Ten artykuł należy dopracować:
przedstawiono sytuację tylko z polskiej perspektywy – artykuł powinien być przekrojowy.
Pomóż go poprawić. Na stronie dyskusji mogą znajdywać się pomocne komentarze.

Tłumacz przysięgły – regulowany wolny zawód o zadaniach służby publicznej, który specjalizuje się w przekładzie m.in. dokumentów procesowych, urzędowych i uwierzytelnianiu obcojęzycznych odpisów takich dokumentów oraz może poświadczać tłumaczenia i odpisy wykonane przez inne osoby. Do poświadczania tłumaczeń oraz poświadczania odpisów pism tłumacz przysięgły używa pieczęci, zawierającej w otoku jego imię i nazwisko oraz wskazanie języka, w zakresie którego ma uprawnienia, a w środku pozycję na liście tłumaczy przysięgłych^[1]. Wyjątkiem są tutaj tłumaczenia i odpisy wykonywane w formie elektronicznej, które tłumacz opatruje kwalifikowanym podpisem elektronicznym (w przypadku odpisów uprawnienie to dotyczy tylko dokumentów w formie pisemnej, tzn. nie jest zgodne z ustawą wykonanie odpisu w formie elektronicznej, gdy dokumentem źródłowym jest również dokument elektroniczny)^[2]. Na wszystkich poświadczonych dokumentach, które wydaje tłumacz przysięgły, wymienia się pozycję, pod którą tłumaczenie lub odpis są odnotowane w repertorium oraz należy stwierdzić, czy sporządzono je z oryginału, czy też z tłumaczenia lub odpisu (kopii). Jeżeli tłumaczenie wykonano z odpisu lub tłumaczenia, należy ponadto stwierdzić, czy odpis lub tłumaczenie są poświadczone i podać w takim wypadku podmiot poświadczający^[3]. Tłumacz przysięgły wykonuje również tłumaczenia ustne, a ponadto sprawdza i poświadcza tłumaczenia z języka obcego na język polski albo z języka polskiego na język obcy sporządzone przez inną osobę oraz sporządza poświadczone odpisy pisma w języku obcym, a także sprawdza i poświadcza odpisy pisma w języku obcym sporządzone przez inną osobę^[4].

Tłumacz przysięgły wykonuje tłumaczenia na rzecz osób prywatnych, a także na potrzeby organów państwowych (sądy, Policja, prokuratura itp.).

 Zobacz też kategorię: Polscy tłumacze przysięgli.

Wykonywanie zawodu tłumacza przysięgłego w Polsce reguluje ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego^[5], która obowiązuje od dnia 27 stycznia 2005 roku.

Wynagrodzenie tłumaczy przysięgłych za czynności na rzecz sądów, prokuratur i organów administracji publicznej określa rozporządzenie ministra sprawiedliwości^[6]. Lista wszystkich tłumaczy przysięgłych w Polsce znajduje się na stronach internetowych Ministerstwa Sprawiedliwości^[7].

Zgodnie z ustawą^[8] tłumaczem przysięgłym może zostać osoba fizyczna, która:

1. ma obywatelstwo polskie albo obywatelstwo jednego z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) – stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym, Konfederacji Szwajcarskiej albo obywatelstwo innego państwa, jeżeli na podstawie i zasadach określonych w przepisach prawa Unii Europejskiej przysługuje jej prawo podjęcia zatrudnienia lub samozatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub, na zasadach wzajemności, obywatelstwo innego państwa;
2. zna język polski;
3. ma pełną zdolność do czynności prawnych;
4. nie była karana za przestępstwo umyślne, przestępstwo skarbowe lub za nieumyślne przestępstwo przeciwko bezpieczeństwu obrotu gospodarczego;
5. ukończyła studia wyższe;
6. złożyła z wynikiem pozytywnym egzamin z umiejętności tłumaczenia z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski, zwany dalej „egzaminem na tłumacza przysięgłego”.

