Howard Carter

Howard Carter

Howard Carter podczas pobytu w Stanach Zjednoczonych (1924)
Data i miejsce urodzenia	9 maja 1874 Brompton, Kensington
Data i miejsce śmierci	2 marca 1939 Brompton, Kensington
Zawód, zajęcie	archeolog, egiptolog
Multimedia w Wikimedia Commons

Howard Carter (ur. 9 maja 1874 w Brompton, Kensington, zm. 2 marca 1939 tamże) – brytyjski archeolog i egiptolog, uczestnik wielu ekspedycji archeologicznych w Egipcie, w latach 1899–1903 główny inspektor zabytków w Górnym Egipcie, od 1908 roku kierował wykopaliskami lorda Carnarvona, a w 1922 roku odkrył nienaruszony grobowiec Tutanchamona z bogatym wyposażeniem.

Howard Carter urodził się 9 maja 1874 roku w Brompton w londyńskim Kensington^[1][a]. Był najmłodszym synem z jedenaściorga dzieci w rodzinie Samuela Johna Cartera (1835–1892), malarza i ilustratora, specjalizującego się w malowaniu wiejskich pejzaży i portretowaniu zwierząt domowych z okolicznych majątków ziemskich, oraz jego żony Marthy Joyce Sands^[4]. Będąc dzieckiem o wątłym zdrowiu, dzieciństwo spędził w Swaffham, niewielkiej wiosce w angielskim hrabstwie Norfolk, wychowywany przez dwie siostry ojca Fanny i Kate^[4].

Z uwagi na zły stan zdrowia nie posłano go do szkoły publicznej, lecz najprawdopodobniej uzyskał podstawowe wykształcenie w zakresie czytania, pisania i matematyki w jednej z tzw. dame schools, prywatnych placówek prowadzonych przez kobiety^[5]. Carter nie odebrał formalnego wykształcenia przygotowującego do zawodu. O jego nikłej znajomości ortografii i interpunkcji świadczyły liczne błędy w późniejszych listach pisanych z wyprawy do Egiptu^[5]. Carter wykazywał jednak uzdolnienia plastyczne i zachęcany był do rysowania zwierząt^[4].

W wieku 17 lat, za wstawiennictwem lady Amherst of Hackney – żony barona Amherst of Hackney Williama Tyssena-Amhersta (1835–1909), został przyjęty do ekipy archeologicznej Percy’ego Edwarda Newberry’ego (1869–1949), który prowadził prace dokumentacyjne m.in. w Beni Hassan^[6]. W 1891 roku Carter wyjechał do Egiptu i rozpoczął pracę dla Egypt Exploration Fund^[7]. Wówczas pomagał Newberry’emu w sporządzaniu rysunków z Beni Hassan^[8]. W 1892 roku dołączył do Williama Flindersa Petriego (1853–1942)^[9].

W latach 1893–1899 pracował w Deir el-Bahari, gdzie pod kierunkiem Szwajcara Edouarda Naville’a dokumentował dekoracje świątyni Hatszepsut^[10], a jego rysunki uznawane są za jedne z najlepszych w swoim rodzaju^[8]. Podczas pracy Howardowi pomagał przez jeden sezon brat Vernet^[11]. Rysunki braci zostały opublikowane w latach 1895–1908 w sześciotomowym dziele Naville’a The Temple of Deir el Bahari^[11].

W 1899 roku Carter został mianowany głównym inspektorem zabytków Górnego Egiptu Egyptian Antiquities Service (EAS) (ang. Antiquities Service Inspector General for Upper Egypt) i przez kolejne cztery lata pracował nad dokumentacją zabytków Górnego Egiptu, szczególnie Teb^[8]. Wówczas odkrył cenotaf Mentuhotepa II, grobowce Hatszepsut, Totmesa II i Totmesa IV, a także odgruzował grobowiec Merenptaha^[8].

W 1904 roku został mianowany inspektorem Dolnego Egiptu^[8]. Jego kariera na tym stanowisku zakończyła się nagle w wyniku incydentu z udziałem francuskich turystów zwiedzających Sakkarę w 1905 roku^[8]. Następnie pracował jako rysownik i handlarz antykami^[8].

W 1908 roku Carter został zaangażowany przez lorda Carnarvona, by prowadzić wykopaliska w zachodnich Tebach^[8]. Wówczas odkryto m.in. grób z okresu wczesnej XVIII dynastii oraz pozostałości świątyni Hatszepsut^[8]. W latach 1912–1913 prowadził prace na terenach starożytnego Ksois i Balamun^[8]. W 1914 roku Carter odkrył kolejny grób z okresu wczesnej XVIII dynastii, najprawdopodobniej królowej Ahmes-Nefertari^[8].

