Ten artykuł dotyczy choroby zwierząt. Zobacz też: demodeciodoza – choroba człowieka wywoływana przez ten sam patogen.

Zobacz hasło nużyca w Wikisłowniku

Nużyca, demodekoza (łac. demodecosis) – choroba skóry wywoływana przez pasożyty z rodzaju nużeńców (Demodicidae). Może atakować wiele gatunków zwierząt.

Wywołuje ją nużeniec psi (Demodex canis). Pasożyt bytuje głównie w mieszkach włosowych. Obecność nużeńca jest stwierdzana u około 80% populacji psów. U zwierząt zdrowych inwazja ta przebiega bezobjawowo. Przyjmuje się, że czynnikiem indukującym rozwój choroby jest spadek odporności.

• Postać łuszcząca

Jest pierwotną postacią demodekozy. Zaczyna się drobnymi, ograniczonymi przerzedzeniami włosa, które następnie przechodzą w lokalne wyłysienia. Naskórek w miejscu zmian ulega nadmiernemu złuszczaniu. Początkowo zmiany zazwyczaj pojawiają się w okolicy głowy (zwłaszcza grzbiet nosa, wargi, okolice oczu), następnie rozszerzają się na resztę ciała. Świąd w przeważającej części przypadków nie występuje, a jeśli się pojawia, ma bardzo niewielkie nasilenie.

• Postać krostowata

Jest wynikiem powikłań bakteryjnych, najczęściej powodowanych przez gronkowce i paciorkowce. Na zmienionej chorobowo skórze pojawiają się ropne krosty. Skóra stopniowo ulega pogrubieniu, pofałdowaniu, powiększają się okoliczne węzły chłonne. Rozwój choroby może doprowadzić do ropnego głębokiego zapalenia skóry i tkanki podskórnej. W wyniku wyniszczenia organizmu i ogólnego zakażenia następuje śmierć.

Jest stawiane na podstawie objawów klinicznych i wykonanych badań dodatkowych. Podstawowym badaniem jest oglądanie zeskrobin lub wyciśniętej z krost wydzieliny pod mikroskopem. Obecność pasożytów w dużym stopniu może potwierdzić podejrzenie demodekozy. Brak obecności Demodex canis w badanym materiale nie może być pewnym wykluczeniem choroby.

Obejmuje zwalczanie samego pasożyta, opanowanie wtórnych powikłań bakteryjnych, jak i stymulację odporności naturalnej organizmu. Ze względu na potencjalną toksyczność, dobór leku likwidującego bezpośrednio inwazję Demodex canis należy wyłącznie do lekarza weterynarii. Wtórne infekcje bakteryjne zwalcza się antybiotykami o szerokim spektrum działania. W leczeniu należy uwzględnić również preparaty podnoszące odporność - zarówno ogólną (leki immunostymulujące), jak i lokalną skóry (np. odżywki, szampony z nadtlenkiem benzoilu, amitrazę). Zalecanym uzupełnieniem jest stosowanie witamin, w tym biotyny i leków zawierających NNKT. Należy unikać leków sterydowych, ponieważ obniżają odporność zwierzęcia.^{[potrzebny przypis]}

Powoduje ją u kota nużeniec koci Demodex cati Występuje jako postać poronna. Zmiany ograniczają się do powiek, nosa i małżowin usznych.

Nużycę u bydła wywołuje nużeniec bydlęcy Demodex bovis. Choroba występuje pospolicie w USA i Afryce. W Europie występuje sporadycznie. W Polsce nie stwierdzana.

Pasożyty drażnią mechanicznie i chemicznie mieszki włosowe, w których przebywają. Powoduje to powstawanie stanów zapalnych, wynikiem których jest tworzenie guzków.

Bydło choruje na nużycę z reguły bezobjawowo. Zmiany chorobowe zaczynają się od skóry szyi i łopatek oraz nasady ogona. Pasożyty mogą również rozprzestrzenić się na inne rejony ciała. Usadawiają się zawsze koloniami. U bardzo silnie zarażonych młodych zwierząt może wystąpić gorączka oraz ogólne osłabienie. Choroba ma zwykle przebieg przewlekły i może trwać wiele miesięcy, a nawet lat.

Początkowo zmiany dotyczą mieszków włosowych. Ściany mieszków ulegają zgrubieniu. Występują również stany zapalne ścian mieszków.Pasożyty mogą również osłabiać korzeń włosa.

Poprzez obmacywanie skóry wykrywamy guzki. Dodatkowym potwierdzeniem jest wynik badania mikroskopowego zeskrobin oraz wyciśniętej zawartości guzków.

Zasadniczo rokowanie jest pomyślne.

Zwierzęta chore powinny być izolowane od reszty stada.

Powoduje ją nużeniec owczy Demodex ovis.

Obecność nużeńców oraz ich namnażanie w mieszkach włosowych powoduje znaczne ich rozszerzenie. To z kolei jest przyczyną uszkodzenia mocowania włosów i ich wypadania. Może także pojawiać się stan zapalny, ograniczony do miejsca zmian. Wraz z przebiegiem choroby może pojawiać się grubienie skóry oraz jej twardnienie.

Stwierdzenie charakterystycznych objawów klinicznych. Dodatkowo wykonuje się badanie mikroskopowe zeskrobin z głębokich warstw skóry. Można również zbadać mikroskopowo wyciśniętą zawartość guzków i krost. W rozpoznaniu różnicowym należy wykluczyć świerzb drążący.

Najczęściej występuje w postaci utajonej.

• Cąkała S., i inni Choroby owiec Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1981, str 422-423
• Praca zbiorowa pod red. Janowski H., Markiewicz K., Tarczyński S., Choroby bydła, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1983, str. 709-711
• Stefański W., Parazytologia weterynaryjna tom II, Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, Warszawa, 1970, str 254-260