Hormon adrenokortykotropowy (kortykotropina, skrót: ACTH) – hormon peptydowy przysadki mózgowej, zaliczany do hormonów tropowych. Pobudza korę nadnerczy do wydzielania kortykosteroidów, mineralokortykoidów (w nieznacznym stopniu) oraz androgenów^[1][2].

Jest zbudowany z pojedynczego łańcucha polipeptydowego zawierającego 39 aminokwasów^[2] w sekwencji:

NH₂-Ser-Tyr-Ser-Met-Glu-His-Phe-Arg-Try-Gly-Lys-Pro-Val-Gly-Lys-Lys-Arg-Arg-Pro-Val-Lys-Val-Tyr-Pro-Asp-Ala-Gly-Glu-Asp-Glu-Ser-Ala-Glu-Ala-Phe-Pro-Leu-Glu-Phe-COOH

ACTH syntetyzowany jest przez komórki przedniego płata przysadki mózgowej w odpowiedzi na wzrost poziomu kortykoliberyny (CRH) we krwi – jest to najważniejszy czynnik pobudzający uwalnianie ACTH^[1][2]. Jego biologiczny okres półtrwania wynosi około 10 minut^[2]. Hamowanie wydzielania ACTH i CRH następuje na zasadzie sprzężenia zwrotnego. Na jego wydzielanie ma wpływ również układ nerwowy, głównie kora mózgu i podwzgórze. Wzrost stężenia ACTH we krwi jest jedną z pierwszych reakcji organizmu na stres. Hormon ten wpływa pośrednio na gospodarkę białkową, węglowodanową i mineralną organizmu^[1].

Hormon ten hamuje proliferację komórek. Wykazuje ponadto działanie przeciwzapalne oraz przeciwalergiczne^[1]. Jest wykorzystywany m.in. w leczeniu choroby Addisona (niewydolności kory nadnerczy)^[1][2]. Może powodować różne reakcje uboczne, np.: obrzęki spowodowane zaburzeniem gospodarki mineralnej, zaburzenia krążenia, odczyny alergiczne, wzrost ciśnienia tętniczego oraz ponadnormalny spadek pH soku żołądkowego. Czasami stosuje się jego syntetyczną wersję (np. Synacten)^[1].

Zobacz hasło ACTH w Wikisłowniku