Marian Fikus

Marian Fikus (1982)
Data i miejsce urodzenia	16 października 1938 Kobiór
Narodowość	polska
Alma mater	Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej
Nagrody	Nagroda SARP 2002, Honorowa Nagroda SARP 2008
Praca
Biuro	Studio Fikus (zał. 1988)
Budynki	Centrum Wykładowe Politechniki Poznańskiej, Kompleks Nauk Biologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego
Projekty	zagospodarowanie przestrzenne centrów miast: Wrocławia, Głogowa, Włocławka i Płocka oraz dzielnic mieszkaniowych w Bydgoszczy i Poznaniu
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Marian Fikus (ur. 16 października 1938 w Kobiórze) – polski architekt, urbanista, planista, doktor habilitowany nauk technicznych, profesor Politechniki Poznańskiej. Laureat Honorowej Nagrody SARP w 2008 r. Zdobywca przeszło 100 nagród i wyróżnień^[1] w konkursach urbanistycznych i architektonicznych, w tym 5 nagród w konkursach międzynarodowych.

W 1968 r. wraz z Jerzym Gurawskim założył biuro projektowe, a w 1988 r. zaczął prowadzić w Poznaniu z Elżbietą Kosińską Studio Fikus. W swoim dorobku ma m.in. projekty zagospodarowania przestrzennego centrów miast: Wrocławia, Głogowa, Włocławka czy Płocka oraz dzielnic mieszkaniowych w Bydgoszczy i Poznaniu. Autor Centrum Wykładowego Politechniki Poznańskiej i Kompleksu Nauk Biologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Ukończył Liceum Plastyczne we Wrocławiu, po czym zdecydował się na studia na Wydziale Architektury Politechniki Wrocławskiej. Ukończył je w 1963 r. na podstawie pracy magisterskiej „Teatr Pantomimy” opracowanej pod kierunkiem prof. Juliana Duchowicza. W październiku 1963 r. jego projekt dyplomowy wziął udział w Biennale Sztuki Nowoczesnej w São Paulo, gdzie zdobył I nagrodę w otwartym konkursie architektury teatralnej, ocenianym przez architektów światowej sławy, jak Oscar Niemeyer i Kenzo Tange. Polska zaproszona była wówczas po raz pierwszy w historii imprezy artystycznej, której VII edycja odbyła się w obsadzie 54 krajów^[2][3].

W latach 1963–1975 pracował w Opolu: najpierw w Miejskiej Pracowni Urbanistycznej, a następnie w „Miastoprojekcie”^[1]. W 1968 roku założył z Jerzym Gurawskim biuro architektoniczne, w skład którego wchodził również Jan Godlewski (do 1976). Ich pierwszym wspólnym opracowaniem był konkurs z 1969 r. na Centrum Zespołu Miast Przemysłowych Kędzierzyn-Koźle-Kłodnica, w którym zgłosili 3 projekty – nagrodzone I i II nagrodą oraz wyróżnieniem. Pierwszy z nich prowadził Fikus, drugi Gurawski, a ostatni wykonany został wspólnie (wyróżnienie)^[4].

W latach 1969–1983 z zespołem Fikus-Godlewski-Gurawski, a później Fikus-Gurawski Marian Fikus zdobył wiele nagród w konkursach międzynarodowych. Wówczas jego biuro przegrało tylko 2 konfrontacje: na Centrum Kultury w Paryżu – wygrane przez Renzo Piano i Richarda Rogersa oraz na Centrum Kultury Islamu w Madrycie – wygrane przez Jana Czarnego z Katowic.

W 1974 r. Fikus wraz z zespołem wygrał konkurs na kampus Uniwersytetu Adama Mickiewicza na poznańskim Morasku. Wzorował się na angielskich uniwersytetach i zaprojektował budynki niskie, segmentowe, z możliwością rozbudowy rozłożonej w czasie. Okazało się to bardzo ważne, gdyż w latach 70. wznoszono uniwersytety w duchu socrealizmu jako wieżowce^[5]. Wówczas władze Poznania wraz z miejskim architektem Jerzym Buszkiewiczem zaproponowały im pracę w pracowni Uniwersytetu Adama Mickiewicza, zorganizowanej przy „Miastoprojekcie” Poznań. Od tej pory architekt na stałe związał się ze stolicą Wielkopolski.

