Język ojczysty, także: język pierwszy, język rodzimy, język wyjściowy – pierwszy poznawany i doświadczany przez człowieka język, a precyzyjniej – rodzima odmiana językowa[1], w której porozumiewa się z otoczeniem. Mowa ojczysta ma znaczący udział w poznawaniu świata i kształtowaniu osobowości, powodując, że człowiek utożsamia się z nią, a w dorosłym życiu zazwyczaj w niej myśli, śni, liczy, modli się, a także przeklina[2][3].
Każdą mowę (dialekt, socjolekt[1]) można opanować jako język ojczysty lub inny. W literaturze naukowej występują następujące pary określeń: język ojczysty – język obcy, język pierwszy – język drugi, język wyjściowy (źródłowy) – język docelowy[4]. Osobę, dla której dana forma mowy pełni funkcję języka ojczystego, określa się mianem native speakera.
Każde normalne, słyszące dziecko jest zdolne do nauczenia się języka otoczenia, w którym przebywa od chwili narodzin. Nie musi to być język jego biologicznych rodziców. Proces ten ma charakter uniwersalny. Dzieci przechodzą kolejne etapy rozwoju mowy – od gaworzenia po poprawne wysławianie się, które stwierdza się niezależnie od przyswajanego języka. Wśród badaczy przeważa twierdzenie, że czterolatek ma już opanowane podstawy języka, siedmiolatek posiada wiedzę o gramatyce i systemie fonetycznym w około 80%, natomiast pełna kompetencja językowa i komunikacyjna jest osiągana dopiero w wieku szkolnym[5]. We wszystkich społecznościach językowych rozwój kompetencji językowych następuje w podobny sposób, niezależnie od obiegowych wyobrażeń na temat „trudności” języka. Nie istnieją społeczności, w których przyswojenie mowy nie byłoby możliwe np. przed osiągnięciem wieku młodzieńczego[6].
Niekompletne przyswojenie własnego języka sprawia kłopoty podczas późniejszej nauki mowy. Znane są przypadki dzieci, które żyły w odosobnieniu i nie nauczyły się mówić, np. Kaspar Hauser. Późniejsze próby nauczenia ich jakiegokolwiek języka zakończyły się niepowodzeniem[7].
Pojęcie native speakera
[edytuj | edytuj kod]Artykuł zatytułowany „The Native Speaker: An Achievable Model?” opublikowany przez „Asian EFL Journal” wyróżnia sześć ogólnych pryncypiów odnoszących się do definicji native speakera (rodzimego/rodowitego użytkownika języka)[8]. Zgodnie z treścią artykułu prawidła te są akceptowane przez specjalistów językowych w środowiskach naukowych. Do cech native speakera mają należeć[8]:
- przyswojenie języka we wczesnym dzieciństwie,
- posiadanie intuicyjnej znajomości języka,
- umiejętność prowadzenia swobodnego i spontanicznego dyskursu,
- umiejętność sprawnej komunikacji w różnych kontekstach społecznych,
- poczucie więzi lub przynależność do pewnej społeczności językowej,
- brak obcego akcentu.
Typowy native speaker posługuje się swoim rodzimym dialektem doskonale pod względem gramatyki, niezależnie od posiadanych umiejętności piśmiennych. W mowie native speakerów zdarzają się jednak przejęzyczenia (błędy performancji), które native speaker potrafi z założenia poprawić. Mowa native speakera nie musi ponadto odpowiadać społecznym wyobrażeniom, np. dialektowi standardowemu, uzusowi literackiemu czy też mowie klasy wyższej, które często służą za wzorce tzw. poprawności językowej[6].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Michel Paradis , Neurolinguistic Aspects of the Native Speaker, [w:] Rajendra Singh (red.), The Native Speaker: Multilingual Perspectives, New Delhi: SAGE Publications, 1998 (Language and Development series 4), s. 205–219, ISBN 0-7619-9213-8 (ang.), patrz s. 205.
- ↑ Stephan Draf, Richard Stephens. Die Neurologie des Fluchens. „P.M.”. 2019 (02), s. 36. Gruner + Jahr. ISSN 1863-9313. (niem.).
- ↑ Lipińska 2006 ↓, s. 22.
- ↑ Lipińska 2006 ↓, s. 19.
- ↑ Lipińska 2003 ↓, s. 16.
- ↑ a b Edgar A. Gregersen, Language in Africa: An Introductory Survey, New York: Gordon and Breach, 1977, s. 9–10, ISBN 978-0-677-04380-7, OCLC 3256139 (ang.).
- ↑ How should English be taught in the future? – Language Matters! [online], lama.hypotheses.org [dostęp 2019-12-01] (ang.).
- ↑ a b Joseph Lee , The Native Speaker: An Achievable Model?, „Asian EFL Journal”, 7 (2) (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ewa Lipińska: Język ojczysty, język obcy, język drugi. Wstęp do badań dwujęzyczności. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003.
- Ewa Lipińska: Przyswajanie języka pierwszego a uczenie się języka obcego/drugiego. W: Ewa Lipińska, Anna Seretny (red.): Z zagadnień dydaktyki języka polskiego jako obcego. Kraków: Wydawnictwo Univeritas, 2006, s. 19–28. ISBN 97883-242-1097-8.