Mikołaj Ilków

Микола Ільків

Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1890 Przewoziec
Data i miejsce śmierci	kwiecień 1940 Katyń
Naczelny Kapelan Greckokatolicki WP
Okres sprawowania	1939
Wyznanie	katolicyzm
Kościół	Kościół grecko-rusiński
Inkardynacja	eparchia stanisławowska
Prezbiterat	1919
Odznaczenia

starszy kapelan
Data i miejsce urodzenia	10 grudnia 1890 Przewoziec
Data śmierci	kwiecień 1940
Przebieg służby
Lata służby	1928–1939
Siły zbrojne	Wojsko Polskie
Stanowiska	Naczelny Kapelan Greckokatolicki WP
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa (kampania wrześniowa)

Mikołaj Ilków, ukr. Микола Миколайович Ільків – Mykoła Mykołajowycz Ilkiw (ur. 10 grudnia 1890 w Przewoźcu, zm. w kwietniu 1940 w Katyniu) – duchowny greckokatolicki pochodzenia ukraińskiego, działacz polityczny, poseł na Sejm RP^[1][2], naczelny kapelan greckokatolicki Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej.

Urodził się 10 grudnia 1890^[3]. Syn Mikołaja. Ukończył szkołę średnią w Kałuszu, a następnie gimnazjum im. Cesarza Franciszka Józefa I w Stanisławowie. W 1918 ukończył studia teologiczne na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Jana Kazimierza^[2] we Lwowie, po czym 30 marca 1919 został wyświęcony na duchownego obrządku greckokatolickiego.

Pracował jako katecheta w szkołach w Kałuszu. Podczas wojny polsko-ukraińskiej, jako dyrektor prywatnego gimnazjum ukraińskiego w Kałuszu, prowadził akcję polegającą na pomocy rannym żołnierzom. Od 1920 pełnił funkcję administratora probostw greckokatolickich w okolicznych miejscowościach. Opowiadał się za współpracą ukraińsko-polską.

W 1922 był współzałożycielem Agrarnej Ukraińskiej Chłopskiej Partii (Chliborobów). Z jej ramienia wybrano go w tym roku do Sejmu I Kadencji. Stanął na czele Sejmowego Klubu Ukraińsko-Włościańskiego, liczącego 5 posłów. Z powodu zaangażowania politycznego popadł w konflikt z władzami kościelnymi, co spowodowało, że został zawieszony w czynnościach kapłańskich przez biskupa Grzegorza Chomyszyna.

Po zakończeniu kadencji Sejmu w 1927 objął probostwo w Niżniowie w diecezji stanisławowskiej. 27 lutego 1928 został przeniesiony z pospolitego ruszenia do rezerwy duchowieństwa wojskowego z równoczesnym mianowaniem kapelanem rezerwy ze starszeństwem z 1 stycznia 1927 i 399. lokatą w duchowieństwie wojskowym (obrządek greckokatolicki)^[4]. Od lipca 1928, jako duchowny rezerwy powołany do służby czynnej, pełnił funkcję administratora parafii wojskowej greckokatolickiej w Łodzi^[5]. 27 czerwca 1935 został przemianowany na zawodowego kapelana wojskowego, w stopniu kapelana ze starszeństwem z 1 sierpnia 1928 i 1. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania greckokatolickiego^[6][7]. Obowiązki proboszcza parafii Zwiastowania Najświętszej Marii Panny przy kościele garnizonowym św. Jerzego w Łodzi sprawował do września 1939^[8][9][10].

Na stopień starszego kapelana został mianowany ze starszeństwem z 19 marca 1939 i 1. lokatą w duchowieństwie wojskowym wyznania rzymskokatolickiego^[11].

Po wybuchu II wojny światowej 1939, w okresie kampanii wrześniowej, jako naczelny kapelan greckokatolicki WP, znalazł się w oblężonym Lwowie. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 i kapitulacji Lwowa 21 września trafił do niewoli radzieckiej. Osadzono go w obozie jenieckim w Starobielsku, skąd 2 marca 1940^[12] wraz z grupą dziesięciu innych jeńców został przewieziony do Moskwy, a stamtąd, po nieudanej próbie skłonienia go do współpracy z Sowietami, do obozu w Kozielsku (11 kwietnia 1940)^[12]. Wynika to z pisma komendanta obozu w Kozielsku o "przyjęciu konwoju dwóch księży byłej armii polskiej". 28 kwietnia 1940^[12] przekazany do dyspozycji naczelnika Zarządu NKWD Obwodu Smoleńskiego – lista wywózkowa 052/4 z 27 kwietnia 1940^[2][12].