W pracowni tej wraz z Jerzym Gurawskim projektowanie rozpoczął od Wydziału Fizyki UAM-u na Morasku, wybudowanego w latach 1976–1990 w ramach I etapu realizacji całego kampusu. W tym czasie zrealizowanych zostały wiele projektów, w tym: osiedli mieszkaniowych, obiektów sakralnych^[6]. Za kościół w Lesznie wraz z Gurawskim otrzymali Nagrodę Roku SARP 1988, a w grudniu 2007 nagrodę im. Świętego Brata Alberta, dołączając do grona wcześniej nagrodzonych, m.in. Matki Teresy z Kalkuty, Lecha Wałęsy czy Wojciecha Kilara^[7].

W 1988 r. Jerzy Gurawski i Marian Fikus zdecydowali się na indywidualną działalność projektową, organizując własne pracownie. Fikus wraz z żoną Elżbietą Kosińską-Fikus założyli wówczas biuro architektoniczne „Studio Fikus”, które pierwotnie nosiło nazwę „eMeF:. W 1998 r. uzyskał I nagrodę w konkursie międzynarodowym na Kampus 600-lecia Odnowienia Uniwersytetu Jagiellońskiego, wpisując się w projekt urbanistyczny wyznaczony już wcześniej przez architekta krajobrazu Aleksandra Bőhma. Ramiona kampusu – skierowane na Wawel i kościół Kamedułów – objęły panoramę doliny Wisły i kopca Kościuszki.

Do jego najważniejszych realizacji należą: Osiedle Różany Potok w Poznaniu, Kampus 600-lecia Uniwersytetu Jagiellońskiego, Centrum Wykładowo-Konferencyjne i Biblioteka Politechniki Poznańskiej, Centrum Internetu Optycznego, kościoły w Poznaniu, Bydgoszczy, Turku i Świebodzinie, liczne plany miejscowe.

13 grudnia 2008 r. w Pawilonie Wystawowym SARP w Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia Honorowej Nagrody SARP 2008, którą otrzymał Marian Fikus. Uroczystość zbiegła się z 45-leciem pracy zawodowej architekta oraz 70-leciem jego urodzin. Wyróżnienie przyznano za wybitne zasługi dla architektury polskiej w dziedzinie twórczości architektonicznej, wielki wkład w proces kształcenia architektów i aktywność w pracy stowarzyszeniowej.

Członek SARP od 1964 r.; członek Prezydium Zarządu (1966-1969), wiceprezes ds. twórczości (1969-1972), a następnie prezes Oddziału SARP – Opole (1972-1974) oraz wiceprezes ds. twórczości (1975-1978) i prezes Oddziału SARP – Poznań (1978-1987)^[8].

Od 1993 r. w Polskiej Akademii Nauk, w komisji Urbanistyki i Planowania Przestrzennego PAN O/Poznań, od 1998 w Prezydium Komitetu Architektury i Urbanistyki PAN, członek warszawskiej Gminnej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej (1990-2005), Wojewódzkiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej (od 1985), poznańskiej Miejskiej Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej (od 1990). Członek i okręgowy Rzecznik Odpowiedzialności Zawodowej Izby Architektów RP^[8].

W 1991 r. na Wydziale Budownictwa Lądowego Politechniki Poznańskiej uzyskał stopień doktora nauk technicznych w zakresie architektury i urbanistyki o specjalności: planowanie przestrzenne, na podstawie pracy pt. Elementy zagospodarowania przestrzennego w autorskich zapisach graficznych^[9]. 28 czerwca 1993 r. Wydział Architektury Politechniki Wrocławskiej nadał mu stopień doktora habilitowanego nauk technicznych w zakresie architektury i urbanistyki o specjalności: architektura i urbanistyka, po odbytym kolokwium habilitacyjnym na podstawie rozprawy pt. Cechy procesu projektowego w działalności twórczej i realizacyjnej. Powiązanie praktyki architektonicznej z teorią i dydaktyką^[10].

