Stede Bonnet

Data i miejsce urodzenia	1688 Bridgetown (Barbados)
Data i miejsce śmierci	10 grudnia 1718 Charleston
Zawód, zajęcie	pirat
Multimedia w Wikimedia Commons

Stede Bonnet (ur. 1688 w Bridgetown^[1] na wyspie Barbados^[2], zm. 10 grudnia 1718) – pirat narodowości angielskiej urodzony na Barbadosie, grasujący przez około dwa lata po akwenach wschodniego wybrzeża Ameryki, znany w historiografii jako „Pirat-Dżentelmen”^[2][3][4].

Urodził się w zamożnej rodzinie plantatorów trzciny cukrowej na Barbadosie, wyspie, na której w XVII w. osiedlił się jego dziadek, Thomas Bonnet^[3]. W momencie śmierci Thomasa w 1676 majątek Bonnetów wynosił ponad 400 akrów^[3]. Część z posiadłości przypadła w spadku ojcu Stede’a, Edwardowi Bonnetowi^[3]. Ojciec zmarł, kiedy Stede miał sześć lat; prawdopodobnie w tym okresie zmarła także jego matka Sarah z d. Whetstone^[3]. Stede odebrał mimo to staranne wykształcenie^[3]. Jego opiekunką była Jenner Whetstone^[5].

W 1709 w Bridgetown ożenił się z Mary Allamby, która także pochodziła z rodziny plantatorów^[3]. Para miała czwórkę dzieci, z których jedno zmarło przed 1715^[3]. Bonnet posiadał stopień majora lokalnej milicji^[3]. W 1716 był wybrany na urząd sędziego pokoju^[1]. Sympatyzował z jakobitami^[5].

W 1717, porzuciwszy żonę oraz trójkę dzieci (Edward, Stede, Mary), skłonił się ku piractwu, co biografowie z jego epoki poczytywali jako objaw niestabilności psychicznej^[3]. Wysunięto także przypuszczenie, że ruch Bonneta mogło spowodować rozczarowanie życiem małżeńskim^[1]. Pomimo braku doświadczenia w żeglarstwie własnym sumptem zakupił od kapitana Godfreya Malbone’a^[5] i uzbroił slup „Revenge” w dziesięć (lub sześć^[4]) dział, po czym obsadził go załogą ponad 70 ludzi^[3] (wg Mossa było to ponad 120 osób^[5]). Jego metody dowodzenia załogą i zachowanie odbiegały od znanych wówczas praktyk piractwa^[4]; wypłacał on swoim podwładnym regularną pensję, uchodził za człowieka wykształconego i według relacji współczesnych posiadał na swoim okręcie pokaźną bibliotekę^[3][6].

„Revenge” skierował się ku wybrzeżom Wirginii^[3]. Tam Bonnet zdobył i splądrował trzy brytyjskie okręty: „Anne” „Endeavour” i „Young”, a także barbadoski statek „Turpet”^[3]. Wszystkie jednostki oszczędzono, z wyjątkiem ostatniej, którą podpalono, być może po to, aby uniknąć przeniknięcia informacji na rodzinną wyspę Bonneta^[3]. Następnie, po obraniu kursu na południe, w sierpniu 1717 załoga „Revenge” zajęła u wybrzeży Karoliny Południowej dwa kolejne okręty: brygantynę płynącą z Bostonu i barbadoski statek transportowy^[3]. Okręty przyłączono na pewien czas do floty Bonneta^[5][3]. Jednostki skierowano ku wybrzeżom Karoliny Północnej, gdzie dokonano niezbędnych napraw w okolicy ujścia rzeki Cape Fear, wykorzystując części i zasoby zdobytych okrętów^[5][4][3]. Nazwisko Bonneta znane już wówczas było angielskim władzom^[5]. „Revenge” skierowano następnie ku New Providence; po drodze piraci napotkali na hiszpański okręt wojenny, który poważnie uszkodził statek Bonneta; zdołał on umknąć, lecz w starciu z Hiszpanami został ranny i stracił około połowę załogi^[3]. Niektórzy autorzy wątpią w historyczność starcia z Hiszpanami, zwracając uwagę na brak informacji potwierdzających takie wydarzenie w hiszpańskich archiwach^[6].

