Heraklides z Pontu (stgr. Ἡρακλείδης ὁ Ποντικός, IV w. p.n.e.) – grecki filozof akademicki i astronom, pochodzący z Heraklei Pontyjskiej. Kierował Akademią podczas podróży Platona na Sycylię.
Heraklides starał się o stanowisko scholarchy Akademii po śmierci Speuzypa – następcy i siostrzeńca Platona. Przegrał jednak (kilkoma głosami) z Ksenokratesem. Rozgoryczony opuścił Akademię i powrócił do Pontu.
Diogenes Laertios w 5 księdze Żywotów i poglądów słynnych filozofów wylicza długą listę dzieł Heraklidesa.
Poglądy astronomiczne
[edytuj | edytuj kod]Heraklides jest uważany za poprzednika teorii heliocentrycznej. Uważał, że Ziemia obraca się wokół własnej osi[1] (z zachodu na wschód). Pogląd ten nie był jednak podbudowany teoretycznie czy empirycznie i miał wyłącznie oparcie intuicyjne.
Symplicjusz z Cylicji w komentarzu do dzieła O niebie Arystotelesa mówi o Heraklidesie:
- myślał on, że można obronić zjawiska, zakładając, iż Ziemia znajduje się pośrodku i obraca się, niebiosa zaś pozostają nieruchome.
Pogląd ten mógł być wzorowany na fragmencie z Timajosa:
- Ziemię zaś, karmicielkę naszą, osadzoną na osi, przeciągniętej przez cały wszechświat urządził tak, że ona strzeże i wykonywa noc i dzień[2].
Wcześniej pogląd o ruchu Ziemi wokół ogniska Wszechświata (stgr. παντὸς ἑστίαν) głosił Filolaos z Tarentu, Ziemia miała być stale zwrócona do ogniska jedną stroną (podobnie jak Księżyc do Ziemi), w tym modelu zatem musiała także obracać się dokoła własnej osi.
Chalcydiusz w komentarzu do Timajosa podaje: Heraklides pokazał, że Wenus jest czasami wyżej, czasem niżej niż Słońce. Prawdopodobnie oznaczało to, iż Wenus (i zapewne Merkury) w modelu Heraklidesa krążyły wokół Słońca, krążącego wokół Ziemi[1]. Podobny model, w którym planety obiegają Słońce krążące wokół Ziemi, 2 tysiące lat później ogłosił Tycho Brahe.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- Marcjanus Kapella – zwolennik podobnych hipotez astronomicznych
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Heraklides z Pontu, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2021-10-02] .
- ↑ Timaios 40 b/c tłum. Władysław Witwicki, (tekst gr., przekład ang.). Użyte tam słowo ἴλλεσθαι tłumaczone jest jako obrót (np. Plato's Doctrine Respecting the Rotation of the Earth and Aristotle's Comment).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Giovanni Reale: Historia filozofii starożytnej. T. 3. Lublin: Wydawnictwo KUL, 2004, s. 111-114. ISBN 83-7363-194-1.
- Willy Ley, W niebo wpatrzeni, Ewa Kolińska (tłum.), Bolesław Orłowski (tłum.), Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1984, s. 49 - 51, ISBN 83-06-00983-5, OCLC 830239551 .
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- John J. O’Connor; Edmund F. Robertson: Heraklides z Pontu w MacTutor History of Mathematics archive (ang.)
- О движении планет по Гераклиду Понтийскому. hbar.phys.msu.ru. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-10-11)].
- Thomas Little Heath, Aristarchus of Samos, the ancient Copernicus; a history of Greek astronomy to Aristarchus Oxford, 1913
- ISNI: 0000000116119434
- VIAF: 27866092, 648158790615438851071, 287357057, 86151897118724070799, 1142154380901330290219, 533159233920103370100
- LCCN: n98086562
- GND: 118710621
- LIBRIS: sq462khb4qn7lvn
- BnF: 123616572
- SUDOC: 077268962
- SBN: BVEV042557
- BNE: XX1293914
- NTA: 069733600
- BIBSYS: 90127965, 7018884
- CiNii: DA16438554
- Open Library: OL5092098A
- PLWABN: 9810578797905606
- NUKAT: n97000192
- J9U: 987007360028505171
- CANTIC: a10478462
- ΕΒΕ: 45571
- LIH: LNB:cQa;=Bl