Stanisław Działowski

starszy sierżant
Data i miejsce urodzenia	11 kwietnia 1900 Mielec
Data i miejsce śmierci	19 marca 1942 Perth
Przebieg służby
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Formacja	K.u.k. Luftfahrtruppen Lotnictwo Wojska Polskiego Armée de l’air RAF
Jednostki	2 pułk lotniczy 6 pułk lotnicze 2 Anti-Aircraft Co-operation Unit
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa II wojna światowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisław Działowski (ur. 11 kwietnia 1900 w Mielcu, zm. 19 marca 1942 w Perth w Szkocji) – polski lotnik wojskowy i konstruktor lotniczy – amator. Starszy sierżant pilot Wojska Polskiego i brytyjskich Królewskich Sił Powietrznych.

Syn Walentego i jego drugiej żony Teofili z Sobieskich^[1]. Ukończył sześć klas szkoły powszechnej a następne uczył się przez dwa lata w Gimnazjum im. Stanisława Konarskiego w Mielcu^[2]. W 1916 roku uciekł z domu i przedostał się do Wiednia, aby tam 6 marca 1916 roku zgłosić się na ochotnika do Cesarskiej i Królewskiej Armii i został skierowany do szkół mechaników lotniczych w Mauer i Szeged^[3][4].

Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości 11 listopada 1918 wstąpił do Wojska Polskiego i został mechanikiem w Niższej Szkole Lotniczej w Krakowie, a od września 1920 w Bydgoszczy. Pracował tam jako majster w parku lotniczym szkoły. Wspólnie z bratem Mieczysławem w 1924 roku rozpoczął prace nad szybowcem Bydgoszczanka, który wziął w 1925 roku udział w II Wszechpolskim Konkursie Szybowców^[5].

W 1926 w Bydgoszczy, już jako szef montowni płatowców, ukończył kurs pilotażu. W 1927 roku został przeniesiony do 2 pułku lotniczego w Krakowie, w którym pełnił funkcję oblatywacza, instruktora lotów i kontrolera parku lotniczego. Wraz z bratem Mieczysławem był konstruktorem awionetek DKD, nazwa pochodziła od skrótu: Działowski - Jan Krüger (wspierał budowę finansowo) - Działowski. Jesienią 1925 roku przystąpił do budowy swego pierwszego samolotu – DKD-I. Samolot został zbudowany częściowo w piwnicy domu w Bydgoszczy, a oblatany w 1926 (pierwszy lot 1 lutego) przez Stanisława Działonowskiego^[3] i w 1927 r. zaprezentowana na wystawie Ligi Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej w Warszawie^[3]. Na drugiej konstrukcji DKD-III Stanisław Działowski zajął 4. miejsce w I Krajowym Konkursie Awionetek w 1927^[6], a następnie 3. miejsce w II Krajowym Konkursie Awionetek w 1928^[7]. W konkursie tym natomiast zwyciężyła kolejna konstrukcja braci, DKD-IV^[8]. Na DKD-IV wykonał lot dowódca 2. pułku lotniczego - mjr Tadeusz Wereszczyński, który zarekomendował ten samolot do zakupu przez wojsko w ilości 25 sztuk. Udostępnił też braciom Działdowskim jeden z hangarów 2 PL na potrzeby ich działalności^[9]. Ostatnim ukończonym projektem Działowskich był DKD-V, który był przygotowany do startu w Międzynarodowych Zawodach Samolotów Turystycznych Challenge 1930. Podczas przelotu do Warszawy samolot lądował przymusowo w rejonie Końskich, Stanisław Działonowski został ranny^[10]. W późniejszych latach opracowali projekty oznaczone jako DKD-VI, VII, VIII i IX ale nie udało się im uzyskać środków na ich zbudowanie^[11].