 Osobny artykuł: Grobowiec Tutanchamona.

Okres I wojny światowej Carter spędził w Egipcie^[8]. W 1916 roku odkrył grobowiec przeznaczony dla Hatszepsut a w 1917 roku rozpoczął wykopaliska w Dolinie Królów, które przez pięć lat nie przyniosły znaczących odkryć^[8]. Po zakończeniu sezonu 1921–1922 wykopaliska miały zostać zakończone z uwagi na brak sukcesu^[8].

Na początku listopada 1922 roku postanowiono usunąć pozostałości baraków dla robotników zatrudnionych przy wznoszeniu starożytnych grobowców i rozpocząć prace wykopaliskowe^[12]. 4 listopada Carter odkrył stopień, a dzień później odkopano całe schody prowadzące w głąb ziemi i odsłonięto część drzwi^[13]. Carnarvona nie było w tym czasie w Egipcie i Carter wstrzymał się z dalszymi pracami do przyjazdu partnera^[14]. Wspólnie wznowili prace 24 listopada – przez kilka pierwszych dni udrażniali korytarz, który był za pierwszymi drzwiami, by dotrzeć do kolejnych zapieczętowanych drzwi^[15]. Drugie drzwi otwarto w dniu 26 listopada^[16] – za nimi znajdowały się dwie komory z bogatym wyposażeniem, lecz nie znaleziono sarkofagu. Zauważono jednak trzecie zamurowane drzwi, których postanowiono nie otwierać ze względu na konieczność przygotowania się do zabezpieczenia dotychczasowych i przyszłych znalezisk (urządzenia laboratorium i magazynów)^[17]. Prace wznowiono 16 grudnia 1922 roku – zbadano wyposażenie obu komór, znaleziska zewidencjonowano i przeniesiono do magazynów na powierzchni^[18].

16 lutego 1923 roku^[19] otwarto komorę grobową ze skrzynią grobową zbudowaną ze złotej blachy oraz kolejną komorę wypełnioną artefaktami^[20]. Badania komory grobowej zostały spowolnione z powodu śmierci Carnarvona (6 kwietnia 1923^[21]) i związanych z tym problemów prawnych z koncesją na dalsze badania^[22]. Otwarcia sarkofagu dokonano dopiero 13 października 1925 roku^[23], a 28 października po otwarciu trzeciej trumny znaleziono mumię faraona Tutanchamona^[23]. Grobowiec okazał się być w stanie nienaruszonym^[3]. Znaleziska z grobowca znajdują się w Muzeum Egipskim w Kairze^[3].

Swoje odkrycie i prace w grobowcu Tutanchamona Carter opisał w trzytomowym dziele The Tomb of Tut-ank-Amen^[24].

Po zakończeniu oczyszczania grobowca Tutanchamona w 1932 roku Howard Carter wycofał się z prac wykopaliskowych^[25][26]. Aż do śmierci dzielił swoją egzystencję między dom w Luksorze (w okresie zimowym) a mieszkanie w Londynie^[25][26]. Gdy zainteresowanie Tutanchamonem spadło, wiódł dość odizolowane życie z kilkoma bliskimi przyjaciółmi^[26].

Carter zmarł 2 marca 1939 roku w londyńskim Kensington w wieku 64 lat z powodu chłoniaka Hodgkina^[27][8]. Został pochowany na cmentarzu Putney Vale Cemetery w wielkolondyńskiej gminie Wandsworth^[28][27].

• Aidan Dodson: Howard Carter. W: Kathryn A. Bard: Encyclopedia of the Archaeology of Ancient Egypt. Routledge, 2005, s. 190–191. ISBN 978-1-134-66525-9. [dostęp 2017-11-04]. (ang.).
• C.W. Ceram: Bogowie, groby i uczeni. Powieść o archeologii. Przeł. Jerzy Nowacki. Wyd. 5. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1974, s. 181–209, seria: Rodowody Cywilizacji. ISBN 83-06-02398-6. OCLC 749504013. (pol.).
• T.G.H. James: Howard Carter: The Path to Tutankhamun. Tauris Parke Paperbacks, 2012. ISBN 978-1-84511-258-5. [dostęp 2017-11-04]. (ang.).

• Howard Carter, 64, Egyptologist, Dies, nytimes.com, 3 marca 1939 [dostęp 2014-03-04]  (ang.).