Kościół świętej Anny
w Katowicach

nr rej. A/350/11 z 5 września 2011 roku[1]
kościół parafialny
Kościół od strony placu Wyzwolenia
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	pl. Wyzwolenia
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	św. Anny
Wezwanie	św. Anny
Wspomnienie liturgiczne	26 lipca
Historia Data rozpoczęcia budowy 1912 Data zakończenia budowy 1927 Data poświęcenia 1927
Dane świątyni Styl neobarok, historyzm Architekt Emil i Georg Zillmannowie Świątynia • materiał bud. • wysokość • długość • cegła 55 m 69,5 m Wieża kościelna • liczba wież 3 Ołtarz • liczba ołtarzy 3 Liczba naw 1+transept Szerokość transeptu 40 m Organy • liczba głosów • liczba manuałów 75 3+P Dzwonnica • typ dzwonnicy • nazwa dzwonu wbudowana św. Anna, Maryja, św. Józef
Położenie na mapie Polski Kościół świętej Anny w Katowicach
Położenie na mapie województwa śląskiego Kościół świętej Anny w Katowicach
Położenie na mapie Katowic Kościół świętej Anny w Katowicach
50°14′35,7″N 19°04′58,0″E/50,243250 19,082778
Multimedia w Wikimedia Commons

Kościół świętej Anny – rzymskokatolicki kościół parafialny parafii św. Anny w Katowicach. Znajduje się on na terenie dzielnicy Janów-Nikiszowiec, w centralnej części zabytkowego osiedla Nikiszowiec, przy placu Wyzwolenia. Neobarokowy kościół został poświęcony 23 października 1927 roku^[2], a architektami świątyni są Emil i Georg Zillmannowie^[3].

Mieszkańcy Janowa pierwotnie przynależeli do parafii Najświętszego Serca Pana Jezusa w Mysłowicach, lecz kościół parafialny był dosyć znacznie oddalony, dlatego w tym celu od czerwca 1901 roku kwestowano na rzecz budowy nowego kościoła^[4]. W 1902 roku związano w Janowie Towarzystwo Katolickich Obywateli^[5]. W latach 1905–1908 proboszcz mysłowicki – ksiądz Klaszka angażował spotkania ze spółką Georg von Giesches Erben celem przygotowania gruntu pod budowę kościoła i otrzymania subwencji. Spółka ta pierwotnie przekazała teren o powierzchni 0,77 ha, na której mógł stanąć jedynie lekki kościół. Opracowanie wstępnego projektu zlecono Ludwigowi Schneiderowi. Świątynia ta miała pomieścić 3600 osób i być zbudowana prawdopodobnie w stylu gotyku ceglanego^[2].

Z uwagi na przyrost mieszkańców spowodowany powstaniem nowych osiedli – Giszowca i Nikiszowca, spółka Georg von Giesches Erben postanowiła, że wspomoże w budowie kościoła pod warunkiem, że zostanie on zlokalizowany na nowym osiedlu – w Nikiszowcu, a projektantami mieli zostać Zillmannowie, którzy zaprojektowali również całe osiedle^[2]. Te oraz inne postanowienia ustalono na posiedzeniu 2 lutego 1909 roku^[6].

W dniu 1 sierpnia 1912 roku została erygowana parafia w Janowie. Budowa nowej świątyni rozpoczęła się w dniu 6 maja 1914 roku. Prace murarskie i ciesielskie zostały wykonane przez budowniczego Antoniego Krafczyka z Mysłowic. Kamień węgielny został położony 5 lipca 1914 roku. Poświęcił go ksiądz dziekan Wiktor Schmidt z Katowic. Przez miesiąc mury zostały doprowadzone do 3 metrów wysokości. Wybuch I wojny światowej przerwał budowę świątyni^[6].

Po zakończeniu wojny, w 1918 roku natychmiast przystąpiono do dalszych prac budowlanych. Po kolejnych dwóch przerwach, w 1921 roku zostało dokończone wznoszenie murów, a także wykonano wieże. W 1925 roku ksiądz Paweł Dudek wyjechał do Monachium i Ratyzbony celem osobistego odbioru ołtarza i okien do budowanego kościoła. W tym samym okresie Sejm Śląski przydzielił pożyczkę parafii na cel budowy kościoła^[6].

W 1925 roku Franciszek Rozkoszny − katowicki budowniczy, wykonał sklepienie kościoła. Konstrukcja żelazna kopuły i dachu została wykonana przez przedsiębiorstwo Zjednoczone Huty Królewska i Laura^[6]. W dniu 23 października 1927 roku ksiądz biskup Arkadiusz Lisiecki poświęcił nową świątynię. Fundatorami budowy świątyni była kopalnia Giesche (obecnie Wieczorek) oraz wierni z Janowa i Nikiszowca^[7].

Świątynia została zaprojektowana przez Emila i Georga Zillmannów z Berlina-Charlottenburga. Neobarokowa świątynia została poświęcona 23 października 1927 roku^[2]. Wymiary świątyni są następujące: długość 69,5 m, szerokość transeptu 40 m^[6], wysokość 17 m (w kopule 25 m), wysokość wieży 55 m, natomiast powierzchnia kościoła wynosi około 2500 m²^[7].

Kościół posiada elewację z cegły licówki. Na fasadzie znajdują się dwie wieże. Centralna część fasady jest wygięta łukiem do przodu. Korpus kościoła jest bazylikowy, o bardzo niskich i wąskich nawach bocznych z transeptem. Prezbiterium świątyni jest absydalne. Na skrzyżowaniu naw zlokalizowana jest kopuła o obniżonej czaszy z wysoką latarnią-wieżą. Sufit kościoła wykonano częściowo ze sklepienia beczkowego, a częściowo krzyżowego^[6].

Ołtarz główny w kościele został wykonany przez Georga Schreinera. Nad nawą wisi neobarokowy żyrandol z brązu, zaprojektowany przez Zillmannów. W oknach wstawione witraże są autorstwa Georga Schneidera z Ratyzbony, a stacje drogi krzyżowe namalowane na metalowych płytach wykonał Otto Kowalewski z Katowic^[9].

W 1928 roku poświęcono pięć dzwonów dla kościoła, z czego cztery zostały w czasie II wojny światowej zarekwirowane przez Niemców. Pozostał ten najmniejszy, który nosi imię św. Anny. W 1977 roku powieszono dwa nowe dzwony o wadze 1400 i 2080 kg, wykonane w Odlewni dzwonów Eugeniusza Felczyńskiego^[9].

We wnętrzu kościoła w 1967 roku odsłonięto tablicę upamiętniającą pierwszego proboszcza ks. Pawła Dudka^[10].

Organy w kościele pochodzą z 1927 roku. Zostały one wykonane przez firmę braci Rieger z Karniowa. Mają one 5350 piszczałek. W 1981 roku Zdzisław Zasada dokonał kapitalnego remontu organów. Na organach grało wielu wybitnych muzyków, w tym Joachim Grubich, Julian Gembalski czy Jerzy Erdmann^[9]. W roku 1987 została nagrana na tym instrumencie płyta winylowa, na której Jerzy Erdman wykonuje utwory Feliksa Nowowiejskiego, który sam w 1932 roku wizytował tenże instrument^[11].

Dyspozycja instrumentu:

• GrzegorzG. Grzegorek GrzegorzG., PiotrP. Tabaczyński PiotrP., Parafie i kościoły Katowic, Katowice: Wydawnictwo Prasa i Książka, 2014, ISBN 978-83-63780-06-7 .