Giorgio Vasari

Autoportret, olej na desce, ok. 1571–1574
Data i miejsce urodzenia	30 lipca 1511 Arezzo
Data i miejsce śmierci	27 czerwca 1574 Florencja
Narodowość	włoska
Epoka	renesans
Ważne dzieła
Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach

Giorgio Vasari (wym. [ˈdʒordʒo vaˈzaːri]^[1]; ur. 30 lipca 1511 w Arezzo, zm. 27 czerwca 1574 we Florencji) – włoski historiograf sztuki, architekt, inżynier i malarz, autor Żywotów najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów (1550).

Urodził się 30 lipca 1511 w Arezzo w Toskanii^[2] jako syn handlarza suknem Antonio Vasariego i Maddaleny Tacci^[3] . Polecany od najmłodszych lat przez swojego kuzyna Lucę Signorelli, został uczniem witrażysty Guglielmo da Marsiglia^[4][5]. W tym samym czasie uczęszczał także na lekcje poligrafa Giovanniego Pollio Lappoli, gdzie otrzymał wczesne wykształcenie humanistyczne, a także spróbował swoich sił w architekturze^[3] .

W wieku szesnastu lat został wysłany do Florencji przez kardynała Silvio Passeriniego. Wprowadzony przez Passeriniego w krąg dworu Medyceuszy, Vasari pogłębiał swoją humanistyczną edukację pod okiem pisarza Pierio Valeriano. Był także częstym gościem w pracowni Andrei del Sarto i akademii rysunku Baccio Bandinelli^[3] . Zaprzyjaźnił się z Michałem Aniołem, którego styl malowania wpłynął na jego własny. Zmarł 27 czerwca 1574 we Florencji w Wielkim Księstwie Toskanii w wieku 62 lat^[2].

W 1529 roku odwiedził Rzym, gdzie studiował dzieła Rafaela i innych artystów rzymskiego renesansu. Manierystyczne obrazy Vasariego były bardziej podziwiane za jego życia niż później. W 1547 roku uzupełnił freskami salę kancelarii w Palazzo della Cancelleria w Rzymie, które otrzymały nazwę Sala dei Cento Giorni. Wiele z jego obrazów zachowało się do dziś, z których najważniejsze to malowidła ścienne i sufitowe w Sala di Cosimo I w Palazzo Vecchio we Florencji^[5].

Jego uczniami lub naśladowcami byli m.in. Sebastiano Flori, Bartolomé Carducho, Mirabello Cavalori, Stefano Veltroni, Alessandro Fortori^[6].

Oprócz kariery malarza Vasari odnosił również sukcesy jako architekt. Jego loggia galerii Uffizi otwiera widok na koniec długiego dziedzińca i stanowi element urbanistyczny, funkcjonujący jako plac publiczny i uznawany jest za krótką ulicę. We Florencji Vasari zbudował również długie przejście, obecnie zwane Korytarzem Vasari (Corridoio Vasariano), które łączy Uffizi z Palazzo Pitti po drugiej stronie rzeki. Zamknięty korytarz biegnie wzdłuż rzeki Arno, przecina Ponte Vecchio i wije się na zewnątrz kilku budynków^[7].

Odrestaurował także średniowieczne kościoły – kościół Santa Maria Novella we Florencji i kościół Santa Croce. W obu usunął oryginalne lektorium i przebudował chóry w stylu manierystycznym^[5]. W Santa Croce był odpowiedzialny za obraz Adoracja Trzech Króli, który został zamówiony przez papieża Piusa V w 1566 i ukończony w lutym 1567.

W 1562 Vasari zbudował ośmioboczną kopułę w bazylice Matki Bożej Pokory w Pistoi^[8] .

W Rzymie pracował z Jacopo Barozzi da Vignola i Bartolomeo Ammannatim w Villa Giulia papieża Juliusza III.