W latach 1988–2003 był pracownikiem Wydziału Architektury Politechniki Poznańskiej. W latach 1988–2009 kierował Katedrą Architektury Usługowej i Mieszkaniowej WA PP. W 1995 r. otrzymał stanowisko profesora nadzwyczajnego Politechniki Poznańskiej. Promotor co najmniej 350 prac magisterskich i 4 prac doktorskich^[8].

W 2011 został członkiem czynnym Polskiej Akademii Umiejętności^[11].

Jak sam określił Marian Fikus, jego działalność projektowa obejmuje tzw. architekturę duchową. W niej wyspecjalizował się w miasteczkach uniwersyteckich i kościołach^[12][13]. W strzelistości jego świątyniach, zaprojektowanych wraz z Jerzym Gurawskim widoczny jest wpływ gotyku, np. Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Polski w Głogowie, a także Kościół św. Antoniego w Lesznie. Fikus podkreśla jednak, że współczesne technologie o większych możliwościach nie są w stanie oddać tak duchowości jak gotyckie katedry^[12].

• projekty zagospodarowania przestrzennego centrów miast:
  • Wrocławia^[14]
  • Głogowa^[14]
  • Włocławka^[14]
  • Płocka^[14]
• projekty zagospodarowania przestrzennego dzielnic mieszkaniowych:
  • Bydgoszczy^[14]
  • Poznania^{[a][14][15][16]}
• kampus UAM na Morasku^[b] (z Jerzym Gurawskim i Janem Godlewskim, 1974)^[1][17][18]
• Europejski Uniwersytet Viadrina we Frankfurcie nad Odrą^[1]
• Centrum Wykładowe i Biblioteka Politechniki Poznańskiej^{[c][1][14][19]}
• Kompleks Nauk Biologicznych Uniwersytetu Jagiellońskiego^[1][14]
• kościół w Turku^[20]
• Kościół św. Antoniego w Lesznie
• Centrum Badawcze Polskiego Internetu Optycznego

Zaprojektował, wraz z J. Gurawskim i M. Ankiersztajnem, niezrealizowany przystanek PST Sołacz (al. Wielkopolska) nawiązujący do architektury Sołacza^[21].

Na przełomie lat 1968–1969 tworzył wspólnie z architektem Jerzym Gurawskim zespół autorski, w którym opracowywał na zasadzie pełnej równorzędności i współautorstwa projekty konkursowe, projekty zlecone w ramach biur, inwestorów prywatnych itp. Współpraca ta dała następujące efekty w konkursach.

