Gładnik

Callilepis nocturna
(Linnaeus, 1758)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	stawonogi
Podtyp	szczękoczułkowce
Gromada	pajęczaki
Rząd	pająki
Podrząd	Opisthothelae
Infrarząd	Araneomorphae
Rodzina	worczakowate
Podrodzina	Gnaphosinae
Rodzaj	Callilepis
Gatunek	gładnik
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Gładnik^[1] (Callilepis nocturna^[2]) – gatunek pająka z rodziny worczakowatych (Gnaphosidae).

Najbliższym krewnym gładnika (C. nocturna) jest C. schuszteri^[1][3]. Można je odróżnić jedynie po narządach płciowych. U C. schuszteri płytka płciowa (epigyne) samicy jest widocznie przerwana z przodu środka^[1][3]. Ponadto u C. schuszteri występuje dymorfizm płciowy – samiec ma złote, a samica srebrne włoski na głowotułowiu^[1]. Gładnik jest także częściej obserwowany od swego krewniaka^[1].

Gatunek szeroko rozmieszczony w Europie i Azji^[4]. Zasięg obejmuje Europę, Turcję, Kaukaz, Rosję, Kazachstan, Iran, Chiny i Japonię^[5][6]. Obserwowany nawet w górach na wysokości do 2000 m n.p.m^[1]. Jego siedliskiem są rumowiska skalne, lasy iglaste, winnice, suche murawy, wydmy, skraje lasów, w ściółce i pod kamieniami^[1][4][6][3].

Stwierdzony w: Albanii, Andorze, Armenii, Austrii, Azerbejdżanie, Białorusi, Belgii, Bułgarii, Chorwacji, Czechach, Danii, Estonii, Finlandii, Francji, Korsyce, Niemczech, Grecji, Węgrzech, Italii, Sycylii, Litwie, Luksemburgu, Czarnogórze, Holandii, Macedonii Północnej, Norwegii, Polsce, Portugalii, Rumunii, Rosji, Serbii, Słowacji, Hiszpanii, Szwecji, Szwajcarii, Turcji (część azjatycka), Ukrainie, Wielkiej Brytanii^[6].

W Niemczech znany ze stanowisk blisko doliny Renu, uznawany za gatunek zagrożony wyginięciem (EN), umieszczony na Czerwonej Liście^[1]. W Wielkiej Brytanii zaobserwowany w trzech stanowiskach; klasyfikowany jako gatunek narażony (VU)^[7]. W Polsce nie tak rzadki, jednak nieczęsty^[1], jedyny przedstawiciel swego rodzaju^[2]. Podobnie w Norwegii^[8].

Dorosłe osobniki obserwuje się od maja do sierpnia^[3].

Jest to pająk małej wielkości, osobniki dorosłe osiągają zwykle od 2,8 do 4,7 mm (♂) lub od 3,8 do 5,9 mm (♀)^[6].

Prosoma w różnych kolorach – od czerwonobrązowej, po brązowoczarną do brunatnej^[6]. Opistosoma szarobrązowa z 5 plamkami koloru jasnego^[6]. Na karapaksie zwykle złote włoski, u starszych osobników karapaks często „wyczesany” tzn. gładki bez włosków^[1][3]. Łukowate Epigyne samicy C. nocturna ma ciągłą przednią krawędź^[1]. Na odwłoku poprzeczny pas oraz złote (lub srebrne) plamki^[1]. U gładnika występują 2 warianty kolorystyczne u obu płci: czarnobrązowy oraz czerwonobrązowy ze złotymi lub srebrnymi włoskami^[1]. Nogi różnego koloru, głównie czerwonawobrązowe lub brązowe u nasady, reszta zwykle czarna^[3].

Gatunek aktywny w dzień, w nocy odpoczywa w swym tymczasowym oprzędzie pod liściem lub kamykiem (stąd też epitet gatunkowy nocturna – nocny nie jest adekwatny)^[1][3]. Jako jeden z nielicznych worczakowatych (Gnaphosidae) jest wyspecjalizowany w polowaniu na mrówki np. rodzaj Formica (poluje na nie między dwunastą a czternastą)^[1][3][9]. Polowanie przebiega dość spektakularnie: pająk udaje się blisko mrowiska i czai się na aktywne mrówki. Podchodzi bardzo blisko ofiary, jednocześnie naśladując jej chód^[3][9]. Gładnik błyskawicznie skacze na ofiarę, kąsa ją w czułek i się wycofuje^[9]. Po minucie mrówka jest sparaliżowana, jednak pająk nadal ją kąsa i uśmierca^[9].

Okres godowy przypada na czerwiec, samiec kieruje się za specjalną przędzą z feromonami wysnuwaną przez samicę^[1]. Krótko po kopulacji samiec umiera^[1]. Samica tymczasem tworzy kilka kokonów, do których składa po 20 jaj. W przeciwieństwie do innych samic worczakowatych samica gładnika nie opiekuje się jajami ani młodymi^[1].