Stanisława Tarnawiecka

Data i miejsce urodzenia	9 kwietnia 1864 Lwów
Data i miejsce śmierci	10 października 1923 Bykowce
Multimedia w Wikimedia Commons

Stanisława Tarnawiecka z domu Schwarz, secundo voto Ramułt^[a] (ur. 9 kwietnia 1864 we Lwowie, zm. 10 października 1923 w Bykowcach) – polska właścicielka ziemska, działaczka społeczna.

Urodziła się 9 kwietnia 1864 we Lwowie^[1]. Wywodziła się z rodziny pochodzenia niemieckiego^[2]. Była córką Rudolfa Schwarza (1834-1899^[3][4][5], kupiec i muzyk pochodzenia niemieckiego, dyrektor Galicyjskiego Towarzystwa Muzycznego i Konserwatorium Lwowskiego^[2]) i Ludmiły z domu Zawilskiej^[2][6] (1834-1912^[7])^[1][8]. Miała dwie siostry: Marię (zamężna z lekarzem dr. Władysławem Gedlem, babka Marka Gedla)^[2] i Ludmiłę (śpiewaczka i nauczycielka śpiewu znana w Paryżu jako Lody Palasara)^[2][6][9]. Wychowywała się w domu we Lwowie przy ulicy Teatralnej, przepełnionym muzyką (jego ojciec organizował tam tzw. niedzielne „poranki muzyczne”, z czasem słynne w całym Lwowie) i atmosferą patriotyzmu^{[3][10][2][6]}.

Podczas powstania styczniowego w 1863 jej rodzice działali w organizacji i pomocy na rzecz insurekcji, a dom Schwarzów, położony w ścisłym centrum Lwowa i dysponującym alternatywnymi przejściami w inne ulice i zabudowania, służył za miejsce spotkań i narad spiskowców (bywali tam Edmund Różycki, Karol Różycki, Jan Stella-Sawicki, Michał Heydenreich, Romuald Traugutt, Milewski, Mieczysław Romanowski)^[11]. W mieszkaniu wyrabiano i składowano amunicję, ukrywano poszukiwanych powstańców^[12].

Jej pierwszym mężem był Aleksander Tarnawiecki, właściciel dóbr, w tym wsi Bykowce^[13][14], zmarły w 1898 w wieku 59 lat^[6][15]. Odziedziczyła po nim dobra ziemskie w Bykowcach, których była właścicielką przez wiele kolejnych lat do kożca istnienia zaboru austriackiego (1918)^{[16][17][18][19][20][21]}. Ponadto, według stanu z 1897 była właścicielką wsi Hołuczków^[22]. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę pozostawała właścicielką Bykowiec jeszcze w latach 20. XX wieku^[23]. Na początku XX wieku rodzina właścicieli wybudowała budynek dworski na fundamentach poprzedniego dworku (najprawdopodobniej z XVIII wieku)^[24].

Stanisława Tarnawiecka działała społecznie^[25]. W 1889 przystąpiła do Towarzystwa im. Stanisława Staszica we Lwowie w charakterze członka wspierającego^[26]. Należała do sanockiego oddziału Towarzystwa Pszczelniczo-Ogrodniczego^[27][28]. Była przewodniczącą komitetu organizacyjnego wystawę pszczelniczo-ogrodniczą wraz z wystawią drobiu i królików trwającą w Sanoku od 28 września 1905^[29]. 24 listopada 1905 została wybrana do zarządu kółek rolniczych powiatu sanockiego^[30][31]. Na przełomie lipca i sierpnia 1911 zasiadła w radzie nadzorczej Domu Handlowo-Przemysłowego w Sanoku^[32]. Przekazała areał na rzecz Towarzystwa Szkoły Ludowej z przeznaczeniem na powstanie szkoły uczącej w języku polskim, która została wybudowana w 1912^[6][25][33]. W Bykowcach opiekowała się szkołą ludową^[34]. Należała do Towarzystwa Upiększania Miasta Sanoka^[35]. W 1911 podarowała kilkadziesiąt krzewów ozdobnych, które zasadzono w części im. Fryderyka Szopena parku miejskiego w Sanoku^[36].

Po wybuchu I wojny światowej od 14 września 1914 wraz z bliskimi przebywał w Cilli^[37]. Podczas wojny została wybrana przewodniczącą założonego 5 marca 1916 Koła Ligi Kobiet Miasta Sanoka, liczącego ok. 170 aktywistek, działających społecznie, głównie na rzecz opieki nad rannymi legionistami oraz rodzinami^{[6][38][39][40]}. W czasie wojny założyła w Sanoku herbaciarnię, przy obsłudze której pracowała Emilia Słuszkiewicz, córka Michała^[41]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości pod koniec grudnia 1918 została wybrana członkinią Naczelnego Zarządu zjednoczonej Liga Kobiet Polskich^[42]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości z inicjatywy Ligi Kobiet w sanockiej kamienicy Pawła Biedki przy ul Jagiellońskiej 4 działał „Sklep Przemysłu Domowego”^[43].

W swoim domu przechowywała pamiątki i dokumenty z działalności rodziców w czasie powstania styczniowego^[10]. W majątku Stanisławy Tarnawieckiej w Bykowcach zmarli jej rodzice Rudolf w 1899^{[3][4][5][44][45]} i Ludmiła w 1912^[7][46]. Jako wdowa 2 lutego 1919 Stanisława Tarnawiecka poślubiła architekta i wdowca Ludwika Baldwin-Ramułta (1857-1929; świadkami na ich ślubie byli Stanisław Obertyński i Mieczysław Strzelbicki)^[1][47]. Pozostawała właścicielką Bykowiec po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w pierwszych latach istnienia II Rzeczypospolitej w latach 20. XX wieku^[23]. Zmarła 10 października 1923 w Bykowcach na udar mózgu^[47][48]. Została pochowana na tamtejszym cmentarzu w grobowcu familijnym 13 października 1923^[47][c].

W Bykowcach została ustanowiona ulica Stanisławy Tarnawieckiej, wiodąca od drogi krajowej nr 28 w stronę południową do zabudowań dworskich. Po latach we wsi zostało założone Stowarzyszenie Rozwoju Wsi Bykowce „Moja Wieś” im. Stanisławy Tarnawieckiej^[49].

• Maria Bruchnalska: Ciche bohaterki. Udział kobiet w powstaniu styczniowym. Miejsce Piastowe: 1932, s. 1-399.