Zobacz też: inne osoby o tym nazwisku.

Jan Urban

Jan Urbach

Data i miejsce urodzenia	7 marca 1895 Łódź, Królestwo Polskie), Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	7 września 1987 Warszawa, Polska Rzeczpospolita Ludowa
Zawód, zajęcie	dziennikarz
Alma Mater	Politechnika Warszawska
Stanowisko	poseł do Krajowej Rady Narodowej (1944–1946)
Partia	Bund, Polska Partia Socjalistyczna, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jan Urban (ur. 7 marca 1895 w Łodzi jako Jan Urbach, zm. 7 września 1987 w Warszawie) – polski dziennikarz i działacz socjalistyczny, sprawozdawca sejmowy. Poseł do Krajowej Rady Narodowej (1944–1946).

Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Szymona Urbacha (1863–1941)^[1] i Michaliny z d. Glücksohn (1864–1941)^[2]. Jego ojciec był właścicielem zakładu optycznego mieszczącego się przy ul. Piotrkowskiej w Łodzi^[3].

W 1912 ukończył Szkołę Handlową Zgromadzenia Kupców Miasta Łodzi i zdał maturę, ponieważ jednak brał udział w antyrosyjskim strajku szkolnym, nie mógł wstąpić na żadną wyższą uczelnię w Królestwie Polskim. Kształcił się następnie na studiach inżynierskich w Liège. Działał tam w Stowarzyszeniu Młodzieży Postępowo-Niepodległościowej „Filarecja”. Przed wybuchem I wojny światowej wrócił do kraju i pracował w kołach młodzieży socjalistyczno–niepodległościowej, kolportując odezwy przeciw Rosji carskiej. Po zajęciu Warszawy przez Niemców wstąpił na Wydział Elektrotechniczny Politechniki Warszawskiej i został wykładowcą Towarzystwa Krzewienia Oświaty oraz Robotniczego Uniwersytetu Ludowego w Łodzi. Uczestniczył w rozbrajaniu Niemców w Warszawie w listopadzie 1918, następnie wstąpił do Legii Akademickiej Wojska Polskiego i brał udział w obronie Lwowa. Po demobilizacji powrócił na przerwane studia politechniczne^[4]. W 1921 rozpoczął pracę dziennikarza, został korespondentem sejmowym prasy łódzkiej. Był jednocześnie działaczem Polskiej Partii Socjalistycznej. W latach 1929–1939 stał na czele redakcji związanego z PPS „Głosu Porannego”, którego był współwłaścicielem. W swej publicystyce poruszał wątki antynazistowskie.

Po przegranej wojnie obronnej w 1939 pozostał wraz z rodziną na terenach włączonych w skład ZSRR. Przyjął obywatelstwo radzieckie i otrzymał posadę inżyniera we lwowskim Państwowym Instytucie Projektowania Miast „Giprograd”^[4]. Po wybuchu wojny niemiecko-radzieckiej wraz z rodziną ukrywał się na Kresach Wschodnich. W kwietniu 1944 został wcielony do 1 Armii Wojska Polskiego. Mianowano go redaktorem gazety 4 Dywizji Piechoty „Do boju”. W sierpniu został odkomenderowany do służby cywilnej w resorcie Informacji i Propagandy PKWN. Został zastępcą Jerzego Borejszy w Wydziale Prasowym. W lipcu wszedł w skład Krajowej Rady Narodowej jako delegat Związku Patriotów Polskich. Ostatecznie zrzekł się mandatu podczas X sesji KRN w kwietniu 1946^[5]. Podjął pracę w resorcie informacji i propagandy PKWN. Został organizatorem i redaktorem naczelnym pisma PPS „Barykada Wolności”. Współzałożyciel Związku Zawodowego Dziennikarzy, wchodzący w skład jego zarządu głównego. Po wojnie mieszkał w Łodzi, gdzie jako członek specjalnej grupy operacyjnej czynnie uczestniczył w procesie upaństwowienia tamtejszych zakładów poligraficznych. Stał na czele redakcji „Monitora Polskiego”. Współorganizował również odrodzone pismo „Robotnik”. Później zamieszkał z rodziną w Warszawie. Przez szereg lat pełnił tam funkcję sekretarza redakcji wielu pism, m.in. „Rzeczpospolitej” oraz „Głosu Pracy”.

Po zjednoczeniu PPS i PPR został członkiem Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Należał do Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Od 1982 członek Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL. W ostatnim okresie życia wchodził w skład Zespołu Starszych Dziennikarzy SD PRL.

Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie (kwatera A 3 Tuje-1-48)^[6].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski,
• Złota Odznaka Honorowa Stowarzyszenia Dziennikarzy PRL.
• Pamiątkowy Medal z okazji 40 rocznicy powstania Krajowej Rady Narodowej (1983)^[7]

W 1924 poślubił Marię Brodacz (1900–1994), z którą miał syna Jerzego (1933–2022).

• Zmarł Jan Urban, „Życie Warszawy”, nr 210 z 9 września 1987, s. 2.
• „Życie Warszawy”, nr 213 z 12–13 września 1987, s. 8 (nekrolog zamieszczony przez SD PRL).