| Parnassius stoliczkanus | |||
| C. & R. Felder, 1864 | |||
 Samica Parnassius stoliczkanus nicevilli | |||
 Samica Parnassius stoliczkanus atkinsoni | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Podrodzaj | |||
| Gatunek |
Parnassius stoliczkanus | ||
| Synonimy | |||
| |||
Parnassius stoliczkanus – wysokogórski gatunek motyla z rodziny paziowatych. Opisany przez Cajetana Feldera i jego syna Rudolfa w 1864 roku na podstawie okazów z Himalajów. Nazwa gatunkowa honoruje morawskiego przyrodnika i badacza fauny Indii, Ferdinanda Stoliczkę (1838–1874), który złowił opisane okazy[1]. Angielska nazwa motyla to Ladak Banded Apollo[2][3][4].
Występowanie
[edytuj | edytuj kod]Spotykany w Afganistanie (w Badachszanie i prawdopodobnie Nuristanie), północnych Indiach (Dżammu i Kaszmir – Ladakh, Himachal Pradesh, Uttar Pradesh), północny Kaszmir, Kumaun), Pakistanie i Tybecie. Bardzo rzadki, objęty ochroną w Indiach[3][5].
Podgatunki
[edytuj | edytuj kod]Gatunek jest mocno zróżnicowany – wyróżnia się szereg podgatunków (dziewięć według Bryka[6], siedem zdaniem Talbota[7], piętnaście według Turlina[8]):
- Parnassius stoliczkanus atkinsoni (Moore) – występuje w Indiach (Dżammu i Kaszmir – Pir Panjal, dolina Gilgit, Haramosh)
- Parnassius stoliczkanus zojilaica Tytler, 1926 (syn. var. zogilaicus Tytler, 1926) – północny Kaszmir, przełęcz Zoji La
- Parnassius stoliczkanus stoliczkanus C. & R. Felder – Himachal Pradesh, Dżammu i Kaszmir (Ladakh)
- Parnassius stoliczkanus spitiensis Bang-Haas, 1927 – Himachal Pradesh – zasięg ograniczony do doliny Spiti[9]
- Parnassius stoliczkanus florenciae Tytler, 1926 – Uttarakhand, północny Kumaon;
- Parnassius stoliczkanus nicevilli Avinoff, 1916
- Parnassius stoliczkanus rileyi Tytler
- Parnassius stoliczkanus nobuko Ohya, 1996
- Parnassius stoliczkanus beate Eisner, 1939
- Parnassius stoliczkanus forma cardinalina Avinoff, 1916
- Parnassius stoliczkanus davidi Eisner, 1971
- Parnassius stoliczkanus gracilis Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus harutai Omoto & Kawasaki, 1998
- Parnassius stoliczkanus imitator Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus kumaonensis Riley 1926
- Parnassius stoliczkanus parangensis Eisner, 1939
- Parnassius stoliczkanus tenuis Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus thomas Eisner, 1939
- Parnassius stoliczkanus tytlerianus Bryk & Eisner, 1932
- Parnassius stoliczkanus zanskaricus Bang-Haas, 1935
Gatunek wysokogórski – motyle te obserwowano w dolinie Spiti na wysokości 4570 m n.p.m.[2]. Imagines pojawiają się od czerwca do sierpnia[2].
Niektórzy autorzy, np. Curt Eisner i Phillip R. Ackery, uważali P. stoliczkanus za podgatunek P. delphius (Eversmann)[10].
Najbliżej spokrewnionym gatunkiem jest Parnassius stenosemus. Dawniej uważany za lokalną odmianę lub podgatunek P. stoliczkanus, ale dzięki badaniom DNA mitochondrialnego ustalono, że tak nie jest[11].
Wygląd
[edytuj | edytuj kod]Rozpiętość skrzydeł przednich u obu płci wynosi 50–59 mm[2]. U samców wierzch skrzydeł jest matowo biały, bez czerwonej plamy w obszarze pierwszej żyłki medialnej skrzydła przedniego. Nasada i brzeg kostalny opylone czarnymi łuseczkami. Komórkę środkową skrzydeł przednich w części środkowej i górnej przecinają krótkie czarne poprzeczne paski, zazwyczaj nie dochodzące do żyłki medialnej. Na skrzydle tylnym dwie czarne plamy z czerwoną źrenicą; mniejsza z nich (oczko subkostalne) często nieobecna[2]. Bocznie od nich rząd pięciu małych, ciemnoniebieskich oczek – plam, umiejscowionych w obrębie czarnego obrzeża skrzydła. Samice różnią się odcieniem skrzydeł, który jest bardziej żółtawy. Deseń podobny jak u samców, jednak oczka przy brzegu skrzydła mają błękitne źrenice, a czerwona źrenica plamy na tylnych skrzydłach jest bledsza. Spód skrzydeł ubarwiony podobnie jak wierzch, deseń zbliżony, tak jak u wszystkich przedstawicieli rodzaju przezierny[12].
Czułki, głowa, tułów i odwłok czarne, pokryte brązowymi włoskami. Sfragis zapłodnionej samicy taka jak u Parnassius hunza[12].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Cajetan Felder, Rudolf Felder: Reise der Oesterreichischen Fregatte Novara um die Erde in den Jahren 1857, 1858, 1859. Zoologischer Theil, zweiter Band, zweiter Abtheilung: Lepidoptera. Wien: 1864/1867, s. 138. [1]
- ↑ a b c d e THE Ladak Banded Apollo. ENVIS Centre of Faunal Diversity. [dostęp 2009-08-15]. (ang.).
- ↑ a b Collins NM, Morris MG: Threatened Swallowtail Butterflies of the World. IUCN, s. 36. ISBN 2-88032-603-6.
- ↑ Evans WH: The Identification of Indian Butterflies. Wyd. 2nd ed. Mumbai, India: Bombay Natural History Society, 1932. Cytat za: Collins i wsp., 1985
- ↑ THE WILDLIFE (PROTECTION) ACT, 1972 With THE WILDLIFE (PROTECTION) AMENDMENT ACT, 2002. [dostęp 2009-08-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-14)].
- ↑ Bryk F. Lepidoptera, Parnassidae. Part 2 (Subfamily Parnassinae). Tierreisch 65 (1939) Cytat za: Collins i wsp., 1985
- ↑ Talbot G. The Fauna of British India, Including Ceylon and Burma. Butterflies vol. I Taylor and Francis Ltd, London 1939. Cytat za: Collins i wsp., 1985
- ↑ Turlin B. Systematique des Parnassius. Manuscript in litt. (1983) Cytat za: Collins i wsp., 1985
- ↑ Mani MS. Volume 4 of Series entomologica. Ecology and Biogeography of High Altitude Insects. Springer, 1968 ISBN 90-6193-114-2 s. 222
- ↑ Ackery PR. A Guide to the Genera and Species of Parnassiinae (Lepidoptera: Papilionidae). "Bulletin of the British Museum (Natural History)" 31, 4 s. 88 (1975)
- ↑ Molecular phylogeny of Parnassiinae butterflies (Lepidoptera: Papilionidae) based on the sequences of four mitochondrial DNA segments PDF
- ↑ a b Bingham CT: Fauna of British India. Butterflies. T. 2. 1907, s. 123–124. link