Na New Providence, wówczas będącej siedzibą nieformalnej Republiki Piratów(inne języki)^[5], Bonnet poznał Benjamina Hornigolda oraz Edwarda Teacha, któremu prawdopodobnie pozwolił dowodzić okrętem do czasu swojego wyzdrowienia^[3]. W październiku 1717 „Revenge” dowodzony przez Czarnobrodego pożeglował do Zatoki Delaware, gdzie piraci w krótkim czasie dokonali abordażu kilkunastu jednostek^[3]. Bonnet, pozbawiony faktycznej decyzyjności, cieszył się jednak sympatią załogi i zachował przywilej mieszkania w kapitańskiej kajucie^[5]. W listopadzie w rejonie Karaibów piraci zdobyli francuski czternastodziałowiec „La Concorde”, który od tej pory, po znacznym dozbrojeniu, służył Teachowi pod nazwą „Queen Anne’s Revenge”^[5]. Wówczas Bonnet ponownie przejął dowodzenie na swoim slupie^[3]. Do końca 1717 wspólnie z Czarnobrodym dokonał kilku napadów na statki w okolicach Wysp Podwietrznych i Saint Kitts; Brytyjczycy w pościg za nimi bezskutecznie wysłali okręty HMS „Scarborough” i HMS „Seaford”^[5][3]. Działalność piratów relacjonowana była w pierwszej północnoamerykańskiej gazecie pt. „The Boston News-Letter(inne języki)”^[5]. Zimę piraci spędzili w rejonie Zatoki Meksykańskiej, plądrując hiszpańskie i brytyjskie statki kupieckie^[5].

Z początkiem 1718 Bonnet i Czarnobrody na pewien czas rozstali się^[5]. Wiosną 1718 „Revenge” w okolicach Zatoki Honduraskiej wdał się z silnie uzbrojonym statkiem kupieckim „Protestant Caesar” w wymianę ognia, która zmusiła piratów do ucieczki w stronę wysp Turneffe^[5]. Tam doszło do ponownego spotkania Bonneta z Teachem. Porażka w starciu ze statkiem kupieckim nadszarpnęła autorytet kapitana „Revenge”^[4]. Czarnobrody za zgodą załogi „Revenge” ponownie przejął czasowo kontrolę nad okrętem, wyznaczając na nowego kapitana jednego ze swoich podwładnych, Richardsa; wkrótce połączone siły piratów Bonneta i Teacha zdobyły w rejonie Turneffe okręt „Adventure”, którego nowym kapitanem została prawa ręka Czarnobrodego – Israel Hands^[5]. Bonneta ulokowano na „Queen Anne’s Revenge”; pozbawiony dowodzenia uczestniczył m.in. w zaaranżowanej przez Czarnobrodego blokadzie Charleston w maju 1718^[2][3]. Na siły piratów składało się wówczas kilka okrętów i kilkaset osób załogi; liczba ta została po opuszczeniu okolic Charleston znacznie uszczuplona, prawdopodobnie z inicjatywy Teacha, by uniknąć nadmiernego podziału łupów^[5].

Latem Bonnet opuścił na pewien czas flotyllę Czarnobrodego i udał się do Bath; tam uzyskał u brytyjskiego gubernatora Charlesa Edena(inne języki) ułaskawianie na mocy wydanego rok wcześniej Aktu Łaski(inne języki) Jerzego I^[7][2][3][5]. Starał się prawdopodobnie o uzyskanie listu kaperskiego przeciwko Hiszpanom^[5]. Ułaskawienie Bonneta wiązało się z faktem, że kończył się wówczas krótki interwał angielsko-hiszpańskiego pokoju pomiędzy wojną królowej Anny a wojną Hiszpanii z Koalicją^[1].

W międzyczasie Teach oszukał go i odpłynął z miejsca spotkania, zagarnąwszy większość wspólnie zdobytych łupów i przejmując część załogi „Revenge”^[5][6]. Bonnet niemal natychmiast powrócił do piractwa pod zmienionym nazwiskiem (kapitan Edwards, kapitan Thomas) i, przemianowawszy swój okręt na „Royal James”^[4][3], grasował u wybrzeży Wirginii, łupiąc kilkanaście statków w przeciągu dwu miesięcy^[3]. Władze kolonialne Karoliny Północnej uchodziły wówczas za pobłażliwe wobec piratów^[5].