Często nazywany „pierwszym historykiem sztuki”^[9]. Dziełem życia Vasariego jest dedykowany Kosmie I Medyceuszowi zbiór biografii najwybitniejszych artystów włoskich od Cimabuego do Michała Anioła (Le vite de’ più eccellenti architetti, pittori, et scultori italiani, da Cimabue insino a’ tempi nostri – pierwsze wydanie 1550; drugie w 1568 – uzupełnione^[5] i z nieznacznie zmienionym tytułem Le vite dei più eccellenti pittori, scultori e architetti – pol. Żywoty najsławniejszych malarzy, rzeźbiarzy i architektów).

Vasari przedstawił typowo renesansową koncepcję historiograficzną, zakładającą upadek sztuki w średniowieczu i jej stopniowe odradzanie się od czasów Giotta aż do kulminacji w osobie Michała Anioła. Głównym ośrodkiem odrodzenia sztuk plastycznych była dla niego Toskania. Vasari pozostawił również po sobie Wspomnienia (Libro delle ricordanze).

Biografie Vasariego przeplatane są zabawnymi plotkami. Wiele z jego anegdot ma w sobie nutę prawdy, podczas gdy inne to wymysły lub ogólne fikcje, jak na przykład opowieść o młodym Giotto malującym muchę na powierzchni obrazu Cimabuego. Nie szukał w archiwach dokładnych dat, jak robią to historycy sztuki współczesnej, i oczywiście jego biografie są najbardziej wiarygodne dla malarzy jego własnego pokolenia i tych z najbliższej przeszłości. Współczesna krytyka – z nowymi materiałami udostępnionymi przez badania – poprawiła wiele jego tradycyjnych dat i atrybucji^[5].

Za życia cieszył się wysokim poszanowaniem i posiadał znaczną fortunę. W 1547 zbudował dom w Arezzo (obecnie muzeum mu poświęcone). Został także wybrany do rady miejskiej swojego rodzinnego miasta, by ostatecznie objąć najwyższy urząd gonfaloniere^[5]. Był żonaty z Niccolosą Bacci.

• Order Złotej Ostrogi – nadany 30 czerwca 1571 przez papieża Piusa V^[10].

• 
  Aleksander Medyceusz w zbroi
• 
  Pieta
• 
  Łapacze ptaków
• 
  Święta Rodzina, z Andreą del Sarto
• 
  Ostatnia Wieczerza
• 
  Złożenie do grobu
• 
  Kuszenie św. Hieronima
• 
  Św. Łukasz malujący Dziewicę
• 
  Zwiastowanie
• 
  Sprawiedliwość
• 
  Prorok Elizeusz

• 
  Wnętrze kopuły katedry we Florencji
• 
  Cosimo studiuje zdobycie Sieny
• 
  Apoteoza Cosimo I
• 
  Klęska Wenecjan w Casentino

• 
  Kolumnada i loggia Uffizi
• 
  Loggia Vasariego w Arezzo
• 
  Pietro w Montorio, Rzym
• 
  Grób Michała Anioła
• 
  Sala Stu Dni (1547), Palazzo della Cancelleria
• 
  Villa Giulia
• 
  Część loggia del Mercato Vecchio we Florencji, tuż przed jej wyburzeniem w latach 80. XIX wieku

• William Gaunt: Everyman’s Dictionary of Pictorial Art. Londyn: Dent, 1962. ISBN 0-460-03006-X.
• Luigi Lanzi: The History of Painting in Italy: The Florentine, Sienese, and Roman schools. Thomas Roscoe (tłum.). H.G. Bohn, 1847.
• Nikolaus Pevsner: A History of Building Types. Princeton University Press, 1976. ISBN 0-691-09904-9.
• David Bershad, Carolina Mangone: The Christian Travelers Guide to Italy. Irving Hexham (red.). HarperCollins, 2001. ISBN 0-310-22573-6.
• Claudia Conforti, Francesca Funis: Vasari. Giunti, 2011. ISBN 88-09-76481-1.

• Biografia Giorgio Vasari. members.efn.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-11-19)].