 Jan Brejski 1907 | |
| Data i miejsce urodzenia |
28 lutego 1863 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Wojewoda pomorski | |
| Okres | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Odznaczenia | |
| |
Jan Brejski (ur. 20 lutego 1863 w Pączewie, zm. 10 grudnia 1934 w Toruniu[1]) – działacz narodowy i polonijny, dziennikarz, wydawca, działacz państwowy II Rzeczypospolitej, poseł na Sejm Ustawodawczy, wojewoda pomorski.
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Uczęszczał do gimnazjum w Pelplinie, Chełmnie i Starogardzie, skąd został wydalony za prace w tajnej polskiej organizacji uczniowskiej. Gimnazjum ukończył w Krakowie. Na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego ukończył polonistykę i języki wschodnie[2]. W trakcie studiów, w latach 1891–1993, pracował jako dziennikarz w „Głosie Narodu”[3] i „Kurierze Polskim” w Krakowie, później przeniósł się do Bochum w Westfalii. Następnie wraz z bratem Antonim był od 1893 redaktorem „Wiarusa Polskiego”, pisma adresowanego do Polonii, założonego trzy lata wcześniej w Bochum przez księdza dr Franciszka Lissa[3][4][5]. Był założycielem lub inicjatorem wielu organizacji polonijnych, m.in. Zjednoczenia Zawodowego Polaków i Związków Polaków w Niemczech (1894)[3][4]. W Bochum od 1983 był właścicielem księgarni „Wiarus Polski”[3]. W 1894 został redaktorem „Gazety Toruńskiej”[4]. Formalnie sprawował stanowisko redaktora do 1903, faktycznie do 1915[6]. W 1900 przejął w Toruniu od Sylwestra Buszczyńskiego „Gazetę Toruńską” i „Przyjaciela”, ale jednocześnie nie przerwał swej pracy w Bochum.
W latach 1908–1916 z okręgu kościersko-starogardzko-tczewskiego pełnił mandat posła do parlamentu pruskiego. Był aktywnym członkiem Koła Polskiego[6]. Podczas pertraktacji pokojowych po I wojnie światowej dostał się do Paryża, gdzie zabiegał, by Pomorze w całości przyznano Polsce. Po uzyskaniu niepodległości został posłem do Sejmu Ustawodawczego RP z listy Narodowego Stronnictwa Robotników a w latach 1919–1920 pełnił funkcję podsekretarza stanu w Ministerstwie byłej Dzielnicy Pruskiej[6][7]. W latach 1920–1924 piastował urząd wojewody pomorskiego w Toruniu[7]. Następnie osiadł w Lille, gdzie wydawał „Wiarusa Polskiego”. W grudniu 1934 wrócił do Torunia ażeby poddać się operacji[2], lecz tego samego miesiąca zmarł[8].
Był właścicielem i mieszkańcem kamienicy nr 16 przy ulicy Wola Zamkowa w Nowym Mieście w Toruniu[9].
Został pochowany został na cmentarzu parafii św. Jakuba przy ul. Antczaka w Toruniu[7].
Miał czterech braci: Józefa, Antoniego (redaktora, wydawcę i działacza społeczno-politycznego), bliźniaków Ignacego i Izydora (lekarza)[10].
Ordery i odznaczenia
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski – 2 maja 1923 „w uznaniu zasług, położonych dla Rzeczypospolitej Polskiej na polu pracy społecznej”[11][12]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jędrzyński 2010 ↓, s. 24, 26.
- ↑ a b Józef Podgóreczny. Jan Brejski. „Litery”. Nr 7, s. 27, 1962. Gdańsk: Wydawnictwo Prasowe RSW „Prasa”. [dostęp 2025-02-27].
- ↑ a b c d Pepliński 1992 ↓, s. 159.
- ↑ a b c Jędrzyński 2010 ↓, s. 24.
- ↑ Przybyszewski 2002 ↓, s. 27–28.
- ↑ a b c Jędrzyński 2010 ↓, s. 25.
- ↑ a b c Pepliński 1992 ↓, s. 160.
- ↑ Jędrzyński 2010 ↓, s. 26.
- ↑ Filipski 2016 ↓, s. 115.
- ↑ Przybyszewski 2002 ↓, s. 27.
- ↑ Prezydium Rady Ministrów 1926 ↓, s. 17.
- ↑ Monitor Polski Nr 100 z 2 maja 1923, s. 5 [online], polona.pl [dostęp 2025-04-26] (pol.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926.
- Wiktor Pepliński: Brejski Jan. W: Stanisław Gierszewski (red.): Słownik Biograficzny Pomorza Nadwiślanego. T. 1: A–F. Gdańsk: Gdański Towarzystwo Naukowe, Uniwersytet Gdański, 1992. ISBN 83-900237-9-2.
- Kazimierz Przybyszewski: Brejski Antoni. W: Krzysztof Mikulski (red.): Toruński Słownik Biograficzny. T. 3. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2002.
- Zefiryn Jędrzyński: Brejski Jan. W: Krzysztof Mikulski (red.): Toruński Słownik Biograficzny. T. 6. Toruń: Towarzystwo Miłośników Torunia, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, 2010.
- Łukasz Filipski. Socjotopografia Torunia w okresie międzywojennym w świetle analizy ksiąg adresowych z 1923 i 1932 roku. „Rocznik Toruński”. 43, 2016.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Publikacje Jana Brejskiego w zbiorach Biblioteki Narodowej: wersja cyfrowa na Polona.pl
|