Pod koniec lipca Bonnet zagarnął okręty „Fortune” i „Francis”, dołączając je do swojej flotylli, która następnie popłynęła na leże w okolice ujścia rzeki Cape Fear^[2][3]. Podczas pobytu tam jeden z zakładników przetrzymywanych przez piratów zdołał oswobodzić się i uciekł do Charleston, gdzie poinformował władze o miejscu przebywania okrętów Bonneta^[3]. Sprawę podjął gubernator Karoliny Południowej Robert Johnson^[2]. Dowództwo nad ekspedycją karną objął pułkownik William Rhett(inne języki); 27 września po kilkugodzinnej bitwie morskiej Bonnet wraz z załogą (trzydziestu pięciu pozostałych przy życiu ludzi) poddał się^[3][2].

Wziętych do niewoli piratów przetransportowano do aresztu w Charleston, skąd Bonnet zdołał uciec pod koniec października. W związku z tym wystawiono za nim list gończy opiewający na siedemset funtów. 8 listopada został ponownie schwytany na wyspie Sullivan nieopodal Charleston^[2][3]. 10 listopada, kiedy postawiono go przed sądem, nie przyznał się do winy^[3]. Próbował bronić się, argumentując, że przez wiele miesięcy znajdował się w niewoli Czarnobrodego^[8]. Dzień później przyznał się to winy, lecz mimo to został skazany na śmierć przez powieszenie (sędzią w jego sprawie był Nicholas Trott(inne języki)^[7])^[3]. Zyskał sobie sympatię części mieszkańców Charleston, którzy zwracali się do gubernatora z prośbą o złagodzenie wyroku, jednak bez efektu^[3]. Egzekucję Bonneta przeprowadzono 10 grudnia 1718 na miejscu straceń w White Point w Charleston^[3]. Wcześniej stracono wszystkich jego podwładnych z wyjątkiem kilku, którzy przekonali sąd, że zostali zmuszeni do piractwa siłą^[2].

Żona Bonneta Mary zmarła na Barbadosie ok. 1750^[3].

Jednym z głównych źródeł wiedzy nt. jego życiorysu jest zapis głośnego procesu w Charleston, który został wydany drukiem w Londynie w 1719^[1][8][9]. Ponadto życiorys Bonneta został opisany m.in. w wydanej w 1724 History of Piracy (pióra kapitana Charlesa Johnsona(inne języki))^[3][10]. Do innych źródeł historycznych należą m.in. korespondencja z epoki, akta procesów innych piratów, pisemne relacje ofiar i barbadoskie archiwalia parafialne^[5]. W 1943 na miejscu stracenia w Charleston postawiona została kamienna tablica pamiątkowa^[7]. W 2008 magazyn Forbes umieścił go na liście „najbogatszych piratów w historii”, szacując wartość jego łupu na ok. 5,5 mln dolarów^[5]. W 2020 ukazała się biografia Bonneta autorstwa Jeremy’ego Mossa^[8].

Francuski pisarz Marcel Schwob przedstawił życie pirata w swojej książce Żywoty urojone. Ponadto Bonnet jest bohaterem dzieła Tima Powersa pt. Na nieznanych wodach(inne języki). Kate Bonnet: The Romance of a Pirate's Daughter to satyryczna powieść XIX-wiecznego autora Franka Stocktona(inne języki), opisująca życie fikcyjnej córki Stede’a^[11]. Historia Bonneta i Teacha posłużyła jako inspiracja dla fabuły serialu komediowo-romantycznego Nasza bandera znaczy śmierć (2022)^[6]. W kwietniu 2022 w Theatre Three w Dallas wystawiono musical komediowy oparty na życiu Bonneta, pt. Stede Bonnet: A Fucking Pirate Musical^[12]. Postać Bonneta często pojawiała się w grach komputerowych o tematyce pirackiej, m.in. Sid Meier’s Pirates!^[13] i Assassin’s Creed IV: Black Flag^[14][15].

Flagę Bonneta tradycyjnie przedstawia się jako białą czaszkę umiejscowioną nad poziomo leżącą kością, z sercem i sztyletem po bokach, na czarnym tle. Wersja ta prawdopodobnie zaczerpnięta została z niedatowanego rękopisu znajdującego się od 1939 w National Maritime Museum w Wielkiej Brytanii. Współczesne Bonnetowi źródła opisują jego flagę jedynie jako „krwawą” (ang. bloody flag)^[16]; w epoce piratów wywieszenie czerwonej flagi oznaczało walkę bez brania jeńców^[5]. W artykule z 1718 w czasopiśmie „The Boston News-Letter(inne języki)” w kontekście Bonneta pojawia się informacja nt. flagi z czaszką, bez dalszego opisu^[17].