• 1969 – Centrum Kędzierzyna – I nagroda, II nagroda, I wyróżnienie
• 1969 – Centrum Dzierżoniowa – I nagroda
• 1970 – Centrum Głogowa – I nagroda
• 1970 – Centrum Włocławka – I nagroda
• 1971 – Centrum Wrocławia /dworzec ul. Świerczewskiego – II nagroda
• 1971 – Centrum Białej Podlaskiej – I nagroda, I wyróżnienie
• 1971 – Dzielnica Mieszkaniowa Fordon – Brdyujścia – III nagroda
• 1971 – Centrum Tarnobrzega – I nagroda
• 1972 – Śródmieście Bytomia – wyróżnienie
• 1972 – Plac Niepodległości w Łodzi – I nagroda
• 1972 – Centrum GOP – III nagroda
• 1973 – Dzielnica Uzdrowiskowo–Wczasowa wraz z dzielnicą mieszkaniową Kołobrzegu – I nagroda
• 1973 – Dzielnica mieszkaniowa „Piątkowo” w Poznaniu – II nagroda
• 1973 – Śródmieście Rzeszowa – I wyróżnienie
• 1974 – Uniwersytet Adama Mickiewicza w Poznaniu – I nagroda
• 1975 – Centrum Uzdrowiskowo-Wczasowe w Wysokiej – I nagroda
• 1975 – Wydział Architektury w Poznaniu – II nagroda
• 1976 – Śródmieście Płocka – II nagroda
• 1977 – Centrum „Zachód” Katowice – premia
• 1977 – Zespół Dworców PKP-PKS w Legnicy – II nagroda
• 1977 – Zespół Szkół Artystycznych w Poznaniu – wyróżnienie
• 1977 – Dzielnica Mieszkaniowa „Morasko” w Poznaniu – I wyróżnienie
• 1978 – Centrum Gorzowa – I nagroda
• 1978 – Dzielnica Uzdrowiskowa w Łagowie – III nagroda
• 1978 – Przebudowa Wieży Zamkowej w Poznaniu na Muzeum Architektury – wyróżnienie
• 1978 – Wieś Czeszewo z Ośrodkiem rekreacyjnym – I nagroda
• 1979 – Centrum Kozienic – I wyróżnienie
• 1979 – Centrum Żar – I nagroda
• 1979 – Dzielnica Mieszkaniowa „Międzylesie” w Koninie – I nagroda
• 1980 – Śródmieście Będzina – III nagroda
• 1980 – Osiedle Domków jednorodzinnych w Mosinie – II nagroda
• 1981 – Śródmieście Wołomina – I nagroda
• 1981 – Rozbudowa Ostrowa Wielkopolskiego – wyróżnienie specjalne

Odznaczenia SARP^[8]:

• Brązowa Odznaka SARP – 1969
• Srebrna Odznaka SARP – 1972
• Złota Odznaka SARP – 1978

Odznaczenia państwowe^[8]:

• Brązowy Krzyż Zasługi – 1974
• Krzyż Kawalerski Orderu Polonia Restituta – 1986

• 1963: Złoty medal w dziale: architektura teatru na VII Biennale Sztuki Współczesnej w São Paulo
• 1987: Nagroda za wybitne dzieło architektury
• 1999: Nagroda Rektora Politechniki Poznańskiej za najlepsze opracowanie koncepcji urbanistyczno-architektonicznej BiCW PP
• 2000: Medal Ministra Edukacji Narodowej za osiągnięcia dydaktyczne
• 2003: Nagroda roku 2002 – WBMiB oraz ZDBIWG UJ SARP
• 2003: Nagroda Ministra Infrastruktury II stopnia za zrealizowany projekt budynków WBMiB oraz ZDBiWG UJ
• 2003: Nagroda Minister Infrastruktury za wybitne osiągnięcia twórcze
• 2005: Nagroda Jana Baptysty Quadro za najlepszy obiekt architektoniczny zrealizowany w 2004 – CW PP
• 2005: Nagroda Ministra Transportu i Budownictwa I stopnia – CW PP
• 2007: Nagroda im. św. Brata Alberta za architekturę i sztukę sakralną
• 2009: Honorowa Nagroda SARP za wybitne zasługi dla architektury polskiej
• 2009: Złota Odznaka Izby Architektów RP
• 2010: Honorowa Odznaka Izby Architektów II stopnia

• MarianM. Fikus MarianM., Przestrzeń w autorskich zapisach graficznych, Poznań: Politechnika Poznańska IAiPP, 1991, s. 151 .
• MarianM. Fikus MarianM., Cechy procesu projektowego w działalności twórczej i realizacyjnej. Powiązanie praktyki architektonicznej z teorią i dydaktyką, t. Rozprawy. Nr 267, Poznań: Politechnika Poznańska, 1992, s. 153, ISSN 0551-6528 .
• Marian Fikus: Przestrzeń w zapisach architekta. Poznań-Kraków: Wydział Architektury PP, 1999. ISBN 83-87219-17-7. Brak numerów stron w książce
• Marian Fikus: Moje zauroczenia. Siedem cudów architektury świata XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Rast, 1999. ISBN 83-911315-9-9. Brak numerów stron w książce
• Marian Fikus: Twórczość. Poznań: SARP - Oddział Poznań, 2008. ISBN 83-88947-88-5. Brak numerów stron w książce

• Strona Studia Fikus