Rozstrzelany 30 kwietnia 1940 w Katyniu^[12][2] przez funkcjonariuszy Obwodowego Zarządu NKWD w Smoleńsku oraz pracowników NKWD przybyłych z Moskwy na mocy decyzji Biura Politycznego KC WKP(b) z 5 marca 1940.

Ofiary tej zbrodni grzebano w bezimiennych mogiłach zbiorowych, gdzie od 28 lipca 2000 mieści się oficjalnie Polski Cmentarz Wojenny w Katyniu^[13][14]. W miejscu tym prowadzone były ekshumacje i prace archeologiczne^[15][16]. W 1943 jego ciało zidentyfikowano podczas ekshumacji nadzorowanych przez Niemców^[17] pod numerem 2455^{[18][2][19][20]} – dosłownie określony jako Ilnow Nikolai (zapis w dzienniku ekshumacji pod datą 18 maja 1943)^[12]. Figuruje na liście Komisji Technicznej PCK pod numerem 02455^[21] wskazany jako ppor. Ilnow Mikołaj. Przy jego zwłokach odnaleziono rosyjskie pokwitowanie na odebrane rzeczy^[22][21]. Nazwisko Ilkowa (zapisane jako Ilnów) znajduje się na liście ofiar (pod nr 2455) opublikowanej w Gońcu Krakowskim nr 139 oraz w Nowym Kurierze Warszawskim nr 145 z 1943. Krewni do 2010 poszukiwali informacji przez Biuro Informacji i Badań Polskiego Czerwonego Krzyża w Warszawie.

5 października 2007 Minister Obrony Narodowej Aleksander Szczygło awansował go pośmiertnie do stopnia podpułkownika^[23]. Awans został ogłoszony 9 listopada 2007 w Warszawie, w trakcie uroczystości „Katyń Pamiętamy – Uczcijmy Pamięć Bohaterów”^[24].

12 maja 2019 w Kalwarii Pacławskiej, odbyła się uroczystość związana z odsłonięciem oraz poświęceniem tablicy pamiątkowej i Alei Dębów Pamięci Kapelanów Katyńskich przy kaplicy „Ukrzyżowanie”. Wśród 32 kapelanów wojskowych różnych wyznań, zamordowanych w Katyniu i innych miejscach kaźni w 1940, jest wymieniony ppłk Mikołaj Ilków^[25][26][27].

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (25 stycznia 1939)^[28]
• Złoty Krzyż Zasługi^[2]
• Srebrny Krzyż Zasługi (19 marca 1935)^[29][30]

• jeńcy polscy w niewoli radzieckiej (od 1939 roku)
• obozy NKWD dla jeńców polskich
• ofiary zbrodni katyńskiej – zamordowani w Katyniu

• Kapelani wrześniowi. Służba duszpasterska w Wojsku Polskim w 1939 r. Dokumenty, relacje, opracowania, pod red. Wiesława J. Wysockiego, Warszawa 2001.
• Posłowie i senatorowie Rzeczypospolitej Polskiej 1919–1939. Słownik biograficzny, 2005.
• Енциклопедія українознавства, tom 3, s. 865, Lwów 2000, ISBN 5-7707-4048-5.
• Jan Kiński, Helena Malanowska, Urszula Olech, Wacław Ryżewski, Janina Snitko-Rzeszut, Teresa Żach: Katyń. Księga Cmentarna Polskiego Cmentarza Wojennego. Marek Tarczyński (red.). Warszawa: Oficyna Wydawnicza RYTM, 2000. ISBN 83-905590-7-2.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935–1939. Kraków: Fundacja Centrum Dokumentacji Czynu Niepodległościowego, 2004. ISBN 978-83-7188-691-1.

• Biografia księdza Mikołaja Ilkowa (ros.)
• Kolejna biografia księdza Mikołaja Ilkowa
• „Katyńscy” kapelani wojskowi WP