Od 1930 roku Stanisław Działowski zajmował się ideą połączenia samolotu z samochodem - „aeromobilem” DKD-X, który jednak nie został ukończony z uwagi na brak finansów i chorobę konstruktora^[12]. W 1932 roku na łamach „Wiarusa”, organu podoficerów wojska lądowego i marynarki wojennej, został opublikowany artykuł na temat „aeromobilu” z fotografiami modelu, wykonanego z drewna. Artykuł nie pozostał bez echa. W ciągu kilku tygodni podoficerowie II i V Okręgu Korpusu samorzutnie, za zezwoleniem dowódców, zebrali prawie 20 tys. złotych na budowę pierwszego „aeromobilu”. Za zgodą i pod patronatem ówczesnego dowódcy Okręgu Korpusu Nr V, generała brygady Aleksandra Narbutt-Łuczyńskiego został powołany Fundusz Budowy „Aeromobilu”. Prototyp miał być zbudowany w ciągu lata 1933 roku w Dębicy, gdzie pomieszczenia i narzędzia przeznaczone na ten cel przekazał bezinteresownie tamtejszy fabrykant Augustyn Gunia. Dla upamiętnienia chlubnej inicjatywy polskiego korpusu podoficerskiego aeromobil otrzymał nazwę „Podoficer”^[13].

W 1935, z uwagi na stan zdrowia, Stanisław Działowski przeniesiony został w stan spoczynku^[14]. Po zakończeniu zawodowej służby wojskowej nie zerwał związków z lotnictwem. Był kolejno: kierownikiem technicznym Szkoły Pilotów LOPP w Stanisławowie oraz pracownikiem Wytwórni Płatowców PZL WP-1 w Warszawie i PZL WP-2 w Mielcu^[3].

Po wybuchu II wojny światowej zgłosił się do 6 pułku lotniczego we Lwowie i poprzez Rumunię został ewakuowany do Francji. We Francji pracował w montowni samolotów Lioré-et-Olivier LeO 451. W marcu 1940 został instruktorem pilotażu w 108 Batalionie Lotniczym w Montpellier^[15].

Po upadku Francji ewakuowany do Anglii. 27 czerwca 1940 roku został przyjęty do RAF i otrzymał numer służbowy 793604^[16][17][14]. Po przeszkoleniu latał od 27 sierpnia 1940 roku w 2 Jednostce Współpracy z Obroną Przeciwlotniczą (ang. AACU - Anti-Aircraft Co-operation Unit). 15 października 1941 został ranny w locie bojowym i skierowany do szpitala wojskowego w East Kilbrick w Szkocji. 17 marca 1942 został zwolniony z RAF-u, z uwagi na stan zdrowia. Zmarł 19 marca 1942 roku w Sanatorium RAF w Perth (Szkocja). Pochowany na tamtejszym cmentarzu Wellhill^[14].

W 1921 roku ożenił się z Małgorzatą Pitroch, a w 1922 roku urodził się ich pierwszy syn Edward^[18]. W późniejszych latach został ojcem jeszcze sześciu synów: Stanisława, Zbigniewa, Tadeusza, Henryka, Bogusława oraz Ignacego^[19].

• Medal Lotniczy (dwukrotnie)^[17]
• Brązowy Krzyż Zasługi (12 maja 1933)^[20]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[19]
• Złota Odznaka Hono­rowa LOPP I stopnia (1932)
• Odznaka Honorowa Polskiego Czerwonego Krzyża (1934)^[21]

• W Krakowie w dzielnicy Podgórze jedna z ulic została nazwana imieniem Stanisława Działowskiego^[22],
• Zespół Szkół Ogólnokształcących Nr 1 w Mielcu wybrał jako patrona Stanisława Działowskiego^[23].

• Olgierd Cumft, Hubert Kazimierz Kujawa: Księga lotników polskich poległych, zmarłych i zaginionych 1939–1946. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1989. ISBN 83-11-07329-5. Brak numerów stron w książce
• Stanisław Fryc: Piloci Podkarpacia. Jasło: Krośnieńska Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-62843-53-4. OCLC 804789872.
• Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze 1893–1939. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1976. OCLC 830596725.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939–1946. Cz. 1. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1993. ISBN 0-9522473-0-5. OCLC 749530918.
• Zbigniew Wawszczak: Bracia Działonowscy. Rzeszów: RSW „Prasa-Książka-Ruch”, 1985. ISBN 83-03-00625-8. OCLC 297522475.

• Bracia, którzy dali Polsce skrzydła. Sto lat temu