Zobacz multimedia związane z tematem: Kielich Świętego Wojciecha

Kielich Świętego Wojciecha (właśc. Kielich agatowy tzw. Świętego Wojciecha) – złoty kielich z X–XII wieku.

Według tradycji spisanej w XVII wieku kielich używany przez Świętego Wojciecha przekazany opactwu w Trzemesznie przez Bolesława Chrobrego w roku 1008. Sam agatowy kubek został prawdopodobnie ofiarowany księciu polskiemu przez Ottona III w czasie zjazdu w Gnieźnie w 1000 roku Według innej hipotezy trafił do Polski po roku 1025, jako dar królowej Rychezy^[1] W kościele kanoników regularnych w Trzemesznie był przechowywany do roku 1941 lub 1942, po czym został wywieziony do Niemiec.

Odzyskany przez władze polskie w roku 1946; w 1958 roku zwrócony Kościołowi. Obecnie przechowywany w Muzeum Archidiecezjalnym w Gnieźnie.

Poszczególne części kielicha powstawały w różnym czasie. Agatowa czasza pochodzi z Bizancjum z X wieku. Złota stopa i nodus grawerowane w stylu romańskim – z około 1180 roku. Dolna część oprawy agatowego kubka – złoty koszyczek – sporządzony został w roku 1960 przez Stanisława Mareckiego, który zastąpił późnogotycki koszyczek srebrny. Górna część oprawy czaszy: wewnętrzne wyścielenie, warga oraz cztery paski łączące wargę z koszyczkiem powstały przed rokiem 1797.

Na szczególną uwagę zasługuje nawiązująca do Drzwi Gnieźnieńskich dekoracja nodusa: zdobi go falista wić roślinna z wplecionymi w nią przedstawieniami: drapieżnego ptaka, lwa oraz młodego mężczyzny w krótkiej tunice zwróconego w stronę żurawia.

Wymiary: wysokość 15,4 cm; średnica czaszy 8,8 cm; średnica stopy: 11,8 cm.
Miejsce przechowywania: Gniezno, Muzeum Archidiecezjalne; nr inw. 1/44.

• Kielich księcia Tassilona

• M. Pietrusińska, Katalog i bibliografia zabytków, [w:] Sztuka polska przedromańska i romańska do schyłku XIII wieku, cz. 2, red. M. Walicki (Dzieje sztuki polskiej, t. I), Warszawa 1972, s. 771.
• E. Raczyński, Wspomnienia Wielkopolski, to jest województw poznańskiego, kaliskiego i gnieźnieńskiego, t. II, Poznań 1842-1843, s. 48.
• A. Różycka-Bryzek, Polish Mediewal Art In Relation to Byzantinum and Rus', [w:] Le origin e lo sviluppo della Cristianitatà slavo-bizantina, red. S.W. Swierkosz-Lenart, Roma 1992, s. 365.
• P. Skubiszewski, Der sog. Klech des hl. Adelbert – Ein Geschenk Ottos III. an die Kathedrale in Gniezno, [w:] Byzantinischer Kunstexport. Seine gesellschaftliche und künstlerische Bedeutung für die Länder Mittel- ind Osteuropas, red. H.L. Nickel, Halle 1978, s. 199-217.
• P. Skubiszewski, Kielich agatowy tzw. św. Wojciecha, [w:] Ornamenta Ecclesiae Poloniae. Skarby sztuki sakralnej wiek X-XVIII, red. Jan Wardzała, red. naukowa katalogu Przemysław Mrozowski, Artur Badach, Warszawa 1999, s. 68. ISBN 83-911811-0-3
• P. Skubiszewski, L'art mosan et la Pologne à l'Èpoque romane. Problématique des recherches, [w:] Rapports historiques et artistiques entre les pays mosan et la Pologne, du XIe au début du XIIIe siècle, Liège 1981, s. 42-43, 71-74.
• Z. Świechowski, Königin Rycheza von Polen und die Beziehungen polnischer Kunst zu Köln im 11. Jahrhundert, "Kölner Domblatt", XL, 1975, s. 46-47.