List żelazny – dokument gwarantujący nietykalność osobistą posiadaczowi (np. wykluczając możliwość jego aresztowania), występujący w wielu systemach prawnych na świecie^[1]. Dawniej, jako glejt stanowił dodatkowo gwarant bezpieczeństwa podczas przemieszczania się przez terytorium obcego państwa.

Zgodnie z kodeksem postępowania karnego specjalny dokument, wydawany przez właściwy miejscowo sąd okręgowy, zapewniający oskarżonemu pozostawanie na wolności do czasu prawomocnego ukończenia postępowania.

List żelazny gwarantuje oskarżonemu wolność, ale pod pewnymi warunkami:

• jeżeli stawi się on w wyznaczonym przez sąd (w postępowaniu przygotowawczym też przez prokuratora) terminie (art. 282 § 1 pkt 1 k.p.k.),
• nie będzie się oddalał bez pozwolenia sądu z obranego miejsca pobytu w kraju (art. 282 § 1 pkt 2 k.p.k.),
• nie będzie nakłaniał świadków do fałszywych zeznań lub starał się w inny sposób usuwać dowodów przestępstwa (art. 282 § 1 pkt 3 k.p.k.).

Wydanie listu można uzależnić od złożenia poręczenia majątkowego.

Jeżeli oskarżony, pozostający pod ochroną listu żelaznego, swoim postępowaniem naruszy warunki określone w art. 282 § 1 k.p.k, właściwy miejscowo sąd okręgowy orzeka o odwołaniu listu żelaznego. Jeżeli zostało złożone poręczenie majątkowe, sąd orzeka o przepadku lub ściągnięciu tych wartości. Ponadto sąd może orzec o zastosowaniu aresztu tymczasowego, gdyż z chwilą uprawomocnienia się postanowienia ustaje ochrona gwarantowana przez list żelazny. Na postanowienie przysługuje zażalenie na warunkach ogólnych.

Art. 282 § 1 k.p.k. w sposób taksatywny wylicza warunki, których naruszenie może być podstawą wydania postanowienia o odwołaniu listu żelaznego, co oznacza, że sąd zobowiązany jest do brania pod uwagę tylko tych czynów podejrzanego, które naruszają owe warunki.

Przykładem zastosowania listu żelaznego w latach 90. XX w. był dokument wystawiony przebywającemu za granicą bokserowi Andrzejowi Gołocie w okresie, gdy był oskarżony w Polsce o popełnienie przestępstwa.

Zobacz hasło list żelazny w Wikisłowniku

• list inhibicyjny

• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks postępowania karnego (Dz.U. z 2022 r. poz. 1375)
• List żelazny. www.adwokat-gliwice.biz [zarchiwizowano (2022-20-09)].