Egzamin przeprowadzany jest przed Państwową Komisją Egzaminacyjną pod patronatem ministra sprawiedliwości na podstawie odnośnego rozporządzenia^[9] i składa się z dwóch części:

• tłumaczenia pisemnego, z języka polskiego na język obcy oraz z języka obcego na język polski;
• tłumaczenia ustnego, z języka polskiego na język obcy (tłumaczenie konsekutywne) oraz z języka obcego na język polski (tłumaczenie a vista).

Egzamin uważa się za zdany w przypadku uzyskania pozytywnych ocen z obu części.

Kandydaci na tłumacza przysięgłego, którzy zdali egzamin z wynikiem pozytywnym, nabywają prawo do wykonywania zawodu oraz zostają wpisani na listę tłumaczy przysięgłych po złożeniu wobec ministra sprawiedliwości ślubowania według następującej roty:

„Mając świadomość znaczenia moich słów i odpowiedzialności przed prawem, przyrzekam uroczyście, że powierzone mi zadania tłumacza przysięgłego będę wykonywać sumiennie i bezstronnie, dochowując tajemnicy prawnie chronionej oraz kierując się w swoim postępowaniu uczciwością i etyką zawodową”^[10].

Tłumacze przysięgli, którzy uzyskali uprawnienia na podstawie przepisów obowiązujących przed uchwaleniem ustawy o zawodzie tłumacza przysięgłego z dnia 25 listopada 2004, stali się tłumaczami przysięgłymi w rozumieniu obecnej ustawy pod warunkiem wpisu, na swój wniosek, na listę tłumaczy przysięgłych^[11].

Tłumacze przysięgli podlegają odpowiedzialności zawodowej za niewykonywanie lub nienależyte wykonywanie obowiązków i zadań przewidzianych w ustawie^[12]. Postępowanie toczy się przed Komisją Odpowiedzialności Zawodowej, działającą przy Ministrze Sprawiedliwości, i wszczynane jest na wniosek ministra sprawiedliwości lub wojewody (podmiot, który zlecił tłumaczenie, może zwrócić się do tych organów o skierowanie takiego wniosku)^[13]. Komisja może orzec wobec tłumacza następujące kary^[14]:

• upomnienie
• nagana
• kara pieniężna nie niższa niż jedna dziesiąta przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w roku kalendarzowym poprzedzającym wydanie prawomocnego orzeczenia
• zawieszenie prawa wykonywania zawodu na okres od 3 miesięcy do 1 roku
• pozbawienie prawa do wykonywania zawodu z możliwością ponownego uzyskania uprawnień najwcześniej po upływie 2 lat oraz po ponownym zdaniu egzaminu.

Kara upomnienia i nagany wpisywana jest do akt tłumacza^[15], ale nie podlega publicznemu ujawnieniu^[16], przez co nie rodzi dla tłumacza realnych negatywnych skutków.

Od orzeczenia Komisji przysługuje odwołanie do sądu apelacyjnego właściwego dla siedziby tłumacza^[17].

W okresie rozbiorowym działalność tłumaczy przysięgłych na ziemiach polskich regulowały odpowiednie przepisy mocarstw zaborczych, dotyczące organizacji wymiaru sprawiedliwości i postępowania przed organami sądowymi. Po 1918 roku przepisy te pozostawały w mocy na odpowiednich obszarach II Rzeczypospolitej do czasu uchwalenia nowych, polskich przepisów w tym zakresie. Polskimi aktami prawnymi, odnoszącymi się bezpośrednio do powoływania tłumaczy przysięgłych i wykonywania przez nich zawodu, przed wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy były kolejno następujące rozporządzenia:

• Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 24 grudnia 1928 r. o tłumaczach przysięgłych (Dz.U. z 1928 r. nr 104, poz. 943)
• Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 9 grudnia 1953 r. w sprawie tłumaczów przysięgłych (Dz.U. z 1953 r. nr 51, poz. 256)
• Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 19 sierpnia 1968 r. w sprawie tłumaczy przysięgłych. (Dz.U. z 1968 r. nr 35, poz. 244)
• Rozporządzenie ministra sprawiedliwości z dnia 8 czerwca 1987 r. w sprawie biegłych sądowych i tłumaczy przysięgłych (Dz.U. z 1987 r. nr 18, poz. 112)

