Kościół Opatrzności Bożej w Toruniu

nr rej. A/2520
kościół parafialny
Kościół widziany od strony zachodniej
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	ul. Okólna 178
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Parafia	Opatrzności Bożej w Toruniu-Rudaku
Wezwanie	Opatrzności Bożej
Historia Data zakończenia budowy 1909 Poprzednie wyznanie Ewangelicki Kościół Unijny w Polsce
Położenie na mapie Torunia Kościół Opatrzności Bożej w Toruniu
Położenie na mapie Polski Kościół Opatrzności Bożej w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego Kościół Opatrzności Bożej w Toruniu
52°59′59,51″N 18°38′27,31″E/52,999864 18,640919
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Kościół Opatrzości Bożej w Toruniu – zabytkowa świątynia katolicka w jurysdykcji parafii Opatrzości Bożej w Toruniu. Kościół położony jest w lewobrzeżnej części miasta, w dzielnicy Rudak, u zbiegu ulic Okólnej i Kościelnej^[1]. Kościół jest zabytkowy^[2].

Kościół mierzy 21,42 m długości i 13,08 m szerokości. Wysokość kościoła wynosi 16,80 m. Wieża do hełmu ma 19,40 m. Całkowita wysokość kościoła (wraz z ok. czterometrowym krzyżem na wieży) wynosi 35,40 m. Neogotycki konfesjonał, ławki dla wiernych i drzwi wewnętrzne z czasu budowy kościoła należą do wyposażenia zabytkowego świątyni. Z późniejszego okresu pochodzą drzwi wejściowe boczne. Organy mają zewnętrzną oprawę neorenesansową i współczesne mu wyposażenie^[1].

Kościół na Rudaku powstał za sprawą wzrostu liczebności społeczności ewangelicko-luterańskiej w okolicach Torunia na przełomie XIX i XX wieku. W 1904 roku powstała parafia Rudak-Stewken (Rudak-Stawki). W momencie rozpoczęcie budowy kościoła parafia liczyła 1294 ewangelików (587 wiernych w Rudaku i 707 na Stawkach). W 1902 roku pastor Krüger założył Bethaus-Bauverein Rudak-Stewken (Stowarzyszenie budowy kaplicy modlitewnej Rudak-Stawki), nadzorował prace projektowe i przygotowywał dokumentację. Działkę pod budowę kupiono 8 stycznia 1903 roku^[3]. W 1904 roku wydano zgodę na budowę świątyni^[1]. Dzwony kupiono w firmie M. & O. Ohlsson z Lubeki za cenę 2300 marek^[3].

Kamień węgielny wmurowano w 1907 roku^[3]. Podczas uroczystości wmurowania kamienia węgielnego zaproponowano, by kościół miał wezwanie „Kościoła Wytrwałości”. W 1908 roku postawiono na wieży krzyż. W tym samym roku August Terletzki i Edward Wittek wykonali organy^[1]. Uroczysta konsekracja kościoła miała miejsce na przełomie września i października 1909 roku^[a][1][3]. Projekt kościoła nawiązuje do wiejskich kościołów gotyckich ziemi chełmińskiej. Prawdopodobnie kościół na Rudaku był wzorowany na gotyckim kościele św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Grzywnie^[4].

Cały kościół wraz z wyposażeniem oraz wieżę zaprojektował toruński mistrz budowlany i inspektor Ernst Goldbach^[4]. Witraże wykonała firma Ferdinanda Müllera z Quedlinburga, a organy zamontowała firma Orgelbauanstalt A. Terletzki. Witraże zamontował w czerwcu 1908 roku mistrz szklarski Emil Hell, pochodzący z Torunia. Cegły kupiono w pobliskich cegielniach: F. Wiebuscha z Rudaku i L. Gramsa ze Złotorii. Prace budowlane wykonywały dwie firmy budowlane: cieśli Richarda Hartwiga i dekarza A. Huberta z Chełmży. Prace ziemnie, ciesielskie i murarskie przy kościele wykonywał mistrz budowlane Staedler. Ambomę, ołtarz i ławki wykonał Paul Borkowski z Torunia. Prace stolarskie powierzono zakładowi Houtremanns & Walter. Plebanię wybudował Ewald Hoffmann. Stalowe piece kupiono od toruńskiego kupcy Franza Kähera. Dekoracje w kościele namalował Hans Stopp, pochodzący z Hanoweru. Dekoracje malarskie miały formę bizantyjską. Stopp jest autorem wizerunku Chrystusa Pantokratora. Malowidła stworzono wiosną 1909 roku. Za swoją pracę Stopp otrzymał 400 marek^[3]. Hans Stopp wykonał dwa projekty malowideł. Pierwszy przedstawiał Chrystusa trzymającego księgę otwartą z napisem Α Ω po bokach. W medalionach umieszczono wizerunku aniołów. Dwa anioły trzymały zwoje, trzeci lutnię, a czwarty fletnię. Na drugim projekcie ukazano postać błogosławiącego Chrystusa, z kielichem w ręce^[4]. Zaakceptowano drugi projekt^[3]. Malowidło zamalowano po II wojnie światowej^[5].

Na mocy decyzji Wojewody Pomorskiego z 1 sierpnia 1945 roku, zbór pooewangelicko-unijny na Rudaku wraz z plebanią i ruchomościami przejęła rzymskokatolicka parafia św. Apostołów Piotra i Pawła w Toruniu na Podgórzu. Decyzja weszła w życie 5 sierpnia tego roku. 25 sierpnia 1945 roku ks. prał. Józef Batkowski poświęcił kościół. 20 lutego 1946 roku, na mocy dekretu kard. Augusta Hlonda, erygowano parafię Opatrzności Bożej^[1].

W 1961 roku w kościele znalazł się krzyż z wizerunkiem Chrystusa, wyrzeźbiony w drewnie. Podczas Jubileuszu 20-lecia istnienia parafii poświęcono pamiątkową chrzcielnicę. W 1980 roku wieżę pokryto blachą cynkową pomiedziowaną. W 1984 roku na ścianie głównej prezbiterium umieszczono obraz Matki Bożej Częstochowskiej. W 1989 roku założono nowe oświetlenie. W 1994 roku wyremontowano wszystkie okna. Rok później przed kościołem wyłożono plac przykościelny betonową kostką polbruku. W 1998 roku w kościele zamontowano promienniki. W 2001 roku w prezbiterium znalazł się nowy ołtarz i lektorium wykonane z czerwonego granitu. Całe prezbiterium pokryto białym marmurem. W tym samym okresie zmieniono wystrój ołtarza Matki Bożej Nieustającej Pomocy^[1]. W październiku 2003 roku przed kościołem odsłonięto figurę Matki Bożej, ufundowanej jako wotum wdzięczności parafian z okazji 25-lecia pontyfikatu papieża Jana Pawła II^[6]. W 2013 roku w kościele umieszczono relikwie bł. Jana Pawła II^[1].

• Piotr Birecki: Architektura i sztuka ewangelicka w Toruniu w XIX i XX wieku. W: Jarosław Kłaczkow (red.): Ewangelicy w Toruniu (XVI-XX w.). Toruń: Adam Marszałek, 2011, s. 331–332. ISBN 978-83-7780-051-5.