Samolot – załogowy bądź bezzałogowy statek powietrzny cięższy od powietrza (aerodyna), utrzymujący się w powietrzu dzięki sile nośnej wytwarzanej za pomocą nieruchomych, w danych warunkach, względem statku skrzydeł. Ciąg potrzebny do utrzymania prędkości w locie poziomym wytwarzany jest przez jeden lub więcej silników.
Wyróżnia się dwa rodzaje napędów:
- śmigłowy, w którym moment obrotowy silnika zamieniany jest na ciąg za pomocą śmigła; do takiego napędu stosuje się silniki tłokowe lub turbinowe,
- odrzutowy, w którym ciąg wytwarzany jest bezpośrednio w silniku; zwykle stosuje się silniki turboodrzutowe, silniki rakietowe wykorzystywane są głównie w konstrukcjach eksperymentalnych lub jako napęd pomocniczy przy starcie.
Historia samolotu
[edytuj | edytuj kod]Ludzie od niepamiętnych czasów marzyli o lataniu. Na podstawie obserwacji ptaków Leonardo da Vinci (1452–1519) zaprojektował pierwszą lotnię. Pionierzy latania, tacy jak Niemiec Otto Lilienthal (1848–1896), udowodnili, że szybowiec może wynieść człowieka w powietrze.
Pod koniec XIX w. wielu wynalazców próbowało skonstruować samolot, czyli szybowiec z napędem. Udało się to dwóm Amerykanom braciom Orville’owi (1871–1948) i Wilburowi (1867–1912) Wrightom, którzy zbudowali samolot poruszany silnikiem tłokowym i w 1903 roku dokonali pierwszego kontrolowanego przelotu[1]. Trwał on 12 sekund. Tego samego dnia bracia dokonali kolejnych trzech przelotów, w których samolot przeleciał 270 metrów, a najdłuższy lot trwał 59 sekund. Ten rok uznaje się za początek ery samolotów. Bracia Wright nie byli jednak pierwszymi, którzy zasłużyli się na polu budowy samolotów. Pierwszym człowiekiem, o którym można powiedzieć, że podróżował na pokładzie samolotu, był Clément Ader (1841–1925), który wzniósł się maszyną napędzaną silnikiem parowym.
Pierwsze prace nad silnikiem odrzutowym prowadzono w latach 30. XX wieku. Silniki tłokowe okazały się niezbyt przydatne przy dużych prędkościach oraz na znacznych wysokościach, gdzie powietrze jest rozrzedzone. Potrzebny był nowy typ silnika. Już w latach 30. XX w. brytyjski inżynier Frank Whittle (1907–1996) opatentował projekt silnika odrzutowego, ale pierwszym odrzutowcem był niemiecki Heinkel He 178, poddany próbom w 1939 roku. Brytyjskie i amerykańskie odrzutowce pojawiły się niedługo potem, w czasie drugiej wojny światowej. Dzisiejsze tego typu samoloty mogą pokonać barierę prędkości dźwięku[2].
Polską nazwę „samolot” wprowadził Władysław Umiński, używając jej po raz pierwszy w swojej powieści Samolotem naokoło świata z 1911[3].
Cechy konstrukcyjne samolotów
[edytuj | edytuj kod]Ogólne określenie charakterystycznych rozwiązań zastosowanych przy budowie określonego samolotu. Mogą dotyczyć między innymi:
- liczby płatów – są to samoloty:
- jednopłatowe,
- półtorapłatowe,
- dwupłatowe,
- trójpłatowe;
- umocowania na kadłubie głównego płatu – są to samoloty:
- dolnopłaty,
- średniopłaty,
- górnopłaty – specjalną odmianą górnopłatu jest płat Puławskiego polskiej konstrukcji;
- liczby zamontowanych silników – są to samoloty:
- jednosilnikowe,
- wielosilnikowe:
- dwusilnikowe,
- trójsilnikowe,
- czterosilnikowe
- ...;
- liczby kadłubów – są to samoloty:
- jednokadłubowe,
- dwukadłubowe (tzw. latająca rama, belkowiec),
- bezkadłubowe (tzw. latające skrzydło – rzadko spotykane);
- umocowania płatu – są to samoloty:
- rodzaju podwozia – są to samoloty:
- przeznaczenia:
- towarowe,
- pasażerskie,
- cywilne,
- osobiste,
- turystyczne,
- rozpoznawcze,
- patrolowe,
- poszukiwania okrętów podwodnych,
- szturmowe,
- walki radioelektronicznej,
- szkolno-treningowe,
- sportowe,
- rekordowe,
- ratownicze,
- sanitarne,
- transportowe,
- bombowe,
- myśliwskie:
- myśliwce bombardujące,
- myśliwce przechwytujące,
- myśliwce przewagi powietrznej,
- myśliwce dzienne,
- myśliwce nocne,
- myśliwce wielozadaniowe;
- wielozadaniowe samoloty bojowe,
- samoloty zwalczania okrętów podwodnych;
- sposobu prowadzenia – są to samoloty:
- załogowe,
- bezzałogowe;
- sposobu startu i lądowania:
- konwencjonalnego startu i lądowania,
- krótkiego startu i lądowania,
- krótkiego startu i pionowego lądowania,
- pionowego startu i lądowania,
- pionowego startu i konwencjonalnego lądowania,
- pionowego lub krótkiego startu i lądowania,
- startu katapultowego i lądowania konwencjonalnego lub krótkiego,
- lądowania z użyciem linii hamujących,
- startu wspomaganego katapultą,
- startu wspomaganego dodatkowym silnikiem odrzutowym,
- startu wspomaganego rakietą startową,
- samoloty wystrzeliwane z wyrzutni.
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]- sterowanie samolotem za pomocą dżojstika
- samoloty bojowe: myśliwiec, bombowiec
- samolot kosmiczny
- lotnictwo, lotnictwo wojskowe do roku 1914
- Aeroklub Polski
- wodnosamolot
- lista producentów samolotów
- transport lotniczy
- wypadek lotniczy
- prawo lotnicze
- lista samolotów i śmigłowców według daty pierwszego lotu
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Telegram from Orville Wright in Kitty Hawk, North Carolina, to His Father Announcing Four Successful Flights, 1903 December 17 – World Digital Library [online], www.wdl.org [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ Encyklopedia pytań i odpowiedzi (Brian Williams).
- ↑ Janusz Kędzierski: Pod niebem własnym i obcym. Wyd. Min. Obrony Narodowej, 1978, s. 99.