W latach 1928–1968 tłumacze powoływani byli przez ministra sprawiedliwości, a w latach 1968–2005 przez prezesów sądów wojewódzkich (po 1999 sądów okręgowych). Do wejścia w życie obecnej ustawy to również sądy wojewódzkie, wzgl. okręgowe sprawowały nadzór nad działalnością tłumaczy przysięgłych (obecnie robią to wojewodowie w zakresie kontroli prowadzenia repertorium oraz minister sprawiedliwości w zakresie prowadzenia listy tłumaczy, dokonywania na niej zmian i skreśleń; wojewodom i Ministrowi Sprawiedliwości służy również prawo kierowania do Komisji Odpowiedzialności Zawodowej wniosków o ukaranie tłumacza za niewywiązywanie się przez niego z ustawowych obowiązków).

Pieczęcie tłumacza przysięgłego początkowo (do 1953 r.) opatrzone były godłem państwowym oraz (do 1987 r.) oznaczeniem siedziby tłumacza. Do 1987 r. tłumacze używali odrębnych pieczęci do tuszu i do laku.

Wymogi dotyczące udokumentowania znajomości języka obcego początkowo nie były ściśle określone. Dopiero rozporządzenie z 1968 r. precyzowało, iż osoba ustanowiona tłumaczem przysięgłym powinna mieć ukończone wyższe studia filologiczne lub wyższe studium języków obcych albo też dowolną szkołę wyższą lub liceum ogólnokształcące z danym językiem obcym jako wykładowym. W tym ostatnim przypadku istniał ponadto wymóg złożenia z wynikiem pozytywnym egzaminu z tłumaczenia na język obcy i język polski ze szczególnym uwzględnieniem tekstów z dziedziny prawa. Rozporządzenie z 1987 r. ograniczało krąg osób uprawnionych do ustanowienia tłumaczem przysięgłym wyłącznie do osób, które posiadały dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku filologia lub lingwistyka stosowana. Zgodnie z regulacjami obu tych rozporządzeń ustanowienie tłumaczem przysięgłym mogło za zgodą ministra sprawiedliwości odbyć się w wyjątkowych przypadkach także po udokumentowaniu znajomości języka obcego innymi dokumentami.

Uchwalona w 2004 r. i obowiązująca do dziś ustawa o zawodzie tłumacza przysięgłego wprowadziła dla wszystkich bez wyjątku kandydatów na tłumacza przysięgłego wymóg złożenia z wynikiem pozytywnym egzaminu z tłumaczenia. Dodatkowo do 2011 roku obowiązywał bezwzględny wymóg posiadania studiów wyższych magisterskich na kierunku filologia lub studiów wyższych magisterskich innego kierunku wraz ze studiami podyplomowymi w zakresie tłumaczenia, odpowiednich dla danego języka. Wymóg posiadania wykształcenia filologicznego lub studiów podyplomowych w zakresie tłumaczenia został zniesiony ustawą o ograniczaniu barier administracyjnych^[18], co spotkało się z krytyką Polskiego Towarzystwa Tłumaczy Przysięgłych i Specjalistycznych (TEPIS)^[19]. Następnie w roku 2015 w ramach deregulacji dostępu do wykonywania niektórych zawodów zniesiono wymóg legitymowania się tytułem zawodowym magistra (dla spełnienia obecnego wymogu studiów wyższych wystarczający jest tytuł licencjata)^[20].

W 2016 roku wprowadzono możliwość wydawania przez tłumaczy przysięgłych tłumaczeń w formie elektronicznej, opatrywanych kwalifikowanym podpisem elektronicznym^[21].

• tłumacz
• juryslingwistyka
• apostille
• przedstawienie fałszywej opinii lub tłumaczenia