Sąd Kryminalny Księstwa Mazowieckiego – sąd powołany 22 kwietnia 1794 przez Radę Zastępczą Tymczasową po opanowaniu Warszawy przez powstańców kościuszkowskich.

Zasięgiem swojej działalności objął Warszawę i województwo mazowieckie. W jego skład weszło 20 sędziów nominowanych przez Radę Zastępczą Tymczasową, wśród nich Pius Kiciński^[1]. Miał zabezpieczać powództwo w sprawach o zdradę ojczyzny i spiskowanie przeciwko powstaniu, których rozstrzygnięcie pozostawiono jednak Sądowi Najwyższemu Kryminalnemu.

Do kompetencji Sądu Kryminalnego Księstwa Mazowieckiego należało rozpatrywanie spraw (bez prawa apelacji):

• o występki i czyny przeciwko powstaniu (wprowadzone tylko za rezolucją Rady Zastępczej Tymczasowej z powództwa publicznego),
• o gwałty i naruszenie spokoju publicznego,
• o czyny przeciwko bezpieczeństwu osób i ich majątków.

Pod wpływem ludu żądającego kary dla zdrajców ojczyzny, 9 maja 1794 na Rynku Starego Miasta powieszeni zostali publicznie przywódcy konfederacji targowickiej skazani na karę śmierci przez Sąd Kryminalny Księstwa Mazowieckiego:

• biskup inflancki Józef Kazimierz Kossakowski,
• hetman wielki koronny Piotr Ożarowski,
• marszałek Rady Nieustającej Józef Ankwicz,
• hetman polny litewski Józef Zabiełło^[2].

Zbyt opieszałe procedowanie i uleganie naciskom kół zachowawczych doprowadziło 28 czerwca do wystąpienia ludności warszawskiej, która powywieszała podejrzanych. 23 sierpnia 1794 Rada Najwyższa Narodowa utworzyła w jego miejsce Sąd Kryminalny Wojskowy.

• J. Dudziński: Sąd Kryminalny dla Warszawy i Księstwa Mazowieckiego za rządów Rady Zastępczej Tymczasowej (22 kwietnia-28 maja 1794) w: Z dziejów prawa Katowice 1996.
• HenrykH. Kocój HenrykH., Cztery lata nadziei. 200 rocznica Sejmu Wielkiego, Katowice 1988, ISBN 83-226-0145-X .
• Bogusław Leśnodorski: Polscy jakobini. Karta z dziejów insurekcji 1794 roku. Warszawa: Książka i Wiedza, 1960.