Ten artykuł dotyczy oficera Wojska Polskiego. Zobacz też: inne postaci noszące imię i nazwisko Józef Janiszewski.

Józef Janiszewski

Józef Kalasanty Janiszewski 1937
kapitan piechoty
Pełne imię i nazwisko	Józef Kalasanty Janiszewski
Data i miejsce urodzenia	15 września 1895 kolonia Ostrowy - Niemce pow. Będzin
Data i miejsce śmierci	wiosna 1940 Charków
Przebieg służby
Lata służby	1914–1940
Siły zbrojne	Legiony Polskie (1914-1918) Polska Siła Zbrojna Wojsko Polskie
Formacja	II Brygada Legionów Polskich Korpus Ochrony Pogranicza Grupa Obrony Lwowa
Jednostki	2 Pułk Piechoty (LP) 1 pułk piechoty Polskiej Siły Zbrojnej 7 Pułk Piechoty Legionów Wielkopolska Szkoła Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy 84 Pułk Strzelców Poleskich Batalion KOP „Żytyń” Batalion KOP „Sienkiewicze” 26 Pułk Piechoty (II RP)
Stanowiska	dowódca plutonu adiutant batalionu dowódca kompanii ckm oficer wywiadu adiutant pułku dowódca plutonu łączności oficer informacyjny
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa Wojna polsko-czechosłowacka Wojna polsko-ukraińska Wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa (Obrona Lwowa (1939))
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Kalasanty Janiszewski (ur. 15 września 1895 w kolonii Ostrowy - Niemce pow. Będzin, zm. w kwietniu lub maju 1940 w Charkowie) – kapitan piechoty Wojska Polskiego, działacz niepodległościowy, ofiara zbrodni katyńskiej.

Był synem Tomasza i Marianny z Marianowskich^[1][2]. Po ukończeniu 6 klas gimnazjum w Piotrkowie, uczęszczał do Wyższej Szkoły Technicznej we Wrocławiu. Pracował jako technik w fabryce w Genewie.

Józef Janiszewski wstąpił 6 września 1914 do formowanego w Krakowie 2 Pułku Piechoty II Brygady Legionów Polskich. W składzie II batalionu uczestniczył w walkach w Karpatach, Galicji, Bukowinie i Besarabii. Następnie walczył na Wołyniu. Był trzykrotnie ranny. Po wycofaniu II Brygady z frontu pracował w biurze werbunkowym w Warszawie i odbył trzymiesięczny kurs oficerski w 5 pułku piechoty. W czasie kryzysu przysięgowego Józef Janiszewski, jak i inni żołnierze pułku pochodzący z Królestwa Polskiego, odmówił złożenia przysięgi na wierność Cesarzowi Niemieckiemu. 19 lipca 1917 został internowany w Szczypiornie, następnie w Łomży. Po zwolnieniu z internowania wstąpił na kurs wyszkolenia piechoty nr 4 w Zegrzu, następnie w Ostrowi. Kursy doprowadziły do sformowania w dniu 1 maja 1918 1 pułku piechoty Polskiej Siły Zbrojnej^[3].

W listopadzie 1918 1 pułk piechoty wziął udział w rozbrojeniu oddziałów niemieckich w Warszawie, Ostrowi i Małkini. Podczas reorganizacji WP po odzyskaniu niepodległości, nazwa pułku została zmieniona na 7 Pułk Piechoty Legionów. Z III batalionem 7 Pułku Józef Janiszewski brał udział w odparciu ataku wojsk czeskich na Śląsk Cieszyński. Następnie uczestniczy w ofensywie skierowanej przeciw wojskom ukraińskim w Galicji Wschodniej. W sierpniu 1919 pułk zostaje przemieszczony na północ i uczestniczy w walkach nad Dźwiną i zdobyciu Dyneburga. Jako adiutant batalionu Józef Janiszewski walczył w kontrofensywie majowej Frontu Litewsko-Białoruskiego nad Berezyną. W czerwcu 1920 pułk został przeniesiony na front południowo-wschodni (okolice Równego) w celu opóźnienie ofensywy armii konnej Budionnego. W sierpniu 1920 plutonowy Józef Kalasanty Janiszewski zostaje skierowany do Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych Piechoty w Bydgoszczy^[4].

Zwolniony z wojska w 1921 został zweryfikowany jako podporucznik rezerwy piechoty. Zamieszkał w Felicjanowie koło Święcian^[5] i założył rodzinę. W 1925 powołany do służby czynnej i mianowany z dniem 1 marca tego roku porucznikiem piechoty, służył w 1 kompanii ckm 84 pułku piechoty. Od 1 kwietnia 1930 oficer wywiadu Korpusu Ochrony Pogranicza, w Batalionach „Żytyń”, „Sienkiewicze”i w Kwaterze Głównej Dowództwa KOP. Awansowany 1 stycznia 1933 na kapitana piechoty^[6]. Od 1937 był adiutantem 26 pułku piechoty^[7]. W marcu 1939 był dowódcą plutonu łączności tego pułku^[8].

