Inspektorat Straży Celnej „Zaleszczyki” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-rumuńskiej w latach 1921–1927.

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[1]. Od połowy 1921 roku jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[2]. W 1922 roku w Zaleszczykach stacjonował sztab 22 batalionu celnego^[3]. Przejęcie ochrony granicy od batalionów Celnych na terenie Inspektoratu SC „Zaleszczyki” nastąpiło 14 października 1922 o 12:00^[4]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[5]. Inspektorat Straży Celnej „Zaleszczyki”, wraz ze swoimi komisariatami i placówkami granicznymi, znalazł się w podporządkowaniu Dyrekcji Ceł „Lwów”^[6]. W 1926 roku w skład inspektoratu wchodziły 4 komisariaty i 17 placówek Straży Celnej^[7]

Rozporządzeniem ministra skarbu z 30 czerwca 1927 roku rozpoczęto reorganizację Straży Celnej^[8]. Z dniem 1 listopada 1927 roku Inspektorat Straży Celnej „Zaleszczyki” został rozwiązany, a jego rejon odpowiedzialności został przekazany batalionowi KOP „Borszczów”^[6][9] .

Sąsiednie inspektoraty

• Inspektorat Straży Celnej „Śniatyn” ⇔ KOP

Obsada personalna w 1927^[7]:

• kierownik inspektoratu – starszy komisarz Stanisław Raychell
• funkcjonariusze młodsi:

przodownik Henryk Sobociński (1539)

starszy strażnik Stanisław Maciejewicz (1472)

Organizacja inspektoratu w 1926 roku^[6]:

• komenda – Zaleszczyki
• komisariat Straży Celnej „Dzwiniaczka”
• komisariat Straży Celnej „Mielnica”
• komisariat Straży Celnej „Sinków”
• komisariat Straży Celnej „Zaleszczyki”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1757. 
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Straż Celna 1921–1928. [dostęp 2017-03-17].
• Materiały dotyczące spraw dyslokacyjnych:przeniesienia siedzib komend, baonów, obszary odcinków granicznych, 1922–1923 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.
• Ordre de Bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.