1500 budynków. Pierwsza eksplozja miała siłę równą 800 kg trotylu, podczas gdy siła eksplozji końcowej mieściła się w zakresie siły równej 4000–5000 kg trotylu^[3]. Największy wybuch był odczuwalny w odległości do 30 kilometrów. Zza granicy z Niemcami wezwano ekipy strażackie, które miały pomóc w walce z ogniem; został opanowany do końca dnia.

Firma S.E. Fireworks była głównym dostawcą fajerwerków na koncerty muzyki pop i ważne imprezy świąteczne w Holandii. Przed katastrofą miała dobre wyniki w zakresie bezpieczeństwa.

Wybuch zniszczył 40-hektarowy obszar wokół magazynu^[4]. Dzielnica Roombek została zbudowana wokół fabryki, która jako jedyna w Holandii znajdowała się w dzielnicy mieszkalnej. Spowodowało to zniszczenie około 400 domów, spalenie 15 ulic i uszkodzenie 1500 domów, pozostawiając 1250 osób bez dachu nad głową, zasadniczo zacierając okolicę^[5]. Ewakuowano dziesięć tysięcy mieszkańców, a szkody ostatecznie przekroczyły 1 miliard guldenów (454 miliony euro)^[6].

Rząd holenderski ostrzegł, że potencjalnie w wyniku eksplozji do powietrza został uwolniony niebezpieczny azbest^[7]. Pożar rozprzestrzenił się na pobliski browar Grolsch, którego dach zrobiony był z azbestu.

Uważa się, że pożar wybuchł w obszarze roboczym budynku centralnego, w którym przechowywano około 900 kg fajerwerków. Następnie rozprzestrzenił się na zewnątrz budynku do dwóch pełnych kontenerów transportowych, które były wykorzystywane do nielegalnego przechowywania większej liczby materiałów zapalających do ekspozycji^[8].

Jedną z teorii wyjaśniających dużą skalę katastrofy było to, że wewnętrzne drzwi przeciwpożarowe w kompleksie centralnym – które w przeciwnym razie mogłyby powstrzymać pożar – pozostały otwarte. Teoretycznie eksplozję uznano za wysoce nieprawdopodobną, ponieważ fajerwerki były przechowywane w szczelnych bunkrach zaprojektowanych specjalnie w celu zminimalizowania takiego ryzyka. Jednak nielegalne użycie kontenerów żeglugowych zmniejszyło bezpieczeństwo, zwłaszcza że były one umieszczone blisko siebie na poziomie gruntu i nie były oddzielone żadnymi przegrodami^[9].

Na tydzień przed wybuchem przeprowadzono audyt S.E. Fireworks. Oceniono, że firma spełniła wszystkie oficjalne przepisy bezpieczeństwa, podczas gdy legalnie importowane fajerwerki zostały sprawdzone przez władze holenderskie i uznane za bezpieczne^[10]. Jednak po wybuchu mieszkańcy dotkniętej katastrofą dzielnicy Roombeek – biednej dzielnicy robotniczej – skarżyli się na bezczynność rządu i brak prób powstrzymania katastrofy.

Kiedy fabryka została zbudowana w 1977 roku, magazyn znajdował się poza miastem, ale wraz z budową nowych osiedli mieszkaniowych został otoczony niskobudżetowymi budynkami^[11]. Mieszkańcy i radni miasta stwierdzili, że nawet nie wiedzieli, że na ich terenie znajduje się magazyn fajerwerków. W dalszej części sprawy sądowej sędzia uznał, że urzędnicy miejscy nie podjęli kroków, nawet jeśli wiedzieli, że złamano prawo^[12].

20 maja holenderskie władze wydały międzynarodowy nakaz aresztowania dwóch kierowników firmy: Rudiego Bakkera i Williego Patera^[13][14][15]. W kwietniu 2002 roku zostali skazani na sześć miesięcy więzienia za naruszenie przepisów dotyczących ochrony środowiska i bezpieczeństwa oraz handel nielegalnymi fajerwerkami, a każdy z nich został skazany na grzywnę w wysokości 2250 euro^[16].

W maju 2003 roku Sąd Apelacyjny w Arnhem uniewinnił 36-letniego André de Vriesa. Almelo Court pierwotnie osądził i skazał De Vriesa za podpalenie i skazał go na 15 lat więzienia^[17].

W lutym 2005 roku, po trwającej cztery i pół roku batalii prawnej, sześciomiesięczny wyrok każdego z właścicieli został podwyższony do dwunastu miesięcy^[18].

Rodzinom ofiar eksplozji przyznano łącznie 8,5 mln euro odszkodowania. 300 osób otrzymało pieniądze za poniesienie dodatkowych kosztów, 136 osób otrzymało pieniądze za utratę dochodów, a 1477 osób otrzymało rekompensatę za problemy zdrowotne^[19].

Katastrofa fajerwerków doprowadziła do zaostrzenia przepisów bezpieczeństwa w Holandii dotyczących przechowywania i sprzedaży fajerwerków. Obszar Roombeek, który został zniszczony przez wybuch, został od tego czasu odbudowany. Od czasu katastrofy w Holandii zlikwidowano trzy nielegalne składy fajerwerków^[9].

• In pictures: Firework blaze – BBC News
• Mapa satelitarna – Google Maps