Po wybuchu wojny 1939 pierwszy rzut pułku został przetransportowany w okolice Warszawy i walczył w obronie stolicy. Z nadwyżek rezerwistów zorganizowano 2 improwizowane bataliony, które włączyły się do obrony Lwowa. Prawdopodobnie z nimi przybył do Lwowa Józef Janiszewski, który od 15 września sprawował funkcję oficera informacyjnego (wywiad i kontrwywiad) Oddz. II Dowództwa Grupy Obrony Lwowa. 22 września miasto zostało oddane Armii Czerwonej. Warunki kapitulacji zapewniały wolność osobistą oficerów. Sowieci złamali warunki kapitulacji. Józef Janiszewski trafił wraz z innymi oficerami do niewoli sowieckiej. Wywieziono ich do obozu jenieckiego w Starobielsku^[9], skąd w kwietniu i maju 1940 byli przewożeni do siedziby NKWD w Charkowie i tam zabijani strzałem w tył głowy^[10]. Grzebano ich w bezimiennych mogiłach zbiorowych w Piatichatkach^[9], gdzie od 17 czerwca 2000 mieści się oficjalnie Cmentarz Ofiar Totalitaryzmu w Charkowie^[11]. Figuruje na Liście Starobielskiej NKWD pod poz. 3965^[9].

Żona Melania z Czumakowów (1903-?^[12], ślub 10 lutego 1923) i córka Alina (1924-?)^[6] zostały deportowane w głąb ZSRR. Do Polski wróciły w 1946. Brat Antoni (1897–1971) też był żołnierzem 2 Pułku Piechoty LP^[13]. Brat żony, Paweł Czumakow-Czumakowski, aspirant Policji Państwowej, został zamordowany przez NKWD w Twerze^[14].

• Krzyż Niepodległości – 4 lutego 1932 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”^[15]
• Krzyż Walecznych^[16]
• Srebrny Krzyż Zasługi^[16]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918-1921^[9]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[9]
• Medal 10 Rocznicy Wojny Niepodległościowej
• Odznaka za Rany i Kontuzje z trzema gwiazdkami
• Odznaka II Brygady Legionów Polskich
• Odznaka Pamiątkowa Więźniów Ideowych

Minister obrony narodowej Aleksander Szczygło decyzją nr 439/MON z dnia 5 października 2007 mianował pośmiertnie 7842 oficerów na wyższe stopnie^[17]. Awanse odczytano 9 i 10 listopada 2007 w Warszawie w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[18][19]. Awansowany pośmiertnie na majora Józef Kalasanty Janiszewski znajduje się na pozycji 1235 listy^[20].

Po obu stronach alei głównej cmentarza wojskowego w Charkowie ułożone są żeliwne tablice epitafijne z informacją o stopniu wojskowym, imieniu i nazwisku, dacie i miejscu urodzenia ofiary zbrodni NKWD. Cmentarz został uszkodzony w 2022 podczas rosyjskiej agresji na Ukrainę.

Epitafium Katyńskie w Muzeum Katyńskim. Na 15 tablicach wyryto nazwiska blisko 22 tysięcy ofiar zbrodni^[21].

W Kaplicy Katyńskiej katedry polowej Wojska Polskiego w Warszawie znajduje się około 15 tysięcy tabliczek z nazwiskami oficerów WP i polskich policjantów zamordowanych przez NKWD w Katyniu, Miednoje i w Charkowie^[22].

Na Cmentarzu Powązkowskim w Warszawie znajdował się grób symboliczny Józefa Kalasantego Janiszewskiego, który powstał staraniem jego bratanka, Józefa Janiszewskiego (kwatera 92-5-5,6)^[23]. Tablica pamiątkowa została usunięta w 2018.

Zobacz wiadomość w serwisie Wikinews pt. 2007-11-09: Pierwszy dzień uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”

W ramach programu „Katyń… ocalić od zapomnienia”^[24] 16 marca 2025 przy kościele świętego Wojciecha Biskupa i Męczennika w Wiązownie został posadzony Dąb Pamięci dla uhonorowania Józefa Kalasantego Janiszewskiego .

• Józef Sitko: Zarys historji wojennej 2-go Pułku Piechoty Legjonów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, s. 6-14. [dostęp 2024-11-23].
• Ferdynand Markiewicz: Zarys historji wojennej 7-go pułku piechoty legionów. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1928, s. 6-16. [dostęp 2024-11-22].
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Jerzy Ciesielski, Zuzanna Gajowniczek, Grażyna Przytulska, Wanda Krystyna Roman, Zdzisław Sawicki, Robert Szczerkowski, Wanda Szumińska: Charków. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Jędrzej Tucholski (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2003. ISBN 83-916663-5-2.