Inspektorat Graniczny Straży Celnej „Kościerzyna”

Inspektorat Straży Celnej „Kościerzyna” – jednostka organizacyjna Straży Celnej pełniąca służbę ochronną na granicy polsko-niemieckiej w latach 1921–1928.

Już w 1918 roku powstające państwo polskie zaczęło tworzyć wyspecjalizowane formacje przeznaczone do ochrony granic Rzeczypospolitej. W kwietniu 1920 roku w Kościerzynie stacjonował sztab I dywizjonu 4 pułku Strzelców Granicznych^[1]. W kolejnych latach inne formacje ochraniały granice w tym rejonie. W 1921 roku w Kościerzynie rozlokowało się dowództwo 3 batalionu celnego^[2].

Na wniosek Ministerstwa Skarbu, uchwałą z 10 marca 1920 roku, powołano do życia Straż Celną^[3]. Jednostki Straży Celnej rozpoczęły przejmowanie odcinków granicy od pododdziałów Batalionów Celnych^[4]. Proces tworzenia Straży Celnej trwał do końca 1922 roku^[5]. Inspektorat Straży Celnej „Kościerzyna”, wraz ze swoimi komisariatami i placówkami granicznymi, znalazł się w podporządkowaniu Dyrekcji Ceł „Poznań”^[6]. W 1926 roku w skład inspektoratu wchodziło 5 komisariatów i 34 placówki Straży Celnej^[7].

Rozporządzeniem ministra skarbu z 30 czerwca 1927 roku rozpoczęto reorganizację Straży Celnej^[8]. Odtąd Naczelny Inspektorat Straży Celnej podlegał bezpośrednio ministrowi skarbu, a Naczelnemu Inspektoratowi podlegały inspektoraty okręgowe^[9]. Te ostatnie przejęły kompetencje dyrekcji ceł^[10]. Inspektorat Straży Celnej „Kościerzyna” przemianowany został na Inspektorat Graniczny Straży Celnej „Kościerzyna” i wszedł w podporządkowanie Pomorskiego Inspektoratu Okręgowego Straży Celnej^[11] .

Sąsiednie inspektoraty

• Inspektorat Straży Celnej „Wejherowo” ⇔ Inspektorat Straży Celnej „Chojnice”

Obsada personalna w 1927^[7]:

• kierownik inspektoratu – inspektor Stefan Kwiatkowski
• pomocnik kierownik inspektoratu – podkomisarz Ildefons Klonowski
• funkcjonariusze młodsi:

starszy przodownik Józef Maciaszek (969)

przodownik Józef Rospęk (1190)

Organizacja inspektoratu w 1926 roku^[12]:

• komenda – Kościerzyna
• komisariat Straży Celnej „Przymuszewo”
• komisariat Straży Celnej „Lipusz”
• komisariat Straży Celnej „Chośnica”
• komisariat Straży Celnej „Sierakowice”
• komisariat Straży Celnej „Linja”

• Henryk Dominiczak: Granica polsko–niemiecka 1919–1939. Z dziejów formacji granicznych. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1975.
• Henryk Dominiczak: Granice państwa i ich ochrona na przestrzeni dziejów 966–1996. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 1997. ISBN 83-11-08618-4. OCLC 37244743. (pol.).
• Kalendarz z szematyzmem funkcjonariuszy Straży Celnej na rok 1927, Nakładem Zarządu Internatu imienia dra Władysława Rasińskiego dla Dzieci Funkcjonariuszy Straży Celnej, 1927 .
• Piotr Kozłowski. Straż Celna zapomnianą formacją graniczną II Rzeczypospolitej – dyslokacja jednostek granicznych w 1926 roku. „Problemy Ochrony Granic”. 50, 2012. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej w Kętrzynie. ISSN 1505-1757. 
• Karolina Piekarz. Polskie formacje graniczne 1918 – 1924. „Mówią Wieki”. 2s, 2017. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Mówią Wieki”. ISSN 1897-8088. 
• Muzeum Polskich Formacji Granicznych – Straż Celna 1921–1928. [dostęp 2017-03-17].
• Ordre de bataille batalionów celnych od numeru 1 do 19 i od numeru 20 do 44 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin
• Materiały dotyczące przeformowania i rozformowania oddziałów Strzelców Granicznych 1920–1921 → Archiwum Straży Granicznej. Szczecin.