Szarża w wąwozie Somosierra

Autor	Piotr Michałowski
Data powstania	około 1837
Medium	Olej na płótnie
Wymiary	81 × 66,5 cm
Miejsce przechowywania
Miejscowość	Kraków
Lokalizacja	Galeria Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach

Szarża w wąwozie Somosierra^[1] – obraz olejny polskiego malarza romantycznego Piotra Michałowskiego. Szarża 3. szwadronu 1. Pułku Szwoleżerów Gwardii Cesarskiej, przeprowadzona 30 listopada 1808 w bitwie na przełęczy Somosierra w Hiszpanii, była ulubionym tematem artysty, który poświęcił jej kilka swoich prac i liczne szkice. Obraz Szarża w wąwozie Somosierra powstał około 1837, po powrocie malarza z Paryża. Obecnie dzieło znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie.

Ta sekcja od 2022-05 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł.

Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do źródeł. Dodanie listy źródeł bibliograficznych jest problematyczne, ponieważ nie wiadomo, które treści one uźródławiają.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tej sekcji.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tej sekcji.

Obraz przedstawia kulminacyjny moment szarży, gdy pierwsi jeźdźcy osiągają siodło przełęczy, na której znajdują się hiszpańskie armaty, stanowiące kolejną linię obrony. Szwoleżerowie z impetem pokonują pod obstrzałem krętą i wąską górską ścieżkę, stromo wznoszącą się ku przełęczy. Padają zabici i ranni, część koni pędzi bez jeźdźców. Wokół cwałującego szwadronu wznoszą się tumany rdzawobrunatnego pyłu, skrywającego wszystko poza kawalerzystami.

Kompozycja płótna jest dynamiczna i diagonalna, na obrazie nie ma linii pionowych i poziomych, widoczna jest jedynie wygięta w łuk kolumna kawalerzystów. Kolorystyka dzieła jest ciepła, dominują brązy i żółcienie z licznymi akcentami bieli i czerwieni. Pomimo pozornego chaosu ludzie i konie zostali potraktowani indywidualnie, obraz jest zbiorem osobnych studiów ruchu. Malarz zadbał o wierne przedstawienie szczegółów umundurowania i uprzęży.

Ekspresyjne dzieło Michałowskiego uchodzi za kwintesencję polskiego romantyzmu^[2]. Krytycy dopatrują się inspiracji autora w obrazach francuskich malarzy, takich jak Eugène Delacroix i Théodore Géricault, wskazują też na podobieństwa do twórczości angielskiego malarza Williama Turnera.

Szarża polskich szwoleżerów była popularnym i często wykorzystywanym motywem w malarstwie. Malowali ją między innymi Juliusz, Wojciech i Jerzy Kossakowie, January Suchodolski, Michał Bylina, Zygmunt Rozwadowski i Jan Rosen; z zagranicznych twórców Horace Vernet i Louis-François Lejeune.

W 1980 Jacek Kaczmarski stworzył inspirowaną obrazem balladę Somosierra^[3].

• Beata Jankowiak-Konik: Jak czytać obrazy. Leksykon malarstwa. Poznań: Wydawnictwo IBIS, 2009, s. 186-189. ISBN 978-83-61482-83-3.
• Maciej Masłowski: Piotr Michałowski. Seria: Mała Encyklopedia Sztuki. Arkady, 1986. Brak numerów stron w książce