Lotki – powierzchnie sterowe statku powietrznego, służące do kontroli jego przechylenia, czyli obrotu wzdłuż osi podłużnej. Lotki są najczęściej zamocowane zawiasowo na krawędzi spływu skrzydeł (płata) w pobliżu końcówek, ale mogą zajmować nawet połowę długości skrzydła np. w samolotach akrobacyjnych (skuteczność lotek zależy od ich rozmiaru). Uczestniczą w zakręcaniu samolotu[1].
Działanie lotek
[edytuj | edytuj kod]Wychylenie lotki danego skrzydła w dół powoduje wysklepienie profilu i wzrost siły nośnej na tym skrzydle. Wychylenie lotki do góry natomiast powoduje zmniejszenie wysklepienia profilu, a zarazem zmniejszenie siły nośnej skrzydła.
Sterowanie przechyleniem samolotu osiąga się przez wychylenie lotek na lewym i prawym skrzydle w przeciwnych kierunkach (zobacz animację) – wychylenie drążka sterowego w prawo powoduje wychylenie prawej lotki ku górze, a lewej ku dołowi – i odwrotnie. Powstająca w ten sposób asymetria siły nośnej skrzydeł powoduje powstanie momentu przechylającego statek powietrzny w tym samym kierunku, w którym został wychylony drążek.
W locie normalnym lotki wraz ze sterem kierunku używane są do wykonywania zakrętów – w tym przypadku drążek wychylany jest w tym samym kierunku, co orczyk (tzw. zgodne działanie sterów). Możliwe jest również przeciwne użycie lotek i steru kierunku – np. w celu wykonania ześlizgu lub likwidacji trawersowania na niskiej wysokości.
Moment oporowy lotek
[edytuj | edytuj kod]Poza zmianą siły nośnej, wychylenie lotek powoduje wzrost oporu aerodynamicznego skrzydeł. Jeśli lotki wychylają się symetrycznie, opór ten jest większy na tym skrzydle, na którym lotka wychylona jest w dół. Jest to zjawisko niekorzystne.
Różnica oporów powoduje powstanie momentu oporowego lotek, która to siła powoduje obrót statku powietrznego wokół osi pionowej, w kierunku przeciwnym do przechylenia. Aby zapobiec powstawaniu tego momentu, stosuje się jedno z dwóch rozwiązań:
- różnicowe wychylenie lotek – lotka jest wychylana w dół w mniejszym stopniu niż lotka wychylana w górę – stawia większy opór – co jest korzystne podczas zakrętu,
- odpowiedni kształt lotek – lotkę projektuje się w taki sposób, aby jej dolna powierzchnia była wysunięta do przodu w stosunku do osi obrotu – wtedy, w momencie wychylenia lotki do góry, jej nosek wysuwa się do dołu, powodując zwiększenie oporu na tym skrzydle[a].
Flatter
[edytuj | edytuj kod]Zazwyczaj lotki zawierają wyważenie masowe, które polega na odpowiednim dociążeniu ich nosków wyliczoną masą. Ma to redukować możliwość wystąpienia drgań samowzbudnych (flatter) w użytkowanym zakresie prędkości lotu.
Klapolotki
[edytuj | edytuj kod]W statkach powietrznych można spotkać połączenie lotek z klapami (tzw. klapolotki), które charakteryzują się większą sprawnością przy mniejszych prędkościach.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Jerzy Domański: 1000 słów o samolocie i lotnictwie. Warszawa: Wydawnictwo MON, 1974, s. 210. (pol.).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Jak samolot zakręca? – dostęp 2018-06-01, (pol.)