Powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock

powiat
1952–1957
Świder na granicy Otwocka i Józefowa
Państwo	Polska
Województwo	warszawskie
Data powstania	1952-07-01T00:00:00.001 1 lipca 1952(dts)
Data likwidacji	1958-01-01T00:00:00.001 1 stycznia 1958(dts)
Siedziba	Otwock
Powierzchnia	396 km²
Populacja (1956) • liczba ludności	91 000
• gęstość	230 os./km²
Szczegółowy podział administracyjny
Liczba gmin miejskich 1 Liczba gmin miejsko-wiejskich 8 dzielnic Liczba miejscowości 87 gromad
brak współrzędnych

Powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock – dawny eksperymentalny powiat ze stolicą w Otwocku, istniejący w latach 1952–1957 na terenie obecnego powiatu otwockiego oraz częściowo powiatu mińskiego (Sulejówek i Halinów) i miasta Warszawy (dzielnica Wesoła) w woj. mazowieckim.

Powiat powstał w dniu 1 lipca 1952 w województwie warszawskim jako jeden z czterech powiatów utworzonych po zniesieniu dużego powiatu warszawskiego (pozostałe powiaty to piaseczyński, pruszkowski i nowodworski).

Specyfiką powiatu typu miejsko-uzdrowiskowego było utopijne wyobrażenie jego obszaru jako jednostki o jednym ośrodku miejskim, otoczonym obszernym zapleczem o charakterze uzdrowiskowym, traktowanym jednak jako jedna całość (na wzór miast-ogrodów, choć na skali powiatu). Charakterystyczną cechą takiego powiatu było też przekształcenie wchodzących w jego skład gmin w dzielnice powiatu (na wzór dzielnic miasta). Również władze były sprawowane przez dzielnicowe rady narodowe, mimo braku zwartej zabudowy bądź charakterystyki jednego wspólnego miasta. Jednak powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock był zaliczany do grona powiatów miejskich (grodzkich), nie ziemskich.

1 lipca 1952 w skład powiatu weszło jedno miasto i osiem gmin, które równocześnie przekształcono w dzielnice, składające się z 87 (dotychczasowych) gromad^[1]:

• miasto Otwock
  • z nowo włączonymi doń gromadami Świder, Świdry Wielkie i Zamlądz oraz osiedlem Teklin z gromady Mlądz;
• gmina Celestynów (siedziba Celestynów) → dzielnica Celestynów
  • 13 gromad: Celestynów, Dąbrówka, Dyzin, Glina, Jatne, Lasek, Ostrowik, Ostrów, Podbiel, Pogorzel, Ponurzyca, Regut i Tabor;
  • Ponadto fragmenty gromad^[2]:
    • Bocian, Człekówka, Gózd i Skorupy – włączono do gromady Celestynów;
    • Sępochów – włączono do gromady Ostrowik;
    • Kruszowiec i Siwianka – włączono do gromady Ostrów;
    • Chrosna – włączono do gromady Ponurzyca;
    • Karpiska – włączono do gromady Regut.

• gmina Halinów (siedziba Halinów) → dzielnica Halinów
  • 18 gromad: Brzeziny, Chobot, Cisie, Desno, Długa Kościelna, Grabina, Halinów, Hipolitów, Józefin, Kazimierów, Konik Nowy, Konik Stary, Królewskie Bagno, Krzewina, Mrowiska, Wielgolas Brzeziński, Wielgolas Duchnowski i Żwirówka;

• gmina Józefów (siedziba Józefów) → dzielnica Józefów
  • 6 gromad: Dębinka, Józefów, Michalin, Nowa Wieś, Rycice i Świdry Małe;

• gmina Karczew (siedziba Karczew) → dzielnica Karczew
  • 2 gromady: Karczew i Przewóz;

• gmina Ostrowiec (siedziba Ostrowiec) → dzielnica Ostrowiec
  • 14 gromad: Brzezinka, Całowanie, Glinki, Janów, Kępa Nadbrzeska, Łukówiec, Nadbrzeż, Ostrowiec, Otwock Mały, Otwock Wielki, Piotrowice, Sobiekursk, Władysławów i Wygoda;

• gmina Sulejówek (siedziba Sulejówek) → dzielnica Sulejówek
  • 7 gromad: Cechówka, Długa Szlachecka, Grzybowa, Sulejówek, Wola Grzybowska, Żórawka i Żwir;

• gmina Wiązowna (siedziba Wiązowna) → dzielnica Wiązowna
  • 21 gromad: Aleksandrów, Boryszew, Duchnów, Dziechciniec, Emów, Góraszka, Izabela, Jabłonna, Kąck, Kopki, Majdan, Malcanów, Michałówek, Mlądz, Pęclin, Świerk, Wiązowna, Wiązowna Kościelna, Wólka Mlądzka, Zakręt i Żanęcin;

• gmina Wesoła (siedziba Wesoła) → dzielnica Wesoła
  • 6 gromad: Groszówka, Miłosna Stara, Pohulanka, Szkopówka, Wesoła i Zielona Grzybowska.

W momencie zniesienia gmin w związku z reformą reorganizującą administrację wiejską przeprowadzoną jesienią 1954^[3], dzielnice powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock – jako jedynego – nie zostały przekształcone w gromady (z gromadzkimi radami narodowymi (GRN)).

Doszło do tego (częściowo) dopiero 1 stycznia 1958 roku, kiedy powiat miejsko-uzdrowiskowy Otwock zniesiono i przekształcono go w (normalny) ziemski powiat otwocki, wyłączając z niego jednak Otwock (stał się powiatem miejskim); ponadto, kilka miejscowości (dawne gromady) z dzielnicy Wiązowna (Jabłonna, Mlądz, Świerk i Wólka Mlądzka) włączono równocześnie do Otwocka. Wszystkie dzielnice zniesiono. Cztery z nich (Józefów, Karczew, Sulejówek i Wesoła) otrzymały status osiedla, pozostałe stały się gromadami (Celestynów, Halinów, Ostrówiec i Wiązowna). Pozostały takimi do momentu zniesienia tego typu jednostki z dniem 1 stycznia 1973^[4].

• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 maja 1952 r. w sprawie zniesienia powiatu warszawskiego, utworzenia powiatów piaseczyńskiego, pruszkowskiego, nowodworskiego i miejsko-uzdrowiskowego Otwock oraz zmiany granic, siedziby i nazwy powiatu radzymińskiego w województwie warszawskim. (Dz.U. z 1952 r. nr 27, poz. 185)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 27 czerwca 1957 r. w sprawie zniesienia powiatu miejsko-uzdrowiskowego Otwock, utworzenia powiatu miejskiego Otwock, powiatu otwockiego i niektórych osiedli oraz w sprawie zmiany granic niektórych powiatów w województwie warszawskim. (Dz.U. z 1957 r. nr 39, poz. 176)