Synod zamojski – synod kościoła unickiego, zwołany w dniach od 26 sierpnia do 17 września 1720 w Zamościu, w celu ujednolicenia liturgii, dokonania reform i formalnego zatwierdzenia postępującej latynizacji Cerkwi Unickiej^[1].

Synod został zwołany przez metropolitę unickiego Leona Kiszkę. Odbywał się pod przewodnictwem nuncjusza papieskiego w Polsce Girolamo Grimaldiego, w cerkwi św. Mikołaja oraz w kolegiacie zamojskiej. W synodzie wziął udział również arcybiskup ormiański Jan Tobiasz Augustynowicz.

Synod uchwalił wiele dekretów dogmatycznych i duszpasterskich o podstawowym znaczeniu dla cerkwi unickiej. Wprowadził do ksiąg liturgicznych Filioque w Credo oraz wspominanie papieża, podkreślał kult Najświętszego Sakramentu i obchodzenie Bożego Ciała^[1], sprecyzował obowiązki metropolity, biskupów i kleru, ujednolicił i upodobnił do łacińskiej liturgię we wszystkich diecezjach unickich, uregulował sprawy seminariów duchownych i monastyrów. Zaczęto stosować łacińskie określenia: w miejsce słowa pop zaczęto mówić ksiądz, zamiast władyka - biskup, w miejsce archimandryta — opat, w miejsce cerkiew — kościół^[2]. Zaczęto stosować mszał zamiast służebnik, stuły zamiast epitrachile^[1]. Zniesiono możliwość czyszczenia kielicha mszalnego gąbką i wprowadzono obowiązek czyszczenia chusteczką. nakazano także parochom prowadzenia ksiąg z rejestrami parafian, chrztów, ślubów i zgonów^[1]. Nakazano duchownym odróżnianie się od chłopów poprzez noszenie długiej czarnej szaty, oraz zakazano duchownym tańców, pijaństwa, chodzenia do karczm i bijatyk^[1]. Zakazano pobierania opłat za poświęcenie pod karą klątwy^[1]. Nakazano wizytacje parafii przez biskupów, jednak nie nakazywano formy jakie mają mieć świątynie i ich wnętrza^[1]. Zalecano jak najczęstsze odprawianie mszy czytanych, ale nie wspomniano w zaleceniach niczego o organach ani o obecności ikonostasów^[1].

Postanowienia Synodu zatwierdził w 1724 papież Benedykt XIII, a opublikowane jako obowiązujące zostały w 1725.

Latynizacja liturgii i obrzędowości miała doprowadzić do zacierania różnic w obu katolickich obrządkach i zbliżenia obu rytów do siebie. Była następstwem Unii brzeskiej. Z cerkwi unickich powoli redukowano ikonostasy, zaczęto wprowadzać natomiast ołtarze boczne, konfesjonały, ławki, jak również elementy liturgii zachodniej, wprowadzono język polski do nabożeństw i kazań, po polsku odmawiano modlitwy dotychczas odmawiane w języku cerkiewnosłowiańskim.^[3]

Zmiany te poparła część duchowieństwa unickiego, jednak duża część duchownych ustalenia synodu zamojskiego uznała za warunki nie do przyjęcia i rozważała nawet odłączenie się od Watykanu i powrót do prawosławia. Skupili się przy soborze św. Jura we Lwowie.

Synodowi zamojskiemu przypisuje się wielkie znaczenie w Kościele unickim, porównywalne do postanowień soboru trydenckiego w Kościele łacińskim.

 Zobacz też kategorię: Uczestnicy synodu zamojskiego 1720.

• Polikarp Filipowicz: „Synod prowincialny ruski w mieście Zamościu roku 1720 odprawiony. a w r. 1724 [...] łacińskim językiem w Rzymie [...] wydany. [...] na polski przez J.X. Polikarpa Filipowicza [...] przewiedziony. [...] Pamiętnikiem przedrukowany Roku Pańskiego 1785.”
• Bernardetta Wójtowicz-Huber – „Ojcowie narodu. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów galicyjskich (1867-1918)”, Warszawa 2008, ISBN 978-83-235-0383-5
• Luis J. Rogier, Guillaume de Bertier de Sauvigny, Joseph Hajjar - „Historia Kościoła”, t. 4 1715-1848, Warszawa 1987, ISBN 83-211-0849-0