Psylotowate

Psylotowate
	; Psilotum nudum
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	telomowe
Gromada	naczyniowe
Klasa	paprocie
Podklasa	nasięźrzałowe
Rząd	psylotowce
Rodzina	psylotowate
	Nazwa systematyczna
	Psilotaceae J. W. Griffith & Henfrey; Microgr. Dict.: 540. 1 Nov 1855
	Typ nomenklatoryczny
	Psilotum Sw. (1801)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Psylotowate (Psilotaceae J.W. Griff. & Henfr.) – rodzina roślin, jedyna w obrębie rzędu psylotowce (Psilotales Prantl) z klasy nasięźrzałowych. Obejmuje dwa rodzaje (psylot i tmezypterys) z co najmniej 12 gatunkami^[4]^[5]. Ze względu na specyficzną budowę jej przedstawicieli, jej pozycja systematyczna była długi czas niejasna i zmienna^[6]. W klasyfikacjach przedstawiających stan wiedzy na początku XXI wieku grupa ta jest siostrzaną względem rzędu nasięźrzałowców Ophioglossales^[7]^[2]. Rośliny te występują na różnych kontynentach w strefie klimatu równikowego i w ciepłym klimacie umiarkowanym^[8]. Najbardziej zróżnicowane są w rejonie południowo-wschodniej Azji, Australii i Oceanii, gdzie rosną oba rodzaje, w tym wszystkie z rodzaju tmezypterys^[9].

Morfologia

Gametofity: Rozwijają się jako twory podziemne, wydłużone, rozgałęziające się dychotomicznie, okrągłe na przekroju. Są bezzieleniowymi myko-heterotrofami. Mają prostą budowę anatomiczną, w tym zredukowaną tkankę przewodzącą. Endogenicznie powstają w nich z komórek epidermalnych liczne rodnie i plemnie^[10].
Sporofity: Pokolenie wieloletnie z podziemnym kłączem i pędem nadziemnym. Część podziemna bez korzeni^[4], zamiast nich obecne są chwytniki^[8]. Części nadziemne roślin są wzniesione lub zwisające, zielone, nierozgałęzione lub rozgałęzione dychotomicznie albo pierzasto. Pokryte są drobnymi mikrofilami (z pojedynczą żyłką przewodzącą) lub enacjami – drobnymi wypustkami pozbawionymi wiązki przewodzącej^[8]. Zarodnie mają grube ściany i zrastają się w synangia po dwie w przypadku Tmesipteris i po trzy u Psilotum. Rozwijają się one na końcach trzoneczków, które u Tmesipteris zrosły się prawdopodobnie z listkami. Zarodnie pękają podłużnymi szparami uwalniając liczne zarodniki (ponad tysiąc w każdym z synangiów^[8]) o kształcie podobnym do nasion fasoli^[10].

Systematyka

Rodzina psylotowatych Psilotaceae, obejmująca rodzaje Psilotum i Tmesipteris, należy do monotypowego rzędu Psilotales w różnych systemach klasyfikacyjnych^[7]^[9].

Istotnej zmianie uległa natomiast pozycja systematyczna całej tej grupy. Przez długi czas rośliny te były bowiem postrzegane jako najbardziej prymitywne spośród roślin naczyniowych^[4]. Uznawano je za blisko spokrewnione z kopalnymi ryniofitami i psylofitami^[9]. Dopiero badania molekularne dowiodły, że są one siostrzane dla nasięźrzałowców i zaliczone powinny być do szeroko ujmowanych paproci^[7]^[2].

W klasyfikacjach Chase'go i Reveala (2009)^[11] oraz Christenhusza i innych (2011)^[12], porządkujących klady roślin w układzie rang systematycznych, po umieszczeniu wszystkich roślin telomowych w randze klasy Equisetopsida, psylotowate zaliczone zostały do podklasy nasięźrzałowych Ophioglossidae, stanowiącej odpowiednik klasy psylotowych (Psilotopsida) w systemie Smitha i innych (2006)^[7]. Psylotowate (wraz z rzędem psylotowców) zostały włączone do podklasy nasięźrzałowych Ophioglossidae także w kolejnych klasyfikacjach Christenhusza i Chase'ego (2014)^[13], w systemie PPG I (2016)^[2], Ruggiero i in. (2016)^[1], czy Nitta i in. (2022)^[14].

Podział psylotowców^[7]^[2]

rząd: psylotowce (Psilotales Prantl, Lehrb. Bot., ed. 5: 183. 5 Jan 1884)
- rodzina: psylotowate (Psilotaceae J. W. Griff. & Henfr., Microgr. Dict.: 540. 1 Nov 1855)
  - rodzaj: Psilotum Swartz – psylot
  - rodzaj: Tmesipteris Bernhardi – tmezypterys

Przypisy

↑ ^a ^b Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.
↑ ^a ^b James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-26].
↑ ^a ^b ^c Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-26] (ang.).
↑ Christenhusz, M. J. M. & Byng, J. W.. The number of known plants species in the world and its annual increase. „Phytotaxa. Magnolia Press”. 261 (3), s. 201–217, 2016. DOI: 10.11646/phytotaxa.261.3.1.
↑ Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 727. ISBN 83-01-10951-3.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2017-02-27]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Li-Bing Zhang & George Yatskievych: Psilotaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-26].
↑ ^a ^b ^c Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 25-26. ISBN 978-1842466346.
↑ ^a ^b Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 245-247. ISBN 978-83-01-13945-2.
↑ Chase, Mark W.; Reveal, James L.. A phylogenetic classification of the land plants to accompany APG III. „Botanical Journal of the Linnaean Society”. 161 (2), 2009. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.01002.x.
↑ Christenhusz Maarten J. M.; Zhang Xian-Chun; Schneider Harald. A linear sequence of extant families and genera of lycophytes and ferns. „Phytotaxa”. 19, s. 7–54, 2011.
↑ Christenhusz Maarten J. M.; Chase Mark W.. Trends and concepts in fern classification. „Annals of Botany”. 113 (4), s. 571–594, 2014. DOI: 10.1093/aob/mct299.
↑ NittaN. J.H. NittaN. i inni, An open and continuously updated fern tree of life, „Frontiers in Plant Science”, 13, 2022, DOI: 10.3389/fpls.2022.909768 [dostęp 2023-08-06] .

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-02-28] (ang.).

[ppgI-2] The Pteridophyte Phylogeny Group. A community-derived classification for extant lycophytes and ferns. „Journal of Systematics and Evolution”. 54 (6), s. 563–603, 2016. DOI: 10.1111/jse.12229.

[rev-3] James L. Reveal: Indices Nominum Supragenericorum Plantarum Vascularium – P. University of Maryland. [dostęp 2017-02-26].

[apweb-4] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-26] (ang.).

[5] Christenhusz, M. J. M. & Byng, J. W.. The number of known plants species in the world and its annual increase. „Phytotaxa. Magnolia Press”. 261 (3), s. 201–217, 2016. DOI: 10.11646/phytotaxa.261.3.1.

[slownik-6] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika Systematyka. Wyd. t. 2, wydanie 10. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 727. ISBN 83-01-10951-3.

[smith-7] Smith, A. R., K. M. Pryer, E. Schuettpelz, P. Korall, H. Schneider & P. G. Wolf: A classification for extant ferns. Taxon 55(3): 705–731, 2006. [dostęp 2017-02-27]. (ang.).

[china-8] Li-Bing Zhang & George Yatskievych: Psilotaceae. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-26].

[maarten-9] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 25-26. ISBN 978-1842466346.

[szweykowscy-10] Alicja Szweykowska, Jerzy Szweykowski: Botanika. Systematyka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2007, s. 245-247. ISBN 978-83-01-13945-2.

[chase-11] Chase, Mark W.; Reveal, James L.. A phylogenetic classification of the land plants to accompany APG III. „Botanical Journal of the Linnaean Society”. 161 (2), 2009. DOI: 10.1111/j.1095-8339.2009.01002.x.

[12] Christenhusz Maarten J. M.; Zhang Xian-Chun; Schneider Harald. A linear sequence of extant families and genera of lycophytes and ferns. „Phytotaxa”. 19, s. 7–54, 2011.

[13] Christenhusz Maarten J. M.; Chase Mark W.. Trends and concepts in fern classification. „Annals of Botany”. 113 (4), s. 571–594, 2014. DOI: 10.1093/aob/mct299.

[nitta-14] NittaN. J.H. NittaN. i inni, An open and continuously updated fern tree of life, „Frontiers in Plant Science”, 13, 2022, DOI: 10.3389/fpls.2022.909768 [dostęp 2023-08-06] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]