Stanisław Augustyński

Data i miejsce urodzenia	18 stycznia 1869 Odporyszów, Austro-Węgry
Data i miejsce śmierci	26 sierpnia 1949 Sanok
Miejsce spoczynku	Cmentarz Centralny w Sanoku
Zawód, zajęcie	prawnik, urzędnik skarbowy
Narodowość	polska
Edukacja	Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie, III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Wyznanie	rzymskokatolickie
Rodzice	Wojciech, Elżbieta
Małżeństwo	Maria z d. Morawiecka
Dzieci	Stefan, Adam, Stanisław, Zofia, Tadeusz, Juliusz
Krewni i powinowaci	Jan Augustyński, Zygmunt Augustyński, Jędrzej Augustyński, Janina Augustyńska, Andrzej Augustyński, Marcin Augustyński
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Augustyński (ur. 18 stycznia 1869 w Odporyszowie, zm. 26 sierpnia 1949 w Sanoku) – polski urzędnik skarbowy, działacz ludowy, społecznik, poseł na Sejm III kadencji II RP, radny Sanoka.

Był najstarszym synem Wojciecha Augustyńskiego (powstańca styczniowego i wójta Gminy Odporyszów) i Elżbiety z domu Pytka^[1]. Wychował się w rodzinie o wielopokoleniowych tradycjach powstańczych i patriotycznych. Był spokrewniony z Marcinem Augustyńskim, jednym z liderów ruchu ludowego w Galicji, przyjacielem Jakuba Bojki.

Uczęszczał do Gimnazjum im. Kazimierza Brodzińskiego w Tarnowie. Relegowany z powodu działalności konspiracyjnej w okresie rządów dyrektora Bronisława Trzaskowskiego przeniósł się do III Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego w Krakowie, gdzie zdał maturę w 1890. Był miłośnikiem przyrody, sympatykiem Krakowskiego Stowarzyszenia Ochrony Zwierząt, prenumeratorem wydawanego przez nie czasopisma „Przyjaciel zwierząt domowych i pożytecznych”^[2]. Studiował na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Był członkiem stowarzyszenia „Gwiazda”, Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Towarzystwa Szkoły Ludowej^[3] oraz założonej w czerwcu 1890 w Tarnowie tajnej organizacji szkolno-akademickiej pod nazwą Liga Narodowa (wraz z nim m.in. Wacław Borzemski, Bolesław Gawiński, Jan Stapiński), za co został objęty śledztwem władz austriackich i zagrożony aresztowaniem^[4]. Po uwięzieniu Stapińskiego, 24 czerwca 1891 został oskarżony przed trybunałem orzekającym we Lwowie o przynależność do Ligi Narodowej. Zarzucono mu pełnienie funkcji naczelnika Stapińskiego oraz kierownictwa sekcji ludowej, czemu Augustyński wraz z towarzyszami zaprzeczył^[5]. Po ujawnieniu udziału w tajnej niepodległościowej organizacji „Orzeł Biały” prokuratura austriacka postawiła jemu oraz innym kolegom z gimnazjum zarzut zdrady stanu^[3]. W 1895 ukończył studia prawnicze i przeprowadził się do Sanoka.

Od marca 1895 pracował jako urzędnik państwowy w Sanoku, gdzie w 1900 został naczelnikiem (radcą) Urzędu Skarbowego^[3]. W 1912 z rangi sekretarza został mianowany radcą skarbu^[6]. Był pierwszym rangą urzędnikiem urzędu podatkowego w urzędzie c. k. starostwa powiatu sanockiego, od około 1904 w charakterze starszego inspektora podatkowego^[7], od ok. 1905 w charakterze sekretarza skarbowego^[8][9], a od ok. 1912 w charakterze radcy skarbowego^{[10][11][12][3]}. Do stycznia 1908 był członkiem zarządu „Towarzystwa kredytowego dla urzędników i sług państwowych dla budowy domów mieszkalnych członkom i dostarczania tymże członkom artykułów spożywczych” w Sanoku^[13][14]. Był członkiem Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka^[15]. Podczas I wojny światowej, od 15 września 1914 przebywał z żoną i pięciorgiem dzieci w dzielnicy Brna Židenice^[16]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, podczas wojen z Ukraińcami i bolszewikami 1918–1921 był organizatorem ochotniczej służby wojskowej oraz propagował pożyczki „Odrodzenia”^[3]. W tym czasie trzech jego synów walczyło w tych wojnach^[3]. W II Rzeczypospolitej pracował jako inspektor w VI stopniu służby w Urzędzie Skarbowym Podatków i Opłat w Sanoku. 31 marca 1929 został przeniesiony w stan spoczynku^[17].

Należał do organizatorów Komunalnej Kasy Oszczędności Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka, funkcjonującej w budynku przy ul. Tadeusza Kościuszki 4; był członkiem jej zarządu, wiceprezesem zarządu, prezesem zarządu oraz zasiadał w radzie nadzorczej^[18]. W sierpniu 1925 zasiadł w dyrekcji Kasy Zaliczkowej w Sanoku^[19] i pozostawał w tym gremium do przełomu 1929/1930^[20]. W latach 1918–1930 był sekretarzem Rady Powiatowej. W grudniu 1919 był inicjatorem powstania Komitetu Włościańskiego w Sanoku^[21]. Organizował kółka i kursy rolnicze, koła młodzieży i gospodyń wiejskich^[3]. Należał do organizatorów spółdzielni rolniczo - handlowej „Rolnik”^[3], a od 1925 był jej prezesem. Był przewodniczącym Okręgowego Towarzystwa Rolniczego^[22]. Został członkiem wydziału (zarządu) zawiązanego 22 maja 1919 Koła Przyjaciół Harcerstwa w Sanoku^[23][24]. W 1929 był jednym z założycieli sanockiego koła Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego^[25]. Został prezesem zarządu założonego w 1934 komitetu obwodowego w Sanoku Towarzystwa Popierania Budowy Publicznych Szkół Powszechnych^[26]. Do 1939 był członkiem sanockiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”^[27][28]. Jego nazwisko zostało umieszczone w drzewcu sztandaru TG Sokół w Sanoku, na jednym z 125 gwoździ upamiętniających członków^[29]. Pod koniec listopada 1930 został wybrany prezesem Zarządu Głównego Związku Młodzieży Kresowej^[3] i pełnił tę funkcję do 1933.

W latach 20. był aktywnym działaczem PSL „Piast”^[30][31][32], w 1930 z ramienia BBWR uzyskał mandat posła Sejmu RP III kadencji w okręgu 48 (Przemyśl, Dobromil, Sanok, Brzozów, Krosno)^[33]. Jego mandat wygasł 5 października 1931 na mocy orzeczenia Sądu Najwyższego o unieważnieniu wyborów^[34]. W ponownie zarządzonych wyborach 22 listopada 1931^[35] został wybrany powtórnie^[36] i złożył ślubowanie 10 grudnia 1931. W Sejmie należał do klubu BBWR, działał w komisjach: administracji, prawniczej i skarbowej. Mandat posła pełnił do końca kadencji 10 lipca 1935.

W marcu 1931 wszedł w skład Tymczasowego Zarządu, powołanego w związku z połączeniem gminy Sanok i gminy Posada Olchowska, a w 1932 został członkiem połączonej rady^[37]. W wyborach do rady miejskiej 1932 był na liście Komitetu Gospodarczego wystawionego z BBWR (wraz z nim m.in. burmistrz Tadeusz Malawski)^[38]. Był także przewodniczącym Towarzystwa Popierania Szkół Powszechnych i Towarzystwa Oświaty Zawodowej. Był członkiem wspierającym Katolicki Związek Młodzieży Rękodzielniczej i Przemysłowej w Sanoku^[39]. Został radnym Sanoka w 1934^[40][41], a w 1935 sekretarzem Wydziału Powiatowego.

Miał cztery siostry: Marię (1866–1952), Kunegundę (1870–1873), Antoninę, po mężu Kożuch (1875–1898), Anielę, po mężu Luszowska (1885–1969) oraz pięciu braci: Jana (1878–1943), profesora gimnazjalnego, wiceprezesa Zarządu Gdańskiej Macierzy Szkolnej, dyrektora Gimnazjum Polskiego w Gdańsku, Władysława (1880–1939), sędziego Sądu Okręgowego, a następnie adwokata w Katowicach, Marcina (1882–1965), uczestnika I wojny światowej, właściciela gospodarstwa w Odporyszowie, Józefa (1887–1969), rolnika, sybiraka, Zygmunta (1890–1959), prawnika, dziennikarza, członka Delegatury Rządu na Kraj i RGO, działacza antykomunistycznego, więźnia politycznego.

Przyszłą żonę Marię, z domu Morawiecką^[1] (ur. 1874, zm. 20 stycznia 1945 w Sanoku), krewną Kornela Morawieckiego, poznał jako pensjonariuszkę gimnazjum w Tarnowie. Zauroczony jej pięknym, długim warkoczem poprzysiągł, że zostanie jego żoną^[42]. Jako małżonkowie wydali na świat sześcioro dzieci:

• Stefan Maria (ur. 4 lipca 1897 w Tarnopolu^[43], słuchacz praw, ochotnik Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, zm. 20 lutego 1920 w Sanoku wskutek gruźlicy^[44][45])
• Adam Maria Jan (ur. 9 kwietnia 1900 we Lwowie, uczestnik obrony Lwowa, więziony w niewoli Ukraińskiej w Kosaczowie, urzędnik bankowy, zm. 8 maja 1965 w Warszawie^[3])
• Stanisław Maria (ur. 1904 we Lwowie, ochotnik Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, powstaniec górnośląski, inwalida wojskowy, zm. 17 lipca 1924 w Sanoku)^[46]
• Zofia (ur. 3 czerwca 1909 we Lwowie, zm. 21 kwietnia 1911)^[47]
• Tadeusz Maria (ur. 8 czerwca 1912 w Sanoku, żonaty z Romaną Łuczak, zm. 17 stycznia 1969 w Sanoku)
• Juliusz Maria (ur. 1 listopada 1914 w Limanowej, urzędnik bankowy, od 1944 żonaty z Kazimierą Skórką – siostrą Tadeusza, zm. 3 marca 1954 w Warszawie)^[48]

Według doniesienia prasowego z 1924 synowie Stefan i Stanisław zmarli w wyniku ran odniesionych w zmaganiach wojennych^[3].

Stanisław Augustyński do końca życia zamieszkiwał przy ul. Ignacego Daszyńskiego 23 w Sanoku^[1][49]. Zmarł 26 sierpnia 1949^[1] i został pochowany 28 sierpnia 1949 w grobowcu rodzinnym na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku^[1]. W tym miejscu spoczywają również: żona Maria z Morawieckich, córka Zofia, synowie Stefan i Stanisław oraz wnuk Andrzej (syn Juliusza i Kazimiery). Obok znajduje się drugi grobowiec rodziny Augustyńskich, w którym spoczywa syn Tadeusz i inni członkowie rodziny.

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (7 listopada 1925)^[50]

• Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych (Austro-Węgry, przed 1912)^[9]
• Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych (Austro-Węgry, przed 1912)^[9]

• Augustyński (nazwisko)

• Strona Sejmowa. Stanisław Augustyński. sejm.gov.pl. [dostęp 2